Van Brabant die excellente cronike

Dat .xv. capitel. Van hertoge Karel marteel den vierden hertoge van Brabant die grote oorloge hadde op menigerhande volcke, als Spaenschen, Swauen, Beyerschen. etcetera.

[fol. 62v]

DEse Karle heet marteel dats hamer, want als eenen swaren hamer so versloech hi sijn vianden in alle landen waer hi quam. So stout ende so vreeslic was hi int strijden dat sijn vianden van hem veruaert waren als oft hi de duuel geweest hadde Niet alleen en was hi here van sinen lande, maer ooc bouen die coningen van Vrancrijc die hi metten lande regeerde, gheuende hem dat si verteyrden Ende hi hief die renten vanden conincrijcke ende leydese daer si seker lagen ter cronen behoeue als een ghetrouwe man. Ende alle dat lant hielt hi in eeren, vromelijken dwinghende alle die ghene die tegen hem op staen wilden. Groot oorloge hadde hi tegen die ongelouige, sonderlinge tegen die Hunen die wt Spaengien mit groter heyrcracht van alderhande volcke op hem quamen die hi manliken wederstont ende versloechse ende verdreefse wten lande, so datse hem niet meer beuechten en dorsten, maer vloden om hulpe in Spaengien in Sassen etcetera. Van welcken strijde hier cortelinge noch gheseyt sal worden

Vander groter eeren dye Kaerlen marteel gedaen wert als dat hem die crone ghepresenteert wert. Ende van sinte Gielis

[fol. 63r]

ONlanghe na dat Kaerle marteel dat regimente vander cronen an genomen hadde so quam daer in dat lant sinte Gielis daer groote fame af liep om sijn grote heylicheyt. Dit vernemende Karle so ontboot hi hem dat hi tot hem comen soude, twelc sinte Gielis dede Ende karle badt hem dat hi misse dade ende onsen here voor hem bade dat hi hem sijn sonden vergeuen woude, twelck sinte Gielis alsoe dede. Ende als hi seer ynnichlic misse dede so brachte die engel gods eenen brief opten outaer daer karels sonden in ghescreuen stonden die hem god vergaf op dat hi hem voort aen daer af hoede Sinte Gielis heuet die macht van gode te vercrigen verlatenisse van sonden den genen die hem deuotelijc daer om bidden ende die niet meer en doen. Jtem die somige wanen dat dit geschiede den groten coninc karel bi sint Gielis tide, mer dat en is so niet, wan sinte Gielis was lanck voor sijnen tijt

Het gebuerde dat Hildericus coninc van vrancrijcke sterf ende hi liet achter sinen sone Dagobertus die twede van dien name, die coninc na sinen vader wert bi consente van Kaerle marteel want anders dan bi sijnen wille so en mochte niemant de crone dragen. Het ghebuerde dat die heren van Vrancrijke hem die crone persenteerden ende hem coninc maken wilden Mer hi ontseydet ende weygerde die crone te ontfangen seggende dat hem meerder eeren waer ouer die coningen te domineren ende here te sijn dan selue coninc te sijn.

[fol. 63v]

Die voorseyde coninc Dagobertus sterf als hi vier iaren coninc gheweest hadde Dair na gaf kaerle marteel die crone Lotharis Dagoberts broedere die niet dan twee iaren coninc en was. Doe was daer een heere die Cilpericus heet die neue vanden coningen die gestoruen waren, die welck track tot Endon hertoge van Aquitanien om hulpe tegen Kaerle om de franssche crone te crijgen. Ende si trocken te strijde tegen Kaerle marteel, mer si werden van hem gheschoffiert want hi wan den strijt. Doe seynde Cilprick aen Kaerlen om genade, so veel doende dat hem kaerle die crone gaf, ende hi regneerde armelick vijf iaren

Hier en binnen so bereyde den here Ramfreyt graue van Angiers om te crencken Martelen Ende Marteel dit vernemende so quam hi metten oostvrancken tot Riemen voor die stadt ende daer sadt eertsbisscop Tybert die Karlen gedoopt hadde Ende want hi Ramfreyde ontsach, so en dorste hi kaerlen niet in laten Om twelc Karel gram wert ende hi trac voort tot Orliens, daer Eucherius bisscop was, die hem oec de stadt niet openen en wilde, want hi Ramfreyde so bi sadt, ende daer om wert hi van daer verdreuen ende hy quam tot sint Truyden op Haspegouwe daer hi namaels sterf. Dus quam Karel op Ramfreyde ende hi wan hem die stadt af van Angiers ende dat lant Ende Ramfreyt siende karels machte hem te groot sijn so gaf hi hem in karels ghenade ende wert sijn man

Als die voorseyde coninck Cilprick gestoruen was sonder oor, so gaf Karel die crone eenen anderen vanden bloede gheheeten Diederick die .xv. iaren regneerde, mer karel was altijt ouerste prince ende here

Van Karel marteels orloge op die heydenen, als Swaefsche, Beyersche ende Spaensche

HErtoghe Karel Marteel van neder oostrijcke ende van Brabant wert gedenckende der ouerdaet die die Sassen dicwils gedaen hadden den oostvrancken, ende so reisde hi op hem te strijde ende hi tonderbrachtse swaerlic wrekende tghene datse den Franssen rijcke misdaen hadden

Daer na voer hi te strijde op die Allemans ende op Lanfride haren hertoge ende hi dwancse daer toe dat Almanien hem chijs gaf

Daer na bedwanck hi Swauen ende Beyeren met alle den heeren vanden lande ende maecte hem alle tlant onderdaen metten sweerde totter Denouwen toe, ende tlant van Sassen totter Eluen.

Daer nae quam op Kaerlen eenen anderen swaren strijt, want hertoge Endon van Aquitanien, daer af voorseyt is, die meende hem noch op Kaerle te wreken Mer want hi seluer niet sterck ghenoech en was om Kaerle te beuechten, so is hi ghetrocken in dat lant van Spaengien aen de heydenen ende sarasinen die in Spaengien wonende waren, hem biddende datse met hem comen wilden teghens Kaerlen marteel om hem te beuechten ende te winnen vrancrijke ende daer te bliuen wonen Ende so sijn de sarasinen gecomen ouer die gyronde mit haren coninc Abdirama ende met haren wijuen ende kinderen, om in vrancrijcke te bliuen wonen Als karle dat

[fol. 64r]

vernam so bereyde hi hem dat te wederstaene metter hulpen ons liefs heren ende hi vergaderde een groot heyre van Fransoisen, duytschen, brabanteren mer cleyn was dat getal tegen die sarasinnen Ende so quamt tot eenen strijde dien Karel wan ende hadt die meeste victorie bider hulpen gods, daermen oyt af wiste te spreken, want hi versloech daer .iij.C. dusent sarasinen ende .lxxv. dusent met haren coninc Abdyrama. ende hi verloos ontrent .xv.hondert mannen. Als dit hertoghe Endon sach so quam hi tot Kaerlen om genade ende hi maecte pays met hem, ende der heidenen goet ende gelt wert al opt velt verbrant. Dit gheschiede inden iare ons heren vij.C, ende .xxxiij. Ende acht iaer na dese victorie so sterf die voorscreuen coninc Diederick van vrancrijcke, ende Kaerle gaf die crone eenen die Hilderick heet die ix. iaren coninc was, mer hi was dair onnut toe ende onbequaem

Het gheuiel dat dye stadt van Bordeaus vanden heydenen belegen was die Arleblancke die stadt metten lande van Prouencien seer bedructen ende bedoruen So beduchte die paus Gregorius de derde datse noch vorder comen souden Om twelck te beletten sant hi Martelen den slotelen van sinte Pieters graue ende sijn banden, hem biddende dat hi wilde werden patricius van Rome om te strijden voor die heylige kercke ende voor tgheloue. Ende kaerle ontfincse ootmoedelick ende deuotelick vromelic stridende voor theylich ghe

[fol. 64v]

loue. Ende hi track int lant van prouencien op die heydenen die daer waren ghecomen Ende hi wan hem af Auenyoen ende Nerbone ende Arleblancke ende tlant van Prouencien Ende ooc so wan hi tlant van Bourgondien, ende hi versloech den heydenen af twee coningen ende ontallike veel volcx

Mer want Kaerlen altijt swaer orloge aen wies ende sijnen scat minderde mits langher orlogen, so scatte hy die heylige kercke ende gaf dye thienden sijnen ridderen om daer op te leuen Om welcke sake men leest in veel boecken dat hi van gode verdoemt soude wesen biden gemeynen ouerdragen der heyligen int eeuwige leuen, mits dien dat hi die sielen inden vegheuier berouet heeft van haren hulpen ende suffragien ontreckende die tienden ende renten der geestelicheyt. Ende dit leestmen dat verthoont werdt den heyligen sinte Eucherius bisschop van Orliens na dat Kaerle Marteel in sinte Dyonijs kercke eerlick begrauen was. Als sinte Eucherius daer misse dede sach hi inden geeste Kaerle sitten inder helscher pijnen, ende hi sach ooc een serpente comen wt sijnen graue Ende hier om so werde sijn graf gheopent ende men en vanter niet dan een groot serpent ende tgraf was binnen al verbrant. Twelc groot iammer is van so vromen prince, dye so vromelijck op die onghelouige ghestreden heeft. etcetera. Dair om so ist sorchlick goede geestelike personen te scatten die haren regel wel houden voor eenige princen, ende met dien goede hem behulpende ter oorlogen ofte anders Niet aenmerckende dat de gheestelijcke lieden ende plaetsen daer af vry sijn, niet alleen biden ghescreuen geestelike rechten der heyliger kercken, daer bi dat ooc alle die ghene diese also scatten inden ban ghedaen werden, mer ooc biden weerlijcken oft keyserlijcken rechten. Ende so is dicwils beuonden dat princen die dat deden niet lanc en leefden daer na, oft ymmers gheen voorspoet gehadt Twelc vermoeyt wert eens deels daer bi te comen dat veel geestelike ende deuote personen te min werden beweecht voor alsulcke heren te bidden. Die voorscreuen Karel marteel sterf inden iare .vij.C. ende .xl. Ende van hem bleuen vier wettighe kinderen, te weten, Kaerleman. Pippijn de cleyne, sinte Remijs aertsbisscop van Rowaen, ende sinte Landrade abdisse van Belsen

Van welc karle marteel zijn dese versen:

Jste Brabantinus dux quartus in orbe triumphat Malleus in mundo specialiter victor ubique. Dux dominusque ducum comitum quoque rex fore spernit Non vult regnare, sed regulis imperat ipse