Ad Interim. Jaargang 4

Florian-Parmentier

Onder de door het fatum van twee wereldoorlogen vervolgde slachtoffers behoort een veelzijdig en ernstig schrijver, dien ons land niet of onvoldoende kent: het is de in de laatste jaren der vorige eeuw te Valenciennes geboren Florian-Parmentier. Vóór '14 had hij in zijn land vooral een welverdienden roem te danken als criticus en als schrijver van een Histoire Contemporaine des Lettres Françaises (1885-1913), die onuitputtelijke bron van bibliografische gegevens, die, vóór dat René Lalou zijn voortreffelijk nasla-werk in het licht gaf, zooal niet de Bijbel, dan toch de Encyclopaedie der letterlievenden mocht heeten. Hij was, in 1904, de grondlegger van het zgn. impulsionisme, die er een eigen orgaan op nahield en een vrij grooten aanhang had. Na 1918 werd Florian-Parmantiers naam spoorslags beroemd in de heele wereld, dank zij zijn oorlogsroman L'Ouragan, die in vijf

[p. 92]

talen werd vertaald en verre uitstak, door zijn humanistische ideologie, boven de min of meer romantische oorlogskronieken van Benjamin, M. Genevoix of Louis Dumur, en aansloot bij Romain Rollands nobelen Clerambault. Hij was een der zeer weinigen in wier werk een spiritualistische inslag kon worden ontwaard en van wier verzets-ideaal een persoonlijke mystiek uit ging. Daardoor stond het hooger dan het meest beroemde oorlogsboek uit dien tijd, Barbusse's roman Le Feu. Parmentiers omvangrijk werk was een synthese van den eersten wereldoorlog, in zijn onderscheiden episodes de opeenvolgende ‘schijngestalten’ weergevend van den gruwelijken storm die ons werelddeel teisterde. Een diepgevoeld, diep-doorleefd werk vol deernis, beurtelings lyrisch en reëel, bespiegelend en tendentieus, geestig en weemoedig, opstandig en hoopvol.

In L'Ouragan leerde men Florian-Parmentier kennen als den onversaagden strijder voor de Persoonlijkheid, de kampioen van een humanistisch individualisme tegen militairisme en kuddegeest, geestelijke slavernij en menschonteerende willekeur. Rolland en Pierre Mille, de grijze wijsgeer Han Ryner en de naturalist Paul Brulat roemden om het meest dit



machtige werk dat, uit hoofde van politieke angstvalligheid, een zoogenaamd vooruitstrevende jury de toekenning van den Prix-Goncourt meende te moeten onthouden!

Hij vestigde zich, in samenwerking met zijn vrouw, de schrijfster Claude Jonquière, te Parijs als uitgever en richtte de Editions du Fauconnier op, waar menig werk op wijsgeerig en zedekundig gebied het licht zag. Hij drukte o.m. de geschriften van den edelen modern-evangelischen denker Han Ryner, aan wien wij hopen, hier binnen kort eenige regelen te mogen wijden.

In de rampzalige decennia der ‘entre-deux-guerres’, geraakte Florian-Parmentiers roem op den

[p. 93]

achtergrond. Voor bescheiden, doch warm-overtuigde humanistische idealisten was er geen plaats onder de sunlights van de materialistische publiciteit. Florian-Parmentier was een stille in den lande en hij leed honger. Toen ik hem omstreeks 1925 te Parijs leerde kennen, was hij straatarm en verbitterd, maar immer strijdbaar, en bezield met een messianistisch vertrouwen in de toekomst.

In 1940 vond het verzet hem geestelijk paraat. Hij wist van geen buigen voor het bruut geweld: de vijand van zijn land, de vijand van den geest, arresteerde hem met zijn vrouw en beiden werden gedeporteerd.

Zij kenden de concentratie, de folteringen, de vernederingen van lichaam en geest. Zij hielden stand. De verlossing kwam. Zij keerden huiswaarts, van alles beroofd, en met een geknakte gezondheid.

Thans evenwel heeft Florian-Parmentier zijn oude kracht, zijn jonge strijdbaarheid herkregen. Eén manuscript heeft hij mogen redden. Het zal binnen kort het licht zien, nadat dezer dagen zijn eerste publicatie in den nieuwen tijd, het ‘Heldenleven van den vliegenier Nungesser’ (evenals hij te Valenciennes geboren) is verschenen. En het nieuwe, groote werk, een getrouwe Kroniek van de Nederlaag, het Verzet en de Bevrijding, zal voor den tweeden wereldoorlog zijn, wat zijn Ouragan voor den eersten is geweest.

Met dit groote verschil tusschen beide boeken, dat door de gruwelijkste ervaring geleerd, Florian-Parmentier voortaan zijn hoop niet langer gevestigd heeft op een mogelijke toenadering tusschen zijn land en het volk dat het, in één menschenleeftijd, zoo onnoodig, zoo beestachtig en met een zoo onvergefelijken wellust heeft gemarteld.

Martin J. Premsela