Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 20

[Willem II]

WILLEM II, koning der Nederl., groothertog van Luxemburg, 6 Dec. 1792 te 's Hage geboren, ontving bij den doop den naam van Willem Frederik George Lodewijk. De beide eerste waren die van den vader, Willem Frederik, erfprins van Oranje, de beide anderen gaven de bloedverwantschap van den doopeling te kennen met de koningen van Groot-Brittannie. Ruim twee jaren later, 18 Jan. 1795, bragt eene vischpink, gevoerd door stuurman Michiel de Heyer, den tweejarigen prins met zijne moeder en grootmoeder naar Engeland, na weinige uren gevolgd door zijn grootvader, vader en oom. Ongeveer een jaar later vertrok hij met zijn vader naar Duitschland en vestigde zich te Berlijn, waar hij werd opgevoed, en Jean Victor baron de Constant Rebecque tot mentor had. Met dezen werd hij in dezelfde woning gehuisvest en ook deze vergezelde den prins naar de lessen aan de militaire akademie, die hij in Mei 1806 begon bij te wonen, bestuurde zijne studien te huis, en gaf hem daar afzonderlijk onderricht. Na dat hij, na afgelegd examen, tot officier in Pruissischen dienst was bevorderd, vertrok hij (1809) naar Engeland, waar hij de hoogeschool te Oxford bezocht, en als een student van Christ-Church, een ‘ex aede Christi alumnus’ beschouwd werd. Na een tweejarig verblijf, gedurende hetwelk hij zich op de letteren en wetenschappen had toegelegd, werd hij plegtig tot doctor bevorderd, vertrok toen met Constant Rebecque naar Spanje en vervoegde zich bij het Engelsche leger onder den hertog van Wellington, werd zijn aide-de-camp en kolonel terwijl zijne vaardige en stipte waarneming van den dienst door den opperbevelhebber dagelijks meer werd op prijs gesteld.

Ons bestek gedoogt niet dat wij bij de dapperheid van den prins bij Cuidad, Rodrigo, Badajoz, Salamanca en elders ten toon gespreid, vertoeven. Het zij voldoende te vermelden dat Wellington die op hooge prijs stelde en hem naar Engeland zond om de tijding van de zegepraal, in 1813 bij Vittoria behaald, over te brengen, en dat de prins-regent hem tot zijn adjudant aanstelde en hem den grooten gouden eerepenning schonk. In Spanje teruggekeerd, kreeg hij daar de tijding dat het vaderland het Fransche juk had afgeschud en het huis van Oranje tot de regering was geroepen. Den 19 December 1813 betrad hij, op zijn 20ste jaar, als kolonel in Engelschen dienst, den grond, dien hij zoo vroeg als onbewuste balling had moeten verlaten; maar al bragt hij er geen persoonlijke herinneringen mede, hij had van dat vaderland te veel hooren

verhalen om er geen hart voor te hebben, en zoo hij er niets van geweten had, zou de onuitsprekelijke blijdschap, waarmede hij werd verwelkomd, hem wel innig overtuigd hebben, dat er tusschen hem en dit volk een naauwe band van erfelijke liefde moest bestaan.

Den derden dag na zijne aankomst werd hij door zijn vader, toen souvereinen vorst, tot generaal der infanterie en inspecteur-generaal der troepen van allerlei wapen aangesteld.

De terugkeer van Napoleon in 1813 gaf den dapperen prins gelegenheid om andermaal onder den beroemden Wellington, der wereld zijne heldenmoed en krijgsbeleid te toonen, toen hij het Nederlandsche leger in de velden van Quatre-Bras en Waterloo tegen den veroveraar van Europa en diens in den krijg volleerden maarschalk Ney aanvoerde, en den 17den en 18den Junij eene zege hielp behalen, die men grootendeels aan zijn beleid en volharding te danken had. In deze onvergetelijke veldslag bekwam hij eene wonde, die toonde hoe digt hij den dood onder de oogen had gezien en hoe God hem voor Nederland had gespaard. Ja, hij was toen in waarheid, wat op eene Engelschen gedenkpenning van hem gezegd werd, ‘de roem van Nederland’. De dankbare natie vereerde hem het lusthuis te Soestdijk.

Een schitterend bewijs van heldenmoed gaf hij, toen hij zich in Augustus 1830 te Brussel alleen waagde te midden eener oproerige menigte, een daad van heldenmoed, die meer dan genoeg zou zijn om in hem een held te erkennen, wien alle vrees onbekend was. Nog eenmaal schitterde zijn veldheerstalent een jaar later bij Hasselt en Leuven, met eenen luister, waardoor zijn roem bij de Nederlandsche krijgsman niet minder zal blijven voortleven dan zijne minzaamheid, gulheid en milddadigheid, die hem door krijgsman en burger als op de handen deden dragen en zijne nagedachtenis in zegening zullen doen blijven. Sedert riep geen woelig oorlogstooneel, waarop hij, naar zijnen aanleg en opleiding, zoo geheel op zijn plaats was, hem meer tot verdediging des vaderlands en leefde hij, welligt ook door menigerlei verschillende inzigten omtrent regeringszaken, zoo al niet met bedrijvige deelneming, dan toch met belangstelling in 's lands welzijn, in afwachting van meerdere werkzaamheid voort tot dat hij, tengevolge van den afstand van den troon door Willem I, op den 8sten October 1846, een maand daarna in de Nieuwe kerk te Amsterdam, plegtig tot koning van Nederland werd gehuldigd, van welk tijdstip af, hij meer en meer toonde, dat wie in hem den aangebeden veldheer prees, ook den geliefden koning zou hoogschatten. Zoo leefde hij ruim 8 jaren voor zijn volk, dat hem lief had; in den laatsten tijd in afnemende gezondheid, die de dreigende voorbode en weldra de wisse kenteekenen droeg van een kwaal aan het hart, dat met bijkomende ziekte

van ontstekenden aard hem op ruim 56-jarigen leeftijd, onder hartelijken rouw van zijn volk, van een leven deed scheiden dat voor hem rijk was in zeldzame lotsverwisseling en menigerlei onrust, aan treffende slagen en staatkundige moeijelijkheden, een leven dat zich als in twee bedrijven laat verdeelen, het eerste hoofdzakelijk op het veld van oorlog, het tweede op het tooneel van den staat, en gelijk hij zich op het eerste menig gedenkteeken stichtte van onverschrokken moed en schrander beleid, zoo prijkt in het tweede, inzonderheid in zijn laatste levensjaar, het gedenkteeken der grondwetsherziening als de uitdrukking van zijn grootmoedig karakter en bezorgdheid voor het heil zijns volks, met onvergankelijke eere. Willem II overleed des nachts tusschen 16 en 17 Maart 1849 te Tilburg. Zijn leven is door prof. Bosscha, zijne laatste ziekte en sterven door dr. Schotel, toen predikant te Tilburg, beschreven. Zijn dood was een zware slag voor het vaderland in het algemeen, in het bijzonder voor den bloei der schoone kunsten, wier beschermer en voorstander hij was. De gothische zaal van schilderijen te 's Gravenhage, waar hij zich een museum van schilderstukken en beelden stichtte, zal moeijelijk eene wedergade vinden.

Den 21sten Februarij 1816 was de koning te St.-Petersburg gehuwd met de grootvorstin Anna Paulowna, jongste zuster van keizer Alexander van Rusland, die hem 16 jaren (zij overleed 1 Maart 1865) overleefde. Zij schonk hem vijf kinderen: Willem Alexander Paul Frederik Lodewijk, den 19 Febr. 1817 (thans koning Willem III), Willem Alexander Frederik Konstantijn Nikolaas, geb. 2 Aug. 1818, op 19-jarigen leeftijd overleden, Willem Frederik Hendrik den 13den Junij 1820 geboren, Willem Alexander Frederik Ernst Kasimir, den 21sten Mei 1822 geboren, vier maanden later gestorven, Wilhelmina Maria Sophia Louise, later groot-hertogin van Saksen-Weimar.

Zie J. Bosscha, Leven van Willem II, kon. d. Nederl.; (2 drukken); J.J. Abbink, Leven van koning Willem II, zijn overlijden en plegtige begrafenis; N.N. Hemkes, Leven van Willem II; Engelberts Gerrits, Gedenkb. der inhuldiging van Z.M. Willem II; dr. G.D.J. Schotel, de dood des konings (15e druk); Reise, Uitboezeming bij den dood des konings; Withuys, de koning sterft; Tilburgs Lijkzang op Z.M. Willem II, (muzyk); dr. W.R. Veder, Uitboezeming op den 3 April 1849; De Echo of laatste woorden van Willem II; Tollens, bij 's konings begrafenis; M.A.v.d. Bank, La Prière du Roi; G. Ruytenschild, Kerkelijke rede ter gedachtenis, enz.; Leven van Willem I; van Kampen, Vad. Karakterk.; Biogr. Univ.; Biogr. génér.; Convers. Lex. Woordenb. der zamenlev.; Ruytenschild, de graven onzer vorsten; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.; Immerzeel; Kramm.