|
| |
Sanctus Karolus magnus dux Brabantinorum
| |
Dat .xvij. capitel. Vanden historien ende schone gesten ende duechdelijke leuen ende
| |
| |
striden vanden groten sinte Karel
coninc van Vrancrijcke ende de seste hertoge van Brabant ende Lothrijke, ende namaels Roomsche keyser
int corte ghetrocken wt diuerschen boecken.
veel dingen achterlatende diemen daer af leest, die meer voor logenen dan voor warachticheyt gehouden werden
Ende eerst van zijn duechdelicke zeden, wijsheden, ende stercheden.
DIe alre gloriooste ende onuerwinlicke keyser ende coninc sinte Kaerle de grote was des cleynen Pippijns sone van vrancrijcke, ende sinte Berte ofte Bertrada des keysers Eraclius dochter was sijn moeder Hi began te regneren int Jaer ons heeren .vij.C. ende lxvij. die van dier tijt voort tot noch huydendaghes so claerlick ghedacht wert ende van alrehande menschen soe nieuwelic vermaent wert als ofte hy noch leefde Wiens duechden ende glorie al waert so dat die boecken verswegen so en soude nochtan sijn eerlicke fame die niet laten vergeten. Jn welcken Kaerle vier dingen gemerct werden die gelijcke seer te verwonderen sijn, te weten, vroomheyt ende zege in striden, natuerlijke wijsheyt, clergie ende scientie van den vrijen consten, ende sijn kerstelijc ende duechdelijc leuen. Die welcke met sijn vader ende moeder woonde tot Herstalle, twelck een sonderlinghe woninge was der hertogen van Brabant ende Lothrijc op die Mase gelegen tusschen Ludick ende Maestricht Ende in sijnre ioget sterck ende grootmoedich sijnde so dode hi een alte groten vreesliken beer te Belsien tusschen Tongeren ende Maestricht in tegenwoordicheyt van sinte Landrada sijnder moeyen abdisse van monster Belsien, ende si heten daer om de grote Kaerle Maer niet alleen dair om en heeft hi dien name behouden, mer om sijn grote ende loofelijcke feyten van orlogen ende victorien die hi gehadt heuet in veel landen, sonderlinge tegen die heydenen ende persequeerders der heyliger kercken
Jn Engelant was een groot meester ende een heilich man geheten Alquinus die vernemende die eerlijke fame van coninc Karel dat hi die clercken ende wise lieden beminde, so ginck hi tscepe met sijn .iij. gesellen te weten Johannes scotus, Rabanus ende Claudius, ende quamen tot Karlen in Vrancrijcke, ende si waren alle vier discipulen vanden eerweerdigen Beda Van desen meester Alchuinus leerde coninc karel dat meeste deel sijnre consten. Te weten die .vij. vrije consten, Astronomie. etcetera. Ende dese Alchuinus maecte de historie vander heyliger drieuldicheit ter begeerten van Kaerlen, diemen noch hout inder heyliger kercken, Ende coninc karel gaf hem te regeren die rijcklelike abdie van sinte Martijns clooster te tours in Touraynen. Aldus was coninc Karel wel geleert ende conde veel vreemder talen, ende hi gaf den xij. maenden proper namen in sijnre duytscher talen, te weten Loumaent, Sporkille. etcetera. Oec gaf hi namen den .xij. winden, daer te voren mer vier winden genaemt en waren Ende altoes studeerde hi gerne ende screef Hi droech aen hem scrijftafelen om dair in te scriuen als hi ledich was. Ooc plach hi bi nachte penne, ynct ende pergament bi sijn hooft te leggen om te sciruen tgene dat hi in sijn bedde versinde orbaerlic gedaen te sijn eert hem wten sinne ginc Ende hi oefende neerstelic den dienst der
| |
| |
heiliger kercken, lesende ende singende als die andere, want hi conde sijn musijcke wel
Coninck Karel was wel ghemaect lanck ende groot van leden .viij. sijnder voeten was hi lanc die seer groot waren. Sijnen baert droech hi eenen voet lanc, ende sijn aensichte was anderhalff voet lanck ende een voet breet, sijn nase was een halue voet lanck ende sijn voorhooft een voet breet, ende hy hadde leeus ogen glinsterende ghelijck eenen Carbonckel Als hi toornich was so veruaerde hem een yegelic van sijn ghesichte Hi adt luttel broots, mer op een maeltijt adt hi wel tvierendeel van eenen hamele oft twee capoenen oft eenen pauwe oft eenen hase Selden so dranc hi meer dan driewerf So sterck was hi in den strijt dat hi met sinen sweerde een ghewapent man te peerde cloofde ende doorsloech tpaert met eenen slaghe Hi brack wel vier hoefyseren tsamen Eenen ghewapenden man so hief hi op staende op sijn hant. Milde ende liberael was hi in sijnen gauen ende in sijnen wercken seer bescheyden, ende rechtuerdich was hi in sijn vonnissen so wel den armen als den rijcken, sijn wijn mengede hi mit fonteine. Sijn huysgesin ende familie dat hem volchde was also zeedich ende eerbair dat sijn hof een clooster scheen te sijn, so datter veel lyeden aenmerckende waren, dat die rijcdommen der werelt die si besaten ydele ende verganclijc ende onlange duerende sijn Ende daer om lieten sise achter ende keerden hem totten heyligen leuen in cloosteren Ghelijc die graue Ogier met sinen gesellen, die int clooster van sinte Pharo een strange heylich leuen leyden ende ooc noch meer ander
Sijn moeder de coninghinne sinte Bertraert hielt hi in groter eeren bi hem tot eerliker ouderom
Van sijnder coninginnen Hildegaert hadde hi drie sonen ende drie dochteren te weten Kaerlen, die hi maecte coninc van Almanien, mer hi sterf sonder oor oft kinderen. Pippijn, dien hi maecte coninc van Jtalien, ende Lodewijc coninc van Aquitanien ende die wert coninc van Vrancrijcke ende keyser, ende hi ouer leefde sijn broederen, daer hier na af gheseyt sal werden Ende sijn drie dochteren Rotruyt, Berga, ende Gilla. Ende na die doot van sijnder coninginnen had hi van Grysunda sijnder vrouwen een dochter die heet Altruyt
Jtem coninc Karel dede sijn sonen ende sijn dochteren van ioncx op gaen ter scolen ende in alle duechden volcomelic fonderen.Ende alst tijt was so dede hi sijn sonen leeren wapen hanteren ende iagen vliegen ende rijden na der Fransoyse maniere. Sijn dochteren dede hi int wollewerck leren ende spinnen, om dat si niet ledich sijn en souden, want ledich sijn is een moeder van alle quaetheyt O ghi mogende princen leert na volgen die wercken van desen edelen Brabantsche hertoge, v kinderen tot allen duechden wijsende ende leerende, so machmen van v ooc schone gesten scriuen
| |
Hoe coninc Karel began te regneren, ende van veel reysen ende striden die hi hadde in diuerschen landen op die ongelouige ende wederspannige der heyliger kercken
| |
| |
COninck Karel regnierde na coninc Pippijn sinen vader .xlvi. iaren ende was noch veel meer victorioos ende veel hoger verheuen in eeren ende glorien. Ende sijn eerste heyrvaert was int lant van Aquitanien, dats Ghyenne Langedock Gascoingnien, tegen Hunaldus hertoge Gayfiers broeder Ende hi maecte daer een casteel tegen Bordeaus
Voort so ordineerde hi in Aquitanien bisscopen ende abten, ende ooc ix. grauen van den geslachte der Fransoysen, te weten tot Bourges, tot Poytiers, tot Villate, tot Lymoghyen, tot Perigort, tot Albie, tot Tholosen ende tot Bordeaus ende tot Aluernen. Ende van dien lande so maecte hi Lodewijc sinen sone coninc
Corts daer na track coninck Karel op de Sassen die noch doe al heydenen waren ende grote vianden den oostfrancken Ende hi wan een grote stadt geheten Heersberch ende hi doorreet al haer lant ende versloecher vele van dien volke ende hi destrueerde alle de afgoden die hi daer vant in haren tempelen. Maer want daer int lant geen water te crijgen en was so was sijn volc bi na doot van dorste Ende Karel dede sijn gebet tot gode ende daer quam wter eerden volle planteyt van water Doe de heyden Sassen dat sagen so gauen si hem ouer in sijn handen ende geloofden datse kersten werden souden ende si gauen hem ghisele, gelouende dat si nemmermeer tegen hem striden en souden
Daer na als die paus Adrianus die eerste van dien name in groten node
| |
| |
ende lijden was mits die tyrantschap van Desiderius coninc van Lombardien die hi dede der heyliger kercken, so sandt hi aen coninc Karel hem biddende dat hi der heyliger kercken rechten beschudden wilde, also sijn voor vaders gedaen hadden. Ende so heeft Karel een groot heyr vergadert ende is getrocken in Lombardijen aen den berch Ceny Ende die voorscreuen coninc van Lombardien nam die vluchte. Ende die twee lieue gesellen Amijs ende Amelijs gelijc van lichamen ende van zeden dit altijt in coninck Karels geselscap waren, een heylich leuen leydende die met veel volx volchden na die Lombaerden die in groter menichte waren. Ende si scaemden hem datse van so cleender menichte vloden ende keerden hem manlic tegen coninc Karels heir so datter seer geuochten wert Ende van beyden siden bleuender veel verslagen ende sonderlinge die voornoemde Amijs ende Amelijs, mer coninc Karel behielt dat velt, ende de coninc Desiderius vloot in die stadt van Pauijen, ende coninc Kaerle volchde hem na Ende hi sende in Vrancrijcke om sijn coninginne Hildergaerde ende om sijn kinderen. Hi dede daer een kercke maken ende sijn coninginne oec een, ende daer inne werden namaels begrauen die princen ende heren ende edelingen die inden voorscreuen strijt verslagen waren Ende Amijs wert begrauen in een vanden twee kercken ende Amelijs in dander kercke seer costelic Maer des ander dages smorgens so vantmen dat lichaem van Amelijs in dat graf van sinen lieuen geselle Amijs leggende, dat welck groot te vermoeden is dat alsulcke voorseyde dingen niet en geschien sonder die verhengenisse gods. Ende als coninc Karel dese stadt belegen hadde den tijt van ses maenden alst in die vasten was, so hadde hi grote begeerte om te visiteren die heilige stadt van Rome, ende latende sijn heyr voor Pauijen so track hi te Roome Ende als hi opten Paesch auont was nakende der stadt so ginc hi derwerts te voete wt groter weerdicheit Ende op climmende die trappen der heiliger kercken so custe hijse al met groter ynnicheit ende hi gaf grote gauen de kercken Ende hi quam totten paus Adrianus die hem ontfinc met groter minnen ende werdicheyt Ende als die hoochtijt van paesschen gehouden was so gaf coninc Karel sinte Peter ende der roomscher kercken weder al tlant dat die Lombaerden der kercken afgenomen hadden ende daer toe thertochdom van Spoleten ende van Bonuent Daer na tooch coninc Karel weder voor Pauien ende hi deylde sijn heyr ende veel steden ouer den pau Ende die stadt van Pauien gaf haer op in karels handen Ende coninc Desiderius mit sinen wiue ende kinderen ende alle die princen werden geuangen ende also in Vrancrijke gesonden met Ganfridus den bisscop van Ludic Ende aldus verghinc der Lombaerden conincrijke dat gestaen hadde .CC. ende vier iaren Ende coninc Karel en maecte niet alleen lombardien, mer ooc Jtalien subiect der cronen van vrancrijke die Fransoysen alle tlant door settende
Na desen so keerde coninc Karel weder te Rome ende stelde daer een consilie met den paus Adrianus ende met .C. ende .liiij. bisscopen ende veel abten. Ende die paus metten consilie gaf kaerlen de macht te ordineren den stoel van Rome ende den paus ende eertsbisscoppen in alle prouincien in te stellen
Jtem coninc karel wert gewaer dat
| |
| |
dye sanck der kercken te Rome anders was dan in sijn lant Ende hi sandt clerken te Rome om der roomsche manier te leeren ende so wert van hem den roomschen sanck in Gallien gebracht ende te Mets in Loreynen wert eerstweruen die Roomsche maniere inder kercken ghesongen
Ooc dede Karel die vniuersael scole brengen van Rome tot Parijs bi consente vanden paus, die eerst quam te Rome van Athenen wt Griecken lant
Corts wast daer na dat die Sassen weder haer gelofte braken ende quamen orlogen op de oostvrancken. Ende coninc karel trac in Sassen lant ende deelde sijn heyr in drie deelen ende hi verwanse ende verdreef haren here die een ongelouich quaet mensche was
Daer na sijn die Sassen kersten geworden ende werden gedoopt ende lieten haer afgoden. Ende si leefden in vreden onder coninc karels mogentheyt hem verbindende op grote peynen van goet ende vriheit te verliesen datse nemmermeer tegen hem stellen en souden Ende coninc Karle predicte hem selue theylich kersten geloue, die euangelien ende prophecien, lerende den wech te comen int ewige leuen Ende daer om heet hi der Sassen apostel.
Jnt .viij. iaer van coninc karels rijke so begonsten eenige in Jtalien te rebelleren ende wederspannich te sijn. Ende Karel dat vernemende reysde haestelijken met groter heyrcracht derwaerts. Ende hij creech die stadt van Aquileyen, ende den hertoge Roelant die die sake vanden rebelschap was dede hi onthalsen, ende ooc noch meer anderen
Daer na so tooch coninc Karel in spaengien daer hi destrueerde die stadt gheheten Saragossen met groter machte ende hi beleyde Pampilonien ende wanse met groten arbeyt ende dede hare mueren af leggen, ende die twee coninghen vanden sarasijnen bracht hi tonder ende veel lants ende steden werden hem op ghegeuen. Ende so quam hi in Gascoengien daer hi veel castelen ende steden wan ende bracht met sijnder vromicheyt alle tlant onder sijn mogenthyet ende subiectien
Ouer twee iaren daer na so tooch hi ouer die Elue orlogen op die ongelouige geheten Noorwiten ende Bardogane die hi manlick verwan ende brachtse totten kersten geloue ende werden gedoopt
Ende int naeste iaer daer na als int iaer ons heren .vij.C. ende .lxxx. ontrent kersmisse, so reysde coninc karel weder te Rome wt groter deuocien met Pippine ende Lodewijc sijn kinderen die hi beyde vanden paus Adrianus voorseyt coningen saluen dede, te weten, Pippijn ouer Jtalien, ende Lodewijc ouer Aquitanien, welcken pippijn die voorseide paus Adrianus te voren vander vonten geheuen hadde Ende dus wert coninc karels geslachte in allen landen vermeerdert ende hoochliken gheeert
Ende int iaer daer na so warender eenige Sassen hem weder op rechtende tegen coninc karels volck die hi daer int lant geleit hadde om die lieden te regeren Waer omme dat hi weder een heyre volc vergaderde ende reysden haestelic derwaerts ende vinck iiij.M. van den principaelsten die enigen raet daer toe ghegeuen hadden, Ende hy nam ghisele van al den lande ende settedet al onder sijn hant
Coninc karel maecte te Colen twee bruggen ouer den Rijn, ende hy vertrack van daer int lant van Slauonien ende hi verwan die Slauen ende maecte hem al-
| |
| |
le dat lant onderdanich
Jnt iaer ons heren .vij.C. ende .xcij. so track coninck Karel met groter heyrcracht te water ende te lande op de onghelouige Huynen dien hi veriaechde ende verwan, ende hi en lietse nergens rusten in gheenre plaetsen want waer si vloden altijt so veriaechde hij se ende verdreefse Mer ten lesten ontuloden si hem in dye wildernissen, daer hise met vreden liet, want het en was hem niet wel mogelijc metten paerden int bosch na te rijden
Jtem inden seluen tide so regendet bloet wten hemel
Jn dit selue iaer so woonde te Harlebeke in Vlaenderen een ridder die Liederick heet, ende dat lant was doen seer woest ende boschachtich Ende dair en waren niet meer steden dan Gendt ende Thorout, Cortrijke, Cassele, ende die borch van Oudenaerde. Ende dese Liederic voorseyt wert namaels karels manne ende ontfinc dat lant van Vlaenderen van hem te leene als een forestier, om dat lant te bewaeren ende dat quade volck daer wt te verdriuen
Ende het is te weten dat sijn wapen in sijnen schilt staende was van lazuer ende van goude, int middele hebbende een schildeken van kele Ende dese wapen droegen die vlaemsche heeren tot datmen screef .xi.C. ende .xciiij. te weten, als regneerde keiser Frederick de eerste, want doe versterf Vlaenderen op Boudewijn graue van Hnegouwe. Ende van doe voort hebben si gheuoert den swarten leeuwe gelijc Henegouwe met veranderinge van clauwen ende tanden Ende Vlaenderen wert doe een graefscap. Ende hoe wel dat sommige seggen dat dese Boudewijn den swarten leeu wan voor Constantinopolen, dats niet waer Mer tis waer dat hi daer keyser wert van Griecken na dat Constantinopolen gewonnen was vanden Venetianen Fransoysen, Brabanders, Vlamingen, etcetera. dair deerste hertoge Henrick van Brabant capiteyn was vanden kerstenen, also hier na verclaert sal werden.
| |
Hoe coninc Karel gheeert wert van veel coningen ende princen Ende hoe sinen goeden name ende fame alle die werelt door ghebreyt was
DEse eerwerdige coninc was vol duechden ende eerbaerheden. Hi en keerde sijn herte noch sijn sinnen tot genen ydelheden van tornoyspel oft van groten pompen ende houerdijen, mer sinen wille ende wercken keerde hi totten loue gods ende tot allen duechden. Hi was seer ontfermhertich veel aelmissen geuende den armen, niet alleen in sijn lant mer veel kersten die geuangen lagen in Persien, in Spaengien, in Affriken ende in ander contreyen van heydenissen. Ende om sijnre goetheit ende goede wercken wert hi eerliken gheeert door alle die werelt, so dat die meeste heren van alle hoecken der werelt sijn vrientschap ende minne begeerden, te weten, Aaron coninc van Persen die bi na al Orienten besat, wtgenomen Jndien, die alsulcke minne tot hem droech dat hi sijn gracie begeerde bouen alle coningen of princen der werelt Ende hi sant coninc karel tlichame van sinte Cipriaen bisscop ende martelaer ende meer ander. Desgelijcx Abraham die prince van Affriken ende veel ander coningen ende heren die hem grote gauen sonden om sijn gracie te verweruen.
Die legaten of ambassaten vanden keyser van griecken of Constantinopolen ende
| |
| |
van veel ander coningen ende heren waren bi na altijt in coninc Karels hof om pays ende vrientscap met hem te tracteren
Thomas die patriarck van Jerusalem sandt coninc karel wt weerdicheyt eerst veel reliquien ende heylichdoms. Daer na sandt hi coninc Karel (als dies weerdich sijnde) die slotelen vanden graue ons liefs heren Jhesu cristi ende vanden berge van Caluarien ende vanden berge van Syon, met eender banieren vander heiliger stadt van Jerusalem Die croniken segghen datmen noyt en las van ghenen coninc oft prince op deser werelt dien alsulcken eer gheschiede als coninc Kaerlen, die hem nochtan daerin niet en verhief gheuende god altijt lof ende eere. Dies dat lant van Brabant grote eere heeft, ende sonderlinge die Brabantsche hertogen, die tot hier toe van sinen edelen bloede haer afcomste hebben
Het ghebuerde dat coninc Pippijn van Jtalien coninc Karels soon ende die hertoge Henric van Aquileyen op de Hunen reysde met coninc karels heyre Ende comende in Pannonien dat nv Hongherien heet, so quam die prince vanden Hunen tegen hem te stride, die tegen die kerstenen verloos strijt ende velt, also dat die kerstenen daer wonnen wtnemende grote schat van siluer ende gout. etcetera. Ende in desen slach is alle der Hunen glorie ende edelheit vergaen, na datse vromelic wel .viij. iaren hem verweert hadden. Waer af dat die historiscriuers scriuen dat die Fransoysen in genen strijt meer eers begaen ende scats vercregen hebben, want alle dat gelt ende goet dat si voormaels wt veel landen gerooft hadden quam nv inder Fransoysen handen. Daer af dat coninc Pippijn ende de hertoge so veel met hem brachten in Vrancrijcke, dattet lant daer mede seer rijcte. Ende in corten tiden daer na so gaf Tuellius die coninc van Hongerien met veel van sijn heren hem seluen ouer in coninc Karels handen ende werden gedoopt, ende die coninc santse met groter eeren beghift ende begaeft weder in hoer landen
Jn coninck Kaerels tijde so regneerde die eedel ende kerstelike prince Ogier van Denemercken, die Karel in groter weerden hadde ende daer af hier na ghescreuen staet. Die welc in sijnder tijt totter kerstenheyt brachte bi na alle die landen van ouer zee, als van Jherusalem totter sonnen bome bider hulpen gods sijn volc conforterende met groten ende wonderlijcken miraculen Ende int hoge Jndien ordineerde hi een keyserijcke, daer hi af keiser maecte Janne des conincx soone van Vrieslandt die met hem ghetrocken was. Ende want hi seer deuoot ende ynnich was te gode waert veel biddende so heten sijn volck priester Jan. Ende daer werden van Ogier gheordineert onder den seluen keyser .xiiij. bannier heren van sinen gheslachte, die int selue lant ander heerlicheden hadden, op dat die kerstene wet daer ghestadich soude bliuen
| |
Hoe coninc kaerle versocht wert om te verlossen dat heylich lant vanden heydenen, ende hoe hi derwaerts track Ende vanden costeliken reliquien dien hi te Constantinopolen creech
| |
| |
NA dat Constantijn dye keysere van Griecken sone van Hyrena die heydenen dicwils verdreuen hadde wt Jherusalem ende wten heyligen lande, so hadden die heydenen dat weder ghecregen, daer wt verdrijuende die kerstenen, also dat dye patriarcke ende Dauid die eertsbisscop van Jerusalem gheulucht quamen totten voorseyden Constantijn, diese voort sandt met eeren tot coninck Karel sijnde tot Parijs in Vrancrijcke, ende hi sandt tot hem noch twee Hebreeusche legaten gheheten Isaac ende Samuel, ende een griecxschen brief met sijnder hant gescreuen Ende int eynde vanden brief so hadde hi ghescreuen een visioen dat hi ghesien hadde op sijn bedde leggende Van eenen ionghelinc dien hi sach voor hem staende ende hem toesprekende met sueter stemmen dese nauolgende woorden Constantijn du hebste nerstelijcken om dese sake ghebeden. Nv nemet Kaerlen van Vrancrijcke der kercken campioen te hulpe. Ende doe thoonde hem die iongelinck eenen gewapenden ridder aen hebbende yseren coussen, hebbende oec eenen halsberch een sweert gegordt dat lancste dat hi oyt sach, een helme in die hant houdende blinckende als gout, hebbende oec eenen langen baert, een lanc aenschijne, blinckende oogen ende graeuwe hare. Ende Constantinus hoorde dese nauolghende woorden. Keyser auguste weest vrolic ende blide. etcetera. So verstont hi dat coninc Karel van gode was vercoren. Dese voorgenoemde heren ende
| |
| |
legaten quamen te Parijs bi coninck karel hem ouer geuende den voorseyden griecxschen brief, diemen den eertsbisscop Tulpijn gaf om dien te bedieden in ghemeender spraken Als karel den brief hoorde so wert hi weenende dat die heydenen ons heren graf besaten, ende dat volc wert beroert. Ende karel gaf wt een ghebot dat alle man hem bereyden soude met wapenen om int heylich lant te trecken. Ende so track hi metten meesten heyre van volcke dat hi oyt gehadt hadde ouer den Rijn ende ouer die Denouwe door Hongherijen ende Bulgheren wout ouer sinte Jorijs arm, ende door Capadocien dat nv Turckien heet. Ende so quam hi in een wout dat wijt was twee dachvuaerden, dair in waren veel leeuwen, griffoenen, beren, tygren ende ander dieren, so verdoolde hi ende moste daer vernachten met sinen volke, ende sijn volck wert dolende deen hier dander daer. Doe dede hi dat volc vergaderen met gheluyyde om bi een te bliuen ende so wert Karel sijn ruste nemende Ende dair rechte hi hem op ende begonste te lesen den langhen psalme Beati immaculati in via Ende als hi quam tot dien veerse Deduc me in semita mandatorum tuorum quia ipsam volui So vernam hi bi hem comende een vogel singende ende roepende, ende Kaerle las al voort sijnen psalme Ende als hi quam totten verse Educ de custodia animam meam, so seyde dye vogel aldus tot hem Fransche coninc wat leestu dair ende die vogel wijsde hem den rechten wech Ende coninc karel tooch also voort tot Jerusalem. Als die heyden sijn grote macht vernamen soe weecken si voor hem ende hi suuerde alle dat lant vanden ongelouigen Ende hi stelde den patriarck geweldichlijc in sijn stadt ende weder maecte die mueren vander stadt stercker dan te voren die ter neder gheworpen waren. So beual coninc karel den patriarck daer na te gode ende hy schiet van Jherusalem, ende quam ouer Constantionopolen int griecxsche lant ende daer ontfinck hem de griecxsche keyser Constantinus met groter weerdicheit ende eeren, ende hi bereide hem veel wonderliker dieren ende seer costelike iuwelen van goude ende gesteenten om kaerlen daer mede te begauen Mer coninc karel als een wijs coninc woude hem daer op beraden, ende bi rade van sinen mannen weygerde hi die gauen te ontfangen, want hi alleen om die minne gods die vaert bestaen hadde, beuelende ooc sinen volcke dat niemant ghiften noch presenten en ontfinge Als dese griecxsche keiser dit sach dat Karel geen gauen noch goet hebben en woude so verwonderde hi hem van sijnre duecht So dwanck mits beden Constantijn die keyser dat hi doch enige ander giften nemen wilde Als karel dat sach so badt hi om reliquien van ons heren passie So wert daer gheordineert dat al tvolck drie dagen vasten soude, ende men koos .xij. notabel personen die Karlen die reliquien deylen souden, ende daer wert die Letanie ghesongen beyde van den griecken ende vanden latijnschen So dede Daniel die eerste bisscop van Napels op dat vat daer in lach ons heeren doornen crone ende daer wt quam sulcken hemelschen roke dat hem allen dochte dat si waren inden aertschen paradise. Ende coninc karel viel neder ter aerden biddende ynnichlijc onsen lieuen here dat hi daer vernieuwen wilde de teekenen sijnder heyliger passien ende verriseni-
| |
| |
ssen Doe quam daer wten hemele eenen dauwe die bedaude de heilige doornencrone ende si wert groeyende ende bloeyende bloemen, ende daer quam alsulcken lichte wten hemel dat hem allen dochte dat haer clederen gulden waren Ende als die eertsbisscop Daniel met eender schare began te snijden die heylige crone, so began die crone so lanc so meer te bloeyen Ende coninc karel ontfinc de bloemen in een kelck ende hi vulder mede zijn rechter hantschoe, dair na bereyde hi sinen slincker hantschoe ende hi gaf den rechten te bewaren den bisscop Mer want haer beyder ogen vol tranen waren wt groter deuocien, so versuymde die bisscop den hantschoe te houden, ende Kaerle waende dat hijen ontfangen hadde ende hi lieten gaen, mer bider godliker gracien so bleef hi lange tijt in die luchte hangen tusschen hen beiden sonder ter eerden te comen Ende doe karel sinen slincken hantschoe geuult had metter doornen die vander cronen vielen ende hi dien ooc meende den bisscop te geuen so werden si ooc gewaer dat den rechten hantschoe hinck in die lucht Ende als hi den hantschoe ontdede om die bloemen wt te doen, so verkeerden die bloemen in hemels broot, twelc men noch toont tot sinte Dionijs in vrancrijcke Ende die roock vander cronen die veruulde alle die stadt van Constantinopolen in verwonderinge van alle den volcke. Ende daer genasen drie hondert siecke menschen ende een. Noch soe was daer een sieck mensche die .xxiiij. iaren sieck ghelegen hadde, blint doof ende stom Ende alsmen dye heylige crone wt track so wert hi siende, alsmen die crone schiet so wert hi horende, ende als si bloeyde so wert hi sprekende. Daerna soe track dye eertsbisschop Dauid den naghele ons heeren wt eenen albastenen vate ende gaffen kaerlen Doen genas daer een kint twelc sijn luchter side verloren had ende wasser mede gheboren ende het quam gelopen inder kercken gode louende Aldus had coninc karel de helft vander cronen ons heren ende een nagel Noch gafmen hem een groot deele vanden cruce ons heren ende onser vrouwen hemde, ende vanden doecken daer ihesus christus in sijnder ioncheyt in gewonden was Ende tcleet ofte sudarium daer Jhesus dode lichaem in gewonden was, ende Symeons arm daer hi tkindeken Jhesum inden tempel mede ontfinc Ende al dit voorseyde werdige heylichdom ende reliquien dede coninck Karel sluyten in een male van Buffels velle ende die hinck hi aen sijn sijde ende hi behieltse aen sijn lijf altoos tot dat hi quam tot Aken Als dit alsoot voorseyt is geschiet was so reysde coninc karel voort na sijn lant ende quam totten castele, daer hi dede metten heyligen reliquien een kint opstaen vander doot ende vijftich ander siecken werden dair gesont ende daer ruste hi ses maenden ende eenen dach. So track hi voort ende quam ten lesten tot Aken, daer hi dese werdige reliquien stelde in onser vrouwen kerck die hi hadde doen maken seer costelic Doe werden daer so veel blinden siende ende andere die de cortse hadden datmen tgetal niet en weet. Jtem .xij. beseten vanden viant werden verlost, ende .viij. lazersche werden ghesuuert, [xiiij.] croepele ende xiij. mancken ende .lij. bulten hebbende ende .lxv. vanden groten euele ende veele andere van anderen siecten die werden daer al ghenesen
Tot aken wert doe een groot consilie
| |
| |
gehouden Daer was de heylige man paus Leo de derde, die eertsbisscop tulpijn van Riemen, die patriarck van alexandrien geheeten Achilleus, die patriarck van Anthiochien gheheten Theophilus, ende veel ander bisschopen, abten prelaten ende princen, alle die meeste van kerstenheit Ende het wert geboden door al kerstenrijcke datmen opten Sinxen dach tot Aken in pelgrimagien quame om te visteren dat weerdige heylichdom dat coninc Karel gebracht had van Jherusalem ende van Constantinopolen Mer dat een yeghelic kersten eerst sijn biechte sprake om dat met reynder conscientien te sien, ende hier wt is comen dat aflaet datmen tot Aken alle iaers haelt. Jn dit consilie wert een dode verwect. Als coninc karel dese kercke aldus eeren wilde om die te gebenedijen, so wilde hi daer hebben vergadert so veel prelaten als daer daghen int iaer sijn dats .iijC.lxv. met hi en conster maer iij.C.lxiij. gheuinden wt allen landen daer vergadert sijnde Doe liet god een groot teeken geschien, want sinte Monulphus ende sinte Gondulphus bisscoppen van Tongeren die lange ghestoruen waren quamen daer ende verulden dat ghetal. Doe verschieden si weder
Dese werdige reliquien en sijn niet al gebleuen tot Aken, mer in diuerschen steden in vrancrijke Want Karel de caluwe keyser ende coninc van vrancrijcke de vijfste na den grote Kaerle deder veel wt Aken vueren te Parijs in dye capelle van des conincx palleyse, daer ist voorseyde stuck vanden cruce ons heren, die crone ons heren Ende ooc is daer dat yser van ons liefs heren spere, dat purpuren cleet, den scepter van riet, de spongie .etcetera. Tot sinte Dionijs bi parijs daer bi na alle die coningen van vrancrijcke begrauen leggen in albasten tommen, daer is den nagel ons heren, dat voorscreuen hemels broot, symeons arme. etcetera. Ende te compiendien plach te sijn tvoorscreuen sudarium ons heren. Ende tot Aken is bleuen onser lieuer vrouwen hemde, sinte Josephs cousen ende veel ander heylige reliquien
| |
Van coninc Kaerle die weder te rome trac met Leo, ende hoe hi wert gemaect keyser vanden Romeynen die doe scheyden vanden keyser van Constantinopolen wt Griecken
IN coninc Karels tijt als men screef .vij.C.xcix. soe maecte haer seluen Hyrena keyserinne van Griecken te Constantinopolen moeder vanden voorscreuen Constantinus, want haren sone ende sijn kinderen dede si vangen ende blinden. Jn die tijt verloos de sonne hair schinen xvij dagen lanc, twelc na veel wiser lieden getuyge een teken was van tgeen datter in corten iaren geschiede, te weten, dattet keyserike van Griecken gescheiden wert vanden romeinen daer af hier na volcht
Jnt voorscreuen iaer so wert den goeden paus Leo dye derde op sinte Marcus dach als hy processie ginc sijn ogen wtgesteken ende sijn tonge af gesneden van den quaden romeynen, mer onse here verleende hem weder sijn oogen ende tonge. Anderwerf deden si hem tselue ende lieten hem liggen in sijn bloet, mer god halp hem weder. Ende hi vloot wt Rome ende quam tot coninc karel in Vrancrijke hem clagende die tyrantscap ende grote onrecht dat hem ende der heyliger kercken gedaen was Ende coninc karel ontfinc hem met groter eeren, ende aenhorende die mis-
| |
| |
daet beloofde hijt te betere n. En de lange tijt lach con inc karel metten paus Leo in Brabant bi Bruessele, alsmen bescreuen vint tot Vccle daer sinte Peter patroo n is, en de daer ooc die paus Leo grote n aflaet gaf. Jte m ter plaetsen die noch heet Karoloe na con inc karel en de te Stalle daer sijn paerde n stonde n. Daer na so track con inc karel mette n paus na Rome in de stadt zo nd er stride n met groter machte, wa nt niema nt en dorste he m wed erstaen En de hi dede ondersoecke n va n tgeen dat die romeynen tegen den paus hadde n en de die paus Leo purgeerde he m daer en de wert ontsculdich beuonde n En de hi dede recht ouer de quade en de sette den paus weder in sijne n stoel met groter eeren.
Tot noch toe had alleen een keyser geweest tot Constantinopolen in Griecken dien dat Roomsche keyserijck onderdanich had geweest van des groten Constantijns tide, die tkeyserijke van Rome stelde in Griecken, ouer gheuende den paus Siluester ende sinen nacomeren den stadt van Rome ende een groot deel vanden keyserijcke Mer nv mits dien dat die Griecken niet gehoorsaem noch behulpich en waren der heyliger kercken lange verbeyt sijnde, so wert bi eendrachtigen consente der Romeynen dat keyserijke ouer geset op die coningen van Vrancrijck die sonderlinge beschermers waren der heyliger kercken. Ende so wert coninc karel opten heyligen kersdach vanden seluen paus Leo gecroont Roomsche keiser Ende alle tvolc riep driewerf Leuen ende victorie geschie wten hemel Karle den vermeerder van gode gecroont
| |
| |
den vredeliken roomsch keiser Ende dit geschiede alsmen screef .viij C. ende .ij. Ende doe had hi .xxxiiij. iaer geweest coninc van Vrancrijck, ende het was omtrent .cccc. ende .lxviij. iaer nae dat dye voorscreuen paus Siluester doopte den groten Constantijn die tkeyserijck stelde te Constantinopolen also voorscreuen is Ende so bleuen voort an twee keysers, deen in Griecken in orienten, dander van Rome in occidenten Ende recht wast dattet keyserike op Kaerle quam, want in hem vergaderde tgeslacht van Almanien, van vrancrike ende ooc van grieken, want sinte Berte sijn moeder was keyser Eraclius dochter
Jnt eerste iaer na dat karel was keiser gemaect so sandt hi door al kerstenrijc boden ende legaten om iusticie te doene ende hi maecte sekere wetten in .xxiij. capitelen.
Voort sandt hi al de werelt dore om te ondersoecken die namen, dat leuen ende dat steruen der heyligen, die hi Ysuardus den monic vergaderen dede in een boeck geheten Martyrologium, twelck men noch inder kercken leest na priemen Ooc dede Kaerle vergaderen by Paulum sijn diaken die omelien ende lessen wten scriften der heiliger leraers diemen noch hout inder metten Ende int .viij. iaer van keyser Kaerle so creech Pippijn sijn sone die coninc van Jtalien was die stadt van Venegien, ende corts daer na sterf hi te Melanen Ooc sterf daer na karels outste sone die ooc Karel heet. Int .xi. iaer zijns keiserijcx so croonde hi Lodewijc sinen ioncsten sone met der keiserliker cronen ende Bernaert pippijn sijns soons sone maecte hi coninc van Jtalien
|
|
Auteursrechtelijk beschermd