Ad Interim. Jaargang 4

Tentoonstellingen

Amsterdam

Rijksmuseum tot 1 Mei: Collectie van Mevrouw C. von Pannewitz, een keuzetentoonstelling uit eigen bezit. Stedelijk Museum: Tekeningen van Picasso. Van 2 April af organiseert de Vakgroep Steen- en Offsetdruk een internationale offsettdruktentoonstelling: Als de Steenen spreken. Maart en April: Het Franse geïllustreerde Boek. Indisch Instituut: Indië onder de Japanners. Tekeningen en aquarellen van Hollandse kunstenaars. Kunsthandel M.L. de Boer, Keizersgracht tot 26 April: Jonge schilders en beeldhouwers. Gildehuis tot 23 April: Werk van Jaarsveld en Rooskens. Kunstzaal van Lier tot 24 April: Schilderijen en grafisch werk van K. Andréa. Huinck & Scherjon: Schilderijen van Kees Verwey. Beeldhouwwerk van Mari Andriessen. Tot 3 Mei. E.J. Wisselingh & Co.: Schilderijen van J.J. Moolhuizen. Rokin 78-80. Tot 10 Mei.

[p. 79]

Rotterdam

Museum Boymans van 5 tot 27 April: Twee Belgische kunstenaars: de beeldhouwer Charles Leplae en de pottenbakker Pierre Caille. Schilderijen en tekeningen van Dick Elffers.

Het Franse geillustreerde boek

Als wij de prachtige verzameling Franse geïllustreerde boeken in het Stedelijk Museum te Amsterdam hebben bezichtigd, voelen wij niet alleen bewondering voor het daar aanschouwde, maar ook een beetje spijt en weemoed als wij bedenken welk een pover en karig zaaltje wij Nederlanders zouden kunnen vullen met onze eigen producten op dit gebied.

Hier is een rijke verzameling waarin bijna alle levende kunstenaars uit Frankrijk vertegenwoordigd zijn. Men beweert zo vaak, dat schilders de geschiktheid missen om te illustreren en in zekere zin mag dit waar zijn - door de eigen visie kan menig schilder zich niet ondergeschikt maken aan de visie van een dichter of schrijver en blijft de illustrator te zeer de leidende persoonlijkheid - maar wat deert dat eigenlijk, indien door samenwerking een fraai boekgeheel ontstaat, dat men graag ziet en bezit?

Wij zien hier illustraties gemaakt door Rouault, Picasso, Matisse, Rodin, Marie Laurencin, Raoul Dufy, André Lhote, Pascin, Derain, Bonnard, De Ségonzac en natuurlijk blijft hier de persoonlijkheid van den schilder primair. Men herkent onmiddellijk zijn Picasso en zijn Pascin, maar daarenboven zijn er nog zovelen, die een meer strikt illustrerend karakter hebben en toch bijna allen eerste kwaliteit werk presteren.

Hoe komt het toch, vragen wij ons af, dat in Nederland, waar toch een zo grote schildertraditie bestaat, eigenlijk van het inschakelen der schilders in de boekenproductie nauwelijks sprake is. Als men zou trachten een dergelijke tentoonstelling voor Nederland te organiseren, dan zou de nadruk bijna uitsluitend vallen op het typografische gedeelte, want daaraan wordt ten onzent inderdaad de grootste zorg besteed. Evenwel, dit is de zaak van typografen en uitgevers en de beeldende kunstenaar staat er buiten.

Als wij hier bij het geïllustreerde boek belanden, dan krijgen wij onwillekeurig het gevoel, dat daarbij de reclame- en businessfactor allesoverheersend is. Wij bezitten enkele handige reclametekenaars, alias illustratoren, die door de uitgevers nog wel eens met een opdracht worden be-

[p. 80]

dacht, maar het geschiedt dan te weinig uit liefde voor het boek of voor de tekst, het wordt te spoedig een simpel in orde brengen. Het boek wordt dan gekocht op de goodwill van den tekenaar en het onderscheidingsvermogen van den koper slaat deze al te laag aan.

Men zou dus kunnen zeggen, dat de hoofdschuld ligt bij den uitgever - met ere zij hier vermeld de uitzondering op deze stelregel A.A.M. Stols, van wien op deze tentoonstelling schitterende uitgaven te zien zijn - die het niet aandurft in een klein land als het onze bijzondere uitgaven te doen vervaardigen. Een bewijs voor deze stelling moge geleverd worden door het feit, dat tijdens de bezetting ook hier wel enkele zeer waardeerbare pogingen zijn gedaan. Toen was men ook zeker van de afzet, want alles werd immers verkocht, stroppen waren daar niet bij. Men heeft ze kunnen zien op de tentoonstelling In het verborgene gedrukt, najaar 1945 in Amsterdam en Rotterdam gehouden. Verrassingen waren daar zoals Werkman, Jan Bons e.a.

Maar waarom zouden werkelijk fraaie uitgaven ook nu niet weer kunnen gemaakt worden? Men zou dan niet moeten voortgaan met altijd weer dezelfde menschen met opdrachten te bedenken. Laat men toch niet zo bang zijn ook de echte schilders eens een opdracht te geven, maar ja, denkt de uitgever, dat zijn zulke rare lui, nooit op tijd klaar, men doet er moeilijk zaken mee, en de practische bezwaren tellen zo zwaar, dat er niets van komt.

Intussen, deze tentoonstelling is behalve verheugend, ook beschamend. Wij doen goed te beseffen, dat wij een stuk achter zijn of liever nauwelijks nog begonnen op een weg, waar Frankrijk reeds een rijke tocht achter de rug heeft. Speciaal verdient nog vermeld te worden de zeer origineele illustratie van Rabelais door Derain, vooral daar dit een werk geldt, dat onlangs ook door een Nederlands kunstenaar, Henk Henriët werd verricht.

De traditie der Fransen op dit gebied, het gebied van het geïllustreerde boek, is benijdenswaardig, maar de expositie ervan zou vruchteloos zijn, indien zij niet tevens tot een impuls werd voor de Nederlandse uitgever om ook eens met al zijn goede wil, zijn smaak en vakbekwaamheid uit de hoek te komen en de onvoorziene mogelijkheden van onze toch waarlijk niet te verachten schildersschool nauwkeurig uit te buiten.