Ad Interim. Jaargang 4

[p. 172]

De vlieg

Langzaam strekte hij zijn benen, boog zich even zo traag omhoog en rekte zich, bijna bedachtzaam, los uit de gebogen houding waarin hij bijna een uur had liggen slapen. Zijn ogen knipperden tegen het brute geweld van het licht dat schetterend terugstootte van de opengeslagen duinranden en in een nog moeizaam gebaar herademde hij met zoete wellust het al dat rond hem was. Hij vroeg zich af of de zon, als zij eens door de wolkenstapeling zou heen breken, de duinen in brand zou hebben gezet of in kleur. Hij kon zich dit moeilijk voorstellen; daarvoor had hij tot nu toe de natuur te vaak gepasseerd, zonder er acht op te slaan. Om er iets aan te missen? Hij gaf zich geen antwoord op deze vraag want voor hij zich kon bezinnen werd hij afgeleid door het geschakeerde landschap waarin de stilte omtrok tot zij zich op één punt concentreerde: bij de wilde weerbarstige meidoorn. Als een heks met gespreide armen in haar schonkige schouders scheen zij wind en lot te bevechten, zonder te weten dat meters diep in de aarde de wortels werden vastgezogen, steeds hechter bij elke strijdbare poging zich te verzetten tegen wind en lot.

De meidoorn stond ook nu weerbaar, klaar voor het gevecht, maar de wind liet zich niet verleiden en streelde luchtig langs de dichte pluimen duinhelm.

Zo haalde hij zich binnen een gebied dat hem vrijwel geheel vreemd was geweest. De verbazing hiervan scheen nauwelijks zichtbaar op zijn gezicht, terwijl zijn houding geen tekenen gaf van vreugde of zelfs maar een spoor van ontroering. Minder diep daarom waren zijn gevoelens niet, maar zijn gesloten aard gaf weinig kans aan de directe uitdrukking van zijn ontroering.

De wisselende contouren van zijn karakter, vaak even spotachtig als de lijn van de duintoppen, waren voortdurend dáár waar men ze niet zou verwachten of wensen. En

[p. 173]

zo was hij die eenzame mens geworden, nu in het landschap, hier, en straks in de drukte van de stad, tussen haastende en zwetende mensen of in de beklemmende stilte van de ziekenzalen in het gasthuis. Misschien ontmoette hij in de stilzwijgende blik van de één of andere zuster zijn evenbeeld: gehard door de klaagbeden van de door lichamelijke pijnen gekwelden. Dan was er - in de fractie van een hevig moment - een contact tot stand gekomen dat door deze kortstondigheid en hevigheid weer evenzo snel verbroken werd. Abrupt en goed, zoals nu met de heks in de meidoorn.

In de korte spanne tijds daarna werd door hem de reactie wreed ondergaan, als geplaag soms, geplaag tegen het kind dat in hem leefde, in hem die de zachtmoedigheid zelve was. Dan ontstak het kind - als alle kinderen - het vuur van de revolutie en elk mens of ding in zijn omgeving werd zijn vijand en zijn prooi. Met een verachtelijk gebaar spuwde hij dan zijn gal. Men vermoedde dit als onmacht tegen recht of sterkte en verbeeldde het tot valse gevoelens. Dan zag men een vijand in dezen zachtmoedigen mens die eenzaam was en wellicht ook blijven zou zolang men hem à priori met het wreedaardig misverstand zou trachten te benaderen.

Het droge zand viel door zijn dunne vingers en met een afwezig gebaar herhaalde hij de ene greep na de andere. Peinzend dacht hij aan haar die voor hem was gestorven door te blijven leven, ver van hem. Zonder tegenstand vroeg hij zich af waarom het zo moeilijk was hem te volgen, ook in de liefde. Had een dichter immers niet gesproken dat zíj die liefde kennen wederliefde weten te wekken? Waarom die onuitsprekelijke taal zo wreed verbasterd tot wilde woorden waarin het woord van middel tot doel werd? Langs hem heen laten glijden? Niet bang hiervoor zijn? Maar de revolutie brak uit, niet door een hoovaardij of door een gekwetste ijdelheid, enkel, omdat in hem bijna dodelijk het kind werd getroffen. De waan-zin brak los.

[p. 174]

Een beetje schuchter eerst, dan wat stuntelig paarden zich twee mieren in een door de zon verbleekte schedeltje van een konijn. Het mannetje scheen niet opgewassen tegen de kracht van het wijfje. Of was het haar list? Bij elke goede poging scheen zij van richting te willen veranderen waardoor het mannetje met zijn kop tegen de schedel botste. De hardnekkigheid van het mannetje zou zeker hebben overwonnen als niet door een onhandig gebaar van den toeschouwer de schedel werd gekanteld. Met haastige en bijna zenuwachtige gebaren ging elk zijn weg, het vrouwtje had reeds een stroosplinter vastgeklemd en sleepte dit met veel élan voort.

Hij stond op, klopte het zand van zijn jasje, haalde de hand door zijn haren en ging op weg. Hier en daar ketste hij met de punt van zijn schoen een denneappel voor zich uit, soms rukte hij een helmspriet af en kauwde haar tot vezels. De benauwende namiddag drukte hem als een loden last. Het was laat in het voorjaar en als hij de stad nadert nadert hem de duffe stadswarmte.

Thuisgekomen gooit hij de ramen van het achterhuis open, verfrist zich in de badkamer en gaat dan naar de tuin achter het huis. Op het smalle betegelde vloertje, zo breed als het huis, staat een ijzeren tuintafeltje waarop een leeg glas. Verder twee rieten stoelen. Dat is alles. De tuin één ravage van groen, geel, rood en paars: de pracht van een verwaarloosde tuin.

Met een gewillige smak valt hij in één der stoelen, sluit de ogen en mijmert over de onzichtbaarheid van zijn lichaam dat overal aanwezig is. Hij dwaalt langs café-terrassen, langs pleinen en straten, dringt door in huizen en dancings, in kerken en bordelen. Hij luistert gesprekken af in de kerkbank, geeft iemand een draai om de oren, ligt in het bed naast het liefdespaar, rukt aan de glazen vitrine zodat alle kunstig gestapelde puddingdozen chaotisch door de winkel

[p. 175]

rollen en verwarring stichten, slaat een neon-kruis, rood als bloed, van een kerk (zij moeten weten dat dit het teken Gods is), snijdt de pantalon van den minister in flarden waardoor hij tijdens het openen van de brug van hier naar daar in zijn onderbroek staat. Dan bevindt hij zich onverwachts bij haar en fluistert zijn naam, daarna luider. Tenslotte schreeuwt hij hem duizendmaal totdat hij hees......

Hij opent de ogen en ziet dat in een onbezonnen ogenblik een vlieg het lege glas is binnengevlogen. Vlug legt hij een viltje over de rand van het glas. Hij tikt er tegen, telkens opnieuw als de vlieg zich vastzet op een andere plek.

Er zweeft een paarsrode kleur uit de wilde rozenwingerd langs hem heen. Zij komt van ver achter uit de tuin. Overigens ligt de tuin doodstil, als in een droom geboren en gestorven: een halfbewerkte zinkplaat van Hercules Seghers.

De schuttingen zijn bruingeteerd met hier en daar verweerde plekken grijs tussen de overlengse naden. Zij zullen straks door hun brede buiken tot op de grond zakken, in een dof geluid, zonder lawaai, zonder de milde kreet van brekend hout. Het goudvissenvijvertje rimpelt af en toe de gladde groene huid, zonder te weten waarom.

De bruid zal ongestoord in haar tulen gewaad blijven rond dwalen tussen de plekken azalia's en rhododendrons. Zij zal een roos opbinden die in de onverwachte voorjaarswind uit de tros is gezakt en niet weten dat met het omvallen van de schutting haar zicht is verbreed en haar ruimte.

Zij staat nog, de schutting. Er loopt een kat over. Tergend zeker, die zwarte kat. Zij staat stil, speurt links, gluipt rechts en gaat weer verder op haar fluwelen teenballen als een dreigend voorteken dat steeds dreigender wordt naarmate haar gang zekerder.

Het flitst hem door het hoofd: in de keuken staat de buks. En, schier onhoorbaar staat hij op, glijdt door de openstaande deur de keuken binnen en grijpt de geladen buks. In de deuropening draait hij zich een halve slag om en legt aan.

[p. 176]

Zijn adem glijdt over het koude staal. Het is warm. De korrel trilt. Toch komt het schot met een droge knal. De kat loopt verder, onverstoorbaar, maar dreigender dan zo even. De stilte valt opnieuw, zij is bijna hoorbaar.

De bruid gaat nu met de afgeschoten roos op haar handen verder: een opengevallen schelp waarin een donkere bloedvlek.

Hij lacht onvriendelijk tegen de vlieg onder het viltje. Zij siddert rond in clowneske bewegingen en zoekt haar heil in passieve verdedigingsmiddelen, alhoewel - en dat wekt bevreemding - het beest naar een weg tot bevrijding zoekt. Zij schijnt met een diplomatie het lot een poets te willen bakken, onbewust en minder erg.

Met zijn smalle vingertoppen trommelt hij op het vilten dak, doch dit veroorzaakt geen effect: de vlieg gonst voort in onevenredigheden. Dan zal hij!

Hij spant zijn wijsvinger achter de gekromde duim, drukt het nageloppervlak tegen de achterzijde van de duim en bijna gelijktijdig met het wegschieten van de wijsvinger klinkt de nagel met een heldere klank tegen de dunne glaswand.

De bel luidt door het holle huis.

Hij schrikt op. Een hulpeloosheid breekt in hem los. Een catastrophe? Die bel? Wie? Aarzelend staat hij op uit de rieten stoel en schuift met zijn kuiten de stoel onder zich achteruit. Dan draait hij zich bruusk om en loopt met snelle passen de keuken in, de gang door en met een haastige zwier de tochtdeur door die met een veerkrachtige draai achter hem dicht wiebelt. Voorzichtig draait hij de sleutel om en zonder een gerucht te maken trekt hij hem uit het slot. Achterwaarts, op zijn tenen, sluipt hij terug naar de tochtdeur. Bijna knerpt de deur. Als hij de knop loslaat keert hij zich om, rent de gang door en springt met twee, drie treden gelijk de trap op. In de slaapkamer, in het achtergedeelte van het

[p. 177]

huis, rukt hij een venster open en met een krachtige en welgemikte zwaai gooit hij de sleutel naar buiten in de donkere vijver, achter in de schemerige tuin.

Hij staat een ogenblik onbewegelijk en besluiteloos. Dan kijkt hij afwezig om zich heen. Tussen de muren van de kamer hangt een zwoele, muffe geur, laf als een foezellucht. Het wekt hem geen bevreemding, enerzijds door zijn gedeeltelijke afwezigheid van nu in deze duffe sfeer, anderzijds door de herinnering aan de zeven dagen slapen in de muziekkamer. Een schampere lach trekt langs zijn mond, het masker krijgt iets van de vaalheid van een étalage waarin van weken stof ligt en het flauwe lichtschijnsel op de wazige stopflessen doen aan een paar gebluste ogen denken. Zo staat hij een moment wezenloos met de raamknop in de adelaarsgreep van zijn klamme hand die bijna uit brons gegoten kon zijn. Plots veert hij op, de lach glijdt uit zijn gelaat en met een beheerst gebaar sluit hij het venster en de gordijnen. Van de bovenverdieping gaan zij alle toe, vensters en gordijnen. Zelfs het kleine zolderraam vergeet hij niet. Hij loopt nog eenmaal door alle kamers en daalt als gematerialiseerd de trap af. Van de tafel op het terras neemt hij het glas met de vlieg en sluit behoedzaam de serredeuren, daarna de keukendeur. Even gluurt hij nog door een kier van het gordijn naar de tuin waar in een donkere wollen lap de avond zich neervlijt. De kat komt terug over de schutting, die nog steeds overeind staat. Als hij goed luistert hoort hij aan de rand van het bos de nachtegaal slaan die, zo moet het wel zijn, Beëlzebub moet verslaan in de trage, zwoele avond. Maar zijn kwinkslag is deze keer zo traag als stroop; de vogel moet het tornooi wel verliezen.

Een lichte ruk aan het gordijn en geen spier licht kan meer naar buiten.

Voorzichtig loopt hij met het glas naar de muziekkamer, zet het daar op de kleine rooktafel en plaatst er een fauteuil naast. Hij blijft echter staan en bekijkt de vlieg aandachtig;

[p. 178]

zij zit rustig tegen de glazen gevangeniswand gekleefd, half tegen de opstaande wand, half op de bodem, waar ze, misschien in een beklemmende vrees, haar lot afwacht. Hij durft niet meer met zijn vinger tegen het glas te tikken uit vrees voor de bel van zo even, die nog door zijn geest galmt als een onwerkelijkheid. Toch was het geen droom en ook geen werkelijkheid, het was......

Hij loopt op het borstbeeld toe, rechts in de hoek van de kamer. Het was iets groter dan de natuurlijke grootte. Onwezenlijk staarde het tussen de schuine opening van de opengeklapte vleugelklep: menselijk en dierlijk tegelijk, goddelijk en duivels, maar, onbetwistbaar schoon.

Het witte, tenger geaderde marmer verloor soms de warmte voor de koude van het ijs maar niettemin bleef het majestueus en statig; de rekening van het leven scheen volkomen vereffend. Naderbij gekomen streelt hij de haren die in de nek samenvallen tot een dikke wrong. Zijn dunne, gespitste vingers glijden over de kleine neus, zij bewegen zich langs de smalle mond tot aan de keel, even boven de welving van de borsten. De koelte van het marmer prikkelt zijn vingertoppen. Voorzichtig modeleert hij de gekromde vingers tot een kom en legt deze rond de mollige hals. Aarzelend knijpt hij zijn hand samen, de hals er in gevat, steeds steviger. Hij blijft roerloos staan, de ogen gesloten. Een minuut, twee minuten, drie minuten, vier, vijf, zes......

Doodstil.

Een stilte, die voelbaar is, als wanneer de brandende zon achter een wolk verdwijnt en een kou over het lichaam valt. Hoorbaar wordt de stilte. Heel duidelijk.

Het was niet zo moeilijk: te wurgen. De ogen zouden eerst wat bol gaan staan, wellicht zou de tong zich als een trage padde tussen haar lippen naar buiten dringen. Niet naar kijken. Hij kon naar het raam blijven staren of naar de bloemen die zeker weer in het ranke, zilveren vaasje op het

[p. 179]

smalle raamkozijn zouden staan. Zevende minuut. Bij een sparteling de knieën op haar bovenarmen drukken. Zou een injectie niet minstens zo feilloos werken? Er staan nog flesjes in de vergifkast van zijn apotheek, die......

Met een akelig lawaai rinkelt de verklikker van het telefoontoestel door de kamer. Hij slaat van angst de arm om de beeltenis, trekt het van de piedestal en valt voorover.

Op het parket ligt hij, half gekromd tussen de brokstukken marmer. Rondom hem de grote stilte. In zijn hand klemt hij haar oor. Even later strijkt de vlieg neer op het dode marmer in een dode hand.

In de tuin zakt zacht krakend de schutting inéén.

A. van Pelt