Van Brabant die excellente cronike

Dat .xiiij. capitel. Van Pippine van Herstale die derde hertoge

PJppijn sone vanden hertoge Angijs ende Beggen wert die derde hertoge van Brabant ende ooc van Lotrijck, ende hi wert ooc marcgraue sheylich rijcx, almen screef .vi.C. ende .lxxxv ende hi regneerde .xxix. iaren. Dese pippijn also geheten die tweeste van dien name, ende hier om was hi geheeten van Herstale, om dat hi te Herstale ghelegen tusschen Tricht ende Ludick op die Mase eerstwerf maecte een slot ende sijn woninge Ooc hadde hi te Colene een borch die heete Capitolium, waer aff dat noch namaels onser vrouwen kercke ghemaect was van sinte Plectruden des voorseyden Pippijns huysvrouwe

Dese Pippijn was van seer heiligen gheslachte van allen sijden, want sijn moeder was sinte Begge sinte Geertruyden suster die sijn moeye was, ende sijn oude vader was [sinte Pyppijn van Landen, ende sijn ander oudevadere was] sinte Arnout marcgraef des heylichs rijcx ende naemaels bisscop van Mets, also hier voor geseit is. etcetera. Dit souden die hertogen van Brabant met recht aenmercken ende haerder

[fol. 60v]

voorvaderen voetstappen met duechdelike wercken na volgen, so souden si haer ondersaten in voorspoede regeren

Dese voorseide hertoge pippijn was een wijs ende vroom prince, sijn herte kerende tot verheffinge der heyliger kercken. Ende hi troude sinte Plectruyden die heylige vrouwe, daer hi an wan drie sonen ende een dochter, als Drago een prince van Kempelandt, sinte Grimoaldus die te Ludic gemartelizeert wert ende rustet daer in sinte Jacobs kercke. Ende sinte Siluinus die te Chymay rustet in sinte Peters kercke Ende zijn dochter heet Notburgis die rust te Colen blinckende in schonen miraculen Ende dese drie sonen storuen voor haren ouders

Dese hertoge Pippijn had veel orlogen tegen die vriesen, tegen die swauen ende andere nacien Mer met groten arbeyde behielt hi tvelt ende vacht zege want hi victorioes was

Jnt iaer ons heren .vi C. ende .xcvij. so hebben die sarasinen dat conincrijc van Granaten ingenomen ende dat beseten ontrent .viij C. iaer, totmen screef .xiiij.c. ende .xc. Want Fernant coninc van Arrogon ende Elizabeth coninginne van Spaengen dat weder conquesteerden

Het gebuerde dat Hilderijck die coninc van oostrijcke oft oostvrancrijcke sterf sonder eenige orie van sinen liue achter te laten, ende midts dien so began Pippijn seer sterck int lant te regneren ende met wijsheden te regeren, also sijn voor vaderen gedaen hadden, ende dies waren die oostvrancken blijde dat hi haer beschermer ende regeerder was. Dit aenmerckende coninc Diederijc van westvrancrijcke Hilderiricx broeder die meende dat te keeren ende te beletten, ende daer toe riet hem een sijn drossaet geheten Bercarijs met meer anderen die Pippine seer benijden, so dat groot orloge op stont tegen hem, want coninc Diederic wilde hem dwingen ende sijn machte nemen , ende des conincx volc dede Pippine menigen pant, maer si en dorsten niet comen daer Pippine seluer was, want si hem seer ontsaghen. Daer na gheuielt dat coninc Diederic met sijn volcke quam te strijde tegen Pippine diese al scoffierde so dat de coninc vlieden moste, ende pippijn volchde ende versloecher veel van sijn volcke. Ende Bercarijs ontuloot ooc, mer want sijn ongetrouwe dienaers wel wisten dat hem Pippijn seer hatede so sloegen si selue haren here doot, op dat pippijne hen niet veruolgen en soude. Ende so track Pippijn voort te Vrancrijke wert inne met groter macht, so dat de coninc ende sijn volc seer versaecht waren Ende was blijde dat hi pays met hem maecte ende gaf hem tlant te regeren ende maecten sinen oppersten raet, daer niemant teghen en dorste seggen, ooc gaf hi hem Bercarijs lant. Ende pippijn stelde daer nae sinte Lambrecht weder in sijn bisdom stoel tot Tricht, dair Faramundus tonrechte hem seluen in ghesteken hadde.

Daer nae stelde Pippijn sijn vaert om te trecken op Vtrecht ende op dye vriesen die heyden waren ende besaten mede Hollant dat doen al Vrieslant was die menige scade ende menigen toren gedaen hadden die oostvrancrijken Ende die stadt van Vtrecht heet doe Wiltenborch ende daer viel pippijn vore met sijn hey-

[fol. 61r]

re, ende mit groter pine creech hi de stat want daer groot weer in was Ende daer verdreef Pippijn den coninck Rathbodus van Vrieslant, die welck corts daer te voren comen was totter vonten om gedoopt te werden Mer want hi verstont dat meer lieden in die helle waren dan in den hemel, daer om vercoos hi te wesen metten meesten getale ende bleef heyden als sijn voorvaders geweest hadden, want hi niet en kende die onuerdrachlike pijne der hellen daer hi corts toe quam, so ghi hier sult horen

Hoe coninc Rathbolt vanden duuel verleyt wert ende haestelic sterf

Als die hertoge Pippijn de Vriesen aldus onderdanich gemaect hadde der Franscher cronen, so sandt hi hem den heyligen man sinte Wolfrannus, om den coninc Rathbolt met de Vriesen totten kersten geloue te bekeren. Ende coninc Rathbolt aensiende de tekenen van sinte Volfrannus begeerde gedoopt te werden. Mer die duuel benijdende der menschen salicheyt openbaerde hem in een schijn van een engel seggende aldus O alre vroomste der mannen coninc Rathbolt, wie heeft v aldus bedrogen dat ghi vanden dienst der goden scheyden wilt, en doetet ymmer niet, mer blijft biden geloue dattu van dijn ouders geleert hebtste, ende ghi sult comen totten gulden palayse, die ic di inder ewicheyt cortelic geuen sal Hier om so ontbiet den heyligen biscop Wolfrannum ende vraget hem waer die woningen sijn der eewiger claerheit, die hi di belooft heeft Mer want hi dit niet sal connen bewisen so sent wt van beide siden legaten ende ic sal huer leytsman wesen. Dit visioen vertelde coninc Rathbolt den heyligen biscop Wolfranno. Die biscop antwoorde O edel coninc, het is de duuel die di in een gedaente des goeden engels bedriecht siet seyde die coninc, ic sal kersten werden ist dat mi van mijn god dese gulden woninge niet vertoont en wert. Die heilige biscop om den coninc te voldoen, heeft sijn dyaken wtgesent met een vries van des conincx wegen. Dese twee als si een stuc weechs wt Medenblic gegaen waren so vonden si bereyt staen hoer leytsman als hi den coninc belooft hadt seggende aldus Haest v seer ende ick sal v vertonen die alre schoonste woninge die den coninc rathbolt bereit is Gaende met malcander door een brede ende onbekende wech so quamen si op een straet van gladde marmersteen gemaect, ende sagen van verre een costlic huys van goude ende preciose gesteenten gesticht Comende int huys sagen si daer binnen wonderlike chierheyt van een coninclike throon ende onsprekelijker schoonheyt. Doen seyde

[fol. 61v]

die leytsman, siet [dit] is die woenstadt die den coninc rathbolt bereit is Die heylige dyaken verwonderde hem seer ende seyde Jst dat dese dingen van god zijn, so bid ic dat si ewelic aldus moeten bliuen mer zijn si vanden duuel so begeer ic van god dat si ter stont vergaen Ende dit geseit segende hem die dyaken metten teyken des heiligen cruys, ende siet die leitsman is verwandelt in eenen duuel ende alle de costlicheyt des palais ende cierheits in slick ende slijm Ende si stonden int middel van een poel ende riet sudden, ende sijn mit groten arbeyt na .iij. dagen weder tot medenblic gecomen ende vonden den coninc rathbolt schielicken gestoruen wesende. Ende si vertelden den biscop wat hem inden wege gesciet was ende die vriese is gedoopt. Dit gesciede int iaer ons heren .vij.C. ende .xxiij. ende coninc rathbolt liet twe sonen achter, die een was genoemt Melgerus ende sterf cots na dat hi gedoopt was. Die ander soon heet Algillus, ende dese wert ooc kersten ende stont onder tribuyt des hertogen Karels marteel gelijc sijn vader Ende noch had hi een dochter genaemt theudelinda die te man hadde Grimoalt Pippijns sone die te Ludic vermoort wert. Coninc Algildt had twee sonen als Gandebolt coninc van Vrieslant ende wert mitten vromen Roelant verslagen voor dat kersten geloue opten ronceualle Ende hier mede ginc dat conincrijc te niet, ende het is voortaen gebleuen onder der Franscher cronen. Die ander sone van coninc Algildt was genoemt Rathbolt ende was heer van neder vrieslant dat nv Egmont is, ende so somige croniken seggen so was dese Rathbolt die eerste here van Egmont daer die heren van Egmont in Hollant af gecomen sijn.

Jn desen tide leefde die heylige man sinte Willibrorde, die door die wonderlike teykenen die god door hem wracht ende sijn vuerige predicatie de Vriesen, hollant ende zeelant bekeerde, ende wert dye eerste eertsbisscop van Vtrecht

Jtem die hertoge pippijn ontghinc hem na die doot van sijnen voorseyden wettighen kinderen in ouerspeel mit eenen schonen edelen wiue gheheten Alpays, dair hi aen wan den vromen Kaerlen marteel Ende want pippine aldus vergect was op dit wijf dien hi onwettelic troude so berispten sinte Lambrecht daer af seggende dat zijn wettich wijf niet en ware want sinte Plectruyt sijn eerste wijf noch leefde Twelc vernemende Dodo prince van Orengien Alpays broeder als die geen die daer bi scade beduchte te hebben waert dat pippijn sijn suster liet, so dede hi sinte Lambrecht bi nachte doden te Ludick dair hi in sinen gebede lach, so dat hi mits der rechtueerdicheyt een heilich martelaer was Jnsgelijcx als sinte Joannes baptista die Herodem ende sijn amye berispede van ouerspele

Na sinte Lambrecht werdt bisscop van Tongerente Tricht sinte Hubertus die welck den bisdom stoel eerst sette van Tricht te Ludic ter eeren van sinte Lambrecht die daer gemartelijt was. Mer tis seer te verwonderern dat den bisdom stoel dair tot nv toe ghebleuen is niet tegenstaende die grote wreetheit ende ongetrouheyt des volcx van Ludic tegen hair bisscopen ende prelaten, meer minnende ende aen hangende dicwil quade tyrannen dan haren prelaet ende prince Mits den welken so menichwerf grote lange orlogen op gestaen hebben daer bi dat niet alleen die van Ludick

[fol. 62r]

ghedestrueert en sijn gheweest, maer ander landen hebben daer bi dicwils grote scade ghenomen

Jtem in pippijns tide so sterf die voorseyde coninc Diederic van Vrancrijcke voorseit Ende Clodoueus sijn sone die derde van dien name wert coninc by wille ende consente van pippijn als regeerder des lants. Clodoueus regneerde omtrent vier iaren ende hi sterf sonder oor, ende de crone quam op sijn brueder Hildebertus, die anders niet veel machten en hadde dan dat hi coninc heet, want hi en hadde wijsheit noch verstant Pippijn hadde alle tlant in sijn handen ende hi gaf hem dat hi verteyrde ende wijde hem sijn palen, also dattet al sijn was tusschen Spaengien ende den Rijn

Jn tijden van desen hertoge pippijn gheheten van Herstale ende corts voor sinen tijt ende corts na so leefden in Lothrijke ende in Brabant veel grote heeren ende ooc veel heylige menschen, santen ende sanctinnen die vanden bloede der hertogen geboren waren ende somige daer aen gehuwet. Als sinte Amelberge die Pippijns van Landen suster dochter was, die van Witgheere haren man hadde vijf heylige kinderen, te weten sinte Goedele. etcetera. also hier voor is geseit. Jtem sinte Odolardus sinte Berlenden vader die was heere van meerbeke bi Nyenouen, daer sinte Berlende rust, ende hair nichte sinte Celse ende sinte Nonna Jtem sinte Reynoffel daer vader af was Ayus ende woonde tot Yncourt, daer si noch rust ende daer grote pelgrimagie is tot haren borne Ende die voorseide Odolardus was haer oude vader. Van desen heiligen is hier voor gheseyt int eerste boeck.

Jtem het was ooc een groot here in Brabant gheseten geheten Adelaert vader van twee heylige nonnen, sinte Erlinde ende sinte Reylinde die rusten te Mayseke

Jtem noch omtrent pippijns tiden so leefde sinte Gaugericus, dats sinte gorick bisscop van Camerijc, sinte Cunibertus eertsbisscop van Coelen, sinte Ghilayn

Als hertoge Pippijn der heren here xxix. iaren geregneert hadde ende alle vrancrijcke in groter mogentheyt geregeert had, so sterf hi int iaer alsmen screef .vij.C. ende .xiiij.

Mer eer hi sterf aenmerckende die condicien van Kaerlen marteel sinen bastaert sone die wijs ende coen was so procureerde hi dat Kaerle die heerscappie des lants behouden soude eer hi afliuich wert, anxte hebbende datmen sijnen sone die heerlicheyt als hi doot waer ontrecken soude, gelijc eenen wisen prince toe behoort die in zijn wercken voorsienich was, ordinerende sijn dingen met sijnen leuende lijue, op datter na sijn doot gheen gekijf noch ongenoechte af comen en soude. Ende dit behoren alle princen te doene. etcetera.

Van desen Pippijn sijn dese veersen.

Jste Pipinus erat dux tertius austrasiorum
Austria dicta fuit tunc regnum Lothariense