Aarts' Letterkundige Almanak voor het George Orwelljaar 1984

[p. 137]

Het Vlaamse letterkundige leven in 1984

(Toen de uitgever van deze Almanak mij op het terras van Américain vroeg: ‘Wat gebeurde er in 1984 allemaal in het Vlaamse letterkundige leven volgens jou?’ schoot mij maar één antwoord te binnen: ‘Geen reet, zoals gewoonlijk.’

Dit antwoord zou mij ca. ƒ 0,47 aan honorarium opgebracht hebben. Dus loog ik: ‘Een heleboel! In Vlaanderen leeft de letterkunde. Ik lever u voor minstens 250 harde Hollandse guldens een reeks opwindende, schokkende en sensationele opstootjes en relletjes uit literair Vlaanderen.’

En de uitgever hapte toe.)

On The Move Uitgeverij Manteau verhuist naar Merksplas, Merksplas verhuist naar Maria-Leeme, Maria-Leerne vlucht naar het Vreemdelingenlegioen, Anderlecht hakt Standard in de pan, Van Der Aerden geeft op in de eerste rit van de Tour de France en Raymond Ceulemans stopt met biljarten. Kleine oorzaken? Grote gevolgen!

Hi, Ha, Humo Het bekende radio- en televisieblad Humo begint zowaar een wékelijkse literaire bijlage, met als medewerkers: Simon Carmiggelt, Herman de Coninck, Kees van Kooten, Kamagurka en Guido van Meir, De eerste vier nummers vinden zelfs ruime weerklank in Nederland, want ze blijken de basis te zijn voor een tekst-collage die Komrij enkele maanden later aan Vrij Nederland verkoopt zonder zijn bronnen te vermelden. Komrij, daarover ondervraagd: ‘Even de Nering-naar de Teringstein gezet, so what? Ze mogen me dankbaar zijn. Ik heb hun armzalige wezen aangekleed. Ik had ze net zo goed de kop kunnen inslaan.’

Julien ziet ze vliegen Op weg naar het nieuwe uitgeverspand te Puurs, werpt Manteau-directeur Weverbergh een onbevangen blik uit het raampje van de verhuiswagen, en wat ziet zijn oog in de berm van de E3? U(nidentified) F(ucking) O(bject)s! Daar zit een bestseller in, flitst het door zijn hoofd. Welke visionaire geest zal hij deze klus toevertrouwen? Jonckheere? Nic van Bruggen? Ivo Michiels? Geen werkloze magisch-realist in de buurt? Of moet hij dan tóch zelf leren lezen en schrijven?

Ieder flatje heeft zijn kruisraketje De katholieke uitgeverij De Clauwaert, Leuven, gaat failliet! Paus Johannes Paulus II zweert per apostolische jet naar Vlaanderen te zullen tijgen, teneinde op de openbare verkoping, ‘bono cum Deo’, het fonds te vrijwaren tegen de beproevingen van De Slegte.

No More Honey Een donderslag bij heldere hemel: alle Vlaamse auteurs uit het fonds van De Bezige Bij beslissen de korf te veria-

[p. 138]

ten om hun succes elders te gaan beproeven. Oorzaak van het conflict? Hugo Claus: ‘Stomme Hollanders.’ Freddy de Vree: ‘Jaja.’ Bert Popelier en Eddy van Vliet: ‘Idem.’ Ivo Michiels: ‘Je neemt me de woorden uit de mond.’ Gust Gils: ‘Daar kunnen ze 't mee doen.’

Handenwringend en lachend als een kudde hyena's verhuist uitgeverij Manteau als de weerlicht naar het grensplaatsje Poppel, waar de genoemde auteurs bij het overschrijden van de grens worden opgewacht door de dorpsfanfare en Miss Aardbei 1983.

What the heil happened to Rose Gronon? Vraagt men zich opeens af. Het ene moment, zo'n twintig jaar geleden, was ze er nog, en nu? Foetsie! Het Albertkanaal wordt gedregd, de Antwerpse dokken leeggepompt, de Limburgse heide uitgekamd... Gode zij dank. Geen spóór.

Een Zwarte Dag Uit ondanks de archiefwet vrijgekomen documenten blijkt dat Maurice de Wilde in de oorlog niet zuiver op de graat was: hij versjacherde Ersatzknikkers en zelfgemaakt snoepgoed tegen woekerprijzen. Gelukkig voor zijn public image kwam zijn vader om in een concentratiekamp (hij viel tijdens zijn diensturen van de bewakingstoren).

Een rethorische vraag of drie Heeft men al op de Baracque Fraiture gezocht? Onder de kast gekeken, of op de zolder van het kasteeltje van Beauvoorde? Ach, zullen we je dan nooit terugvinden, Rose?

Exodus Weverbergh zet Henri-Floris Jespers, Nic van Bruggen en de hele Volksunie-clan buiten, wat leidt tot de opheffing van het Nieuw Vlaams Tijdschrift. Wel begint Julien met het Nieuw Nieuw Vlaams Tijdschrift (N² VT), met als ondertitel Het Nieuw Wereldtijdschrift, en als motto ‘Originaliteit Is Niet Bepaald Onze Sterkste Zijde’. Hoofdredacteur: Herman de Coninck, geholpen door Hugo Claus en Pol de Wispelaere, de handpoppen van SP-voorzitter Karel van Miert. Redactie-adres: N²VT, p/a Manteau, Klein gelaag 93, 9258 Scheldewindeke.

Nog meer Verdriet in België Hugo Claus schrijft een roman over een regisseur die een film opneemt met een scenario door een romanschrijver naar een verfilming van een twintigste eeuwse roman die geïnspireerd was op de verfilming van De Leeuw van Vlaanderen.

‘Ik ben er dan ook al twintig jaar mee bezig,’ dixit de meester.

Gronon, Rose 81 lentes, van het vrouwelijk geslacht, boksersneus, litteken over de rechterwang, donkerblond stekelig kort haar, niet in het bezit van al haar vermogens maar wel van een schrijfmachine. Wie meer inlichtingen kan verschaffen wordt

[p. 139]

vriendelijk verzocht de dichtstbijgelegen uitgeverij te waarschuwen, zodat die tijdig kan verhuizen.

Naar de kroon gestoken Omdat Boudewijn blijkt te zijn uitgedost als koning, loopt Lucebert weg bij de uitgestelde uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren, om zich te gaan bezatten op de De Keyserlei. Een en ander leidt tot het gooien met slagroomtaarten en het opheffen van het Taalunieverdrag. Vorst Boudewijn: ‘Ça alors! Komt dat tegen.’

Slachtoffer van koffermoord? ‘Hier rust Rose, / In drie kartonnen dozen.’

For a fistful of memories Marnix Gijsen, Gerard Walschap en André Demedts kaarten na over de afgelopen decennia. Maar wat blijkt? Ze houden elk vijf azen in de hand! Oh oh, bi-ig trouble. Messen worden bijna getrokken, trommelrevolvers blinken in de holsters. De spanning in de saloon is te snijden. Onze helden dagen elkaar uit tot een driegevecht. Met hun rug naar de muur verlaten ze de een na de ander het pand. De volgende morgen. Een spookstad in het verre Westen. Stof waait hoog op, takkebossen rollen door de lege straat. Muziek van Ennio Morricone. Drie grijsaards strompelen naar een centraal gelegen punt, waar aan een vermolmde galg een geraamte ratelt in de wind... De drie kijken elkaar dreigend in de natte ogen. Stilte voor de storm. Wie legt het loodje? En vooral: wie trekt het snelst?

Zal Walschap de eerste zijn die naar zijn gulp durft te tasten? Of haalt Marnix Gijsen als eerste zijn .47 tevoorschijn? Of zal het dan toch Demedts zijn die het eerst schiet, sjorrend aan zijn valsemunterspistooltje?

Of... komen onze drie helden van honger en ontbering om, omdat ze niet slagen in hun opdracht?

Come and see next week: Once Upon A Time In The Kapellekensbaan...!! ‘Gieren gieren door het luchtruim, en waar paarden paarden lijken lijken nog het enige teken van leven.’ (Claus, ‘Brief aan de Exegeten’: IV, 12) Kortom: de Vlaamse literatuur in een notedop, volgende week in deze bioscoop.

Beter Laat Dan Nooit Een Belgisch-Nederlands tijdschrift verschijnt, Het Nieuwe Forum, uitgegeven door Elsevier-Manteau (Wervik). Redactie: op de linkerhelft Pol de Wispelaere, Jef Geeraerts en Henri-Floris Jespers, op de rechterhelft W.F. Hermans en Boudewijn Büch, Nederland speelt van links naar rechts, België in korte broek. Zet 'm op, jongens! Veel succes!

Tranen over Belgenland Hugo Claus maakt een bewerking van Ibsens Peer Gynt, en gebruikt als basistekst de bewerking die een eerstejaarsstudent Afrikaanse Filologie maakte van een populistische vertaling in het Swahili die een Centraal-Afrikaanse

[p. 140]

banneling in Parijs aan het maken was toen hjj door onbekenden uit het raam van zijn flat (tien hoog) werd geduwd.

Peer Gynt zal in de bewerking van Claus verrijkt worden met diverse motieven, zoals daar zijn het verlangen naar de moederschoot, de existentiële twijfel in de Hof der Olijven, het incesttaboe, de seizoenarbeid in Zuid-Frankrijk, de taaldressuur van de bewerker en de onspeelbare barok van zijn monologen.

Het zal m.a.w. een stuk worden dat niets met Ibsen maar alles met Claus te maken heeft.

Niets nieuws onder de zon Breyten Breytenbach stuurt voor het tweede nummer van Het Nieuwe Forum enkele onverhuld erotisch- maatschappijkritische verzen op, waarin zowel de Apartheid wordt aangeklaagd als de frigiditeit van de verwesterde Zwarte Schoonheid. W.F. Hermans maakt luid misbaar over de kwaliteit van de bijdrage, Jef Geeraerts trekt van leer tegen Hermans, Boudewijn Büch is afwezig omdat hij bij andere nieuwe bladen en jury's zijn ellebogen moet beproeven, Pol de Wispelaere heeft alweer een psychosomatische maagzweer en Henri-Floris Jespers probeert in zijn eentje de boel te redden. Maar ach! Hermans en Geeraerts in dispuut over Afrika! Alleen de meubelen huisraadindustrie glundert bij de gedachte. Exit Het Nieuwe Forum.

Arme, arme Henri-Floris Jespers. Buitengewerkt bij Manteau, nog steeds niet betaald voor zijn ongeëvenaard saaie stuk in Aarts' Letterkundige Almanak van vorig jaar, een verkiezingsnederlaag voor de Volksunie begin dit jaar, en nu dat weer. Sommigen zijn voor het ongeluk geboren.

Om te janken Hugo Claus breekt met juffrouw Toledo, juffrouw Toledo breekt met De Bij, De Bij breekt potten, en het Pottenfront breekt in bij De Bij... Is er dan niets meer Heilig in deze roerige tijden?

‘Een dagje timmeren’ Theo Sontrop en Martin Ros, de Janssen en Janssens van het uitgeversbedrijf, worden gesignaleerd in het Vlaamse land, waar ze tal van auteurs ertoe proberen te overhalen De Bezige Bij en Elsevier-Manteau te verlaten, om in het vervolg door De Arbeiderspers gerold te worden. Geen middel is hen naar verluidt te voos, geen argument te laag. Vooral het gevlei is niet van de lucht. Karel Jonckheere wordt ‘de Vlaamse Homeros’ genoemd, Bert Popelier ‘de Toulouse Lautrec van de Nederlandse Letterkunde’, Anton van Wilderode ‘het geweten van Dietsland’ en Bobbejaan Schoepen ‘de Maxim Gorki van de Limburge Laagvlakte’. Sontrop: ‘Wij vinden dat heel normaal. Zaken zijn zaken. Uitgeven is een bedrijf, zoals bijv, een schrijnwerkerij. Ja, dat is precies wat het is: we zijn hier gewoon een dagje komen timmeren.’ Ros: ‘Ik zou zelfs meer zeggen: gewoon, een dagje timmeren.’

[p. 141]

Smart bij de dappersten aller Galliërs

Chère Monsieur,

Vergeef Ons Onze vrijpostigheid van u zomaar een brief te zenden. U zal Ons sans doute vergeven als Wij u expliqueren waar het van gaat. Verleden jaar heeft u Onze Gemaal een brief doen geworden. Het was, excusez-Nous, een nogal lijvig brief. Protocollair niet helemaal en ordre, maar dat kijken Wij graag door de vinger. Wij zijn al gelukkigljjk wanneer er iemand Ons wil schrijven. Onze cardiale dank.

Toch zouden Wij u willen vragen in het vervolg een korteren brief te schrijven. Dat maakt nu al dertien maanden dat Onze Gemaal aan uw brief aan het lezen is, met verwaarlozen van belangrijke Zaken van Staat en van Ons inbegrepen. Vroeger was het Hun rug die pijn deed, nu is het uw brief die Zij moeten lezen. Zijne majesteit Onze Gemaal is veel te goed voor zijn onderdanen. Ze zijn dat niet waard. Kunt ge daarover niet Bever eens een brief doen?

Vamos a la playa,

Fabiola de Mora y Aragon

PS: Is de weg naar uw stort niet in feite de tweede straat links, altijd rechtuit tot aan de rode lichten, daar afslaan naar links, dan óver de brug, lángs de vaart, de derde rechts en de vierde links tot ge niet meer verder kunt; en niet, zoals gij in uw brief meldet, de tweede links, altijd rechtuit tot aan de rode lichten, daar afslaan naar links, dan óver de brug, lángs de vaart, de twééde rechts en de vierde links tot ge niet meer verder kunt??

Een arbeidsongeval ‘Gisteren, in de namiddag, even na vieren, werden op het Consciencepleintje te Antwerpen de bekende Nederlandse uitgevers Th.S. en M.R. door onbekenden in elkaar getimmerd.’

Manische Depressie Beneden De Moerdijk

Beste Fabiola,

(Je neemt het me niet kwalijk dat ik je bij de naam noem, niet? Vrouwen onder elkaar hebben geen nood aan valse schijn, zeg ik altijd), ik ben gisteren aan een nieuw boek begonnen, en Fabi, om kort te gaan, ik heb je hulp nodig! Mijn nieuwe boek gaat over de Gragenberg-plek, waar iedereen tegenwoordig de mond van vol heeft. Veertig centimeter diep in je vagina gelegen verschaft de stimulatie ervan je het ultieme genot.

Wat ik je vragen wou: heb je deze G.-P. al bij jezelf geëxplo-

[p. 142]

reerd? Zo ja, wat zijn je ervaringen? Ben je van het ejaculerende type? (Mens, ik spuit me verloren.)

Schrijf me snel terug, lieve schat, want begin volgende week moeten de eerste honderd bladzijden van ‘Ontdek je Plekje’ al binnen.

Dank voor je hulp! Dààg!

Mireille Cottenjé

Plagiaat Gerrit Komrij schrijft uit dit stuk de volgende zin over: ‘Gerrit Komrij schrijft uit dit stuk de volgende zin over: “Gerrit Komrij schrijft uit dit stuk de volgende zin over: “Gerrit Komrij schrijft uit dit stuk de volgende zin over: “...””””””””””””””’

Leest Heibels jaaroverzicht 1984 ‘Hoe Humo's literaire bijlage te gronde ging / One Trick Pony: Het Nieuwe Forum / Alles over verhuismultinational Manteau / Lucebert en Boudewijn: Een paar apart? / Paaps kapitaal voor literair wanbeheer / Het geheimzinnig verdwijnen van Knacks Nieuwe Boekenkrant / Vlaamse auteurs in het werk van Komrij / De Brij van de Bij / NV Scriptoria: wanbeheer of frauduleus failliet? / Veel Pers, Weinig Arbeiders / De Kroontjespen-correspondentie / en NOG VEEL, VEEL MEER!...’

Tom Lanoye