Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 20

[Willem Karel Hendrik Friso of Willem IV]

WILLEM Karel Hendrik Friso of WILLEM IV, zoon van Johan W. Friso, die aan den Moerdijk verdronk, en van Maria Louisa, prinses van Hessen-Kassel, werd den 1 September 1711 te Leeuwarden geboren, bezocht op zijn 15de jaar de hoogeschool te Franeker en te Utrecht, aanvaardde den 1sten September 1729 de hem vroeger opgedragene waardigheid van stadhouder van Gelderland en Stad en Lande en legde twee jaren later te Leeuwarden, waar hij sedert zijn verblijf nam, op den gewonen lastbrief den eed af als erfstadhouder en kapitein-generaal van Friesland. Den 25sten Maart 1734 werd te Londen in de St. James kapel zijn huwelijk voltrokken met Anna, kroonprinses van Engeland, oudste dochter van koning George II. De toestand des vaderlands, door inwendige oproerigheden en den inval der Franschen in Staats-Vlaanderen geschokt, deed in Holland en Zeeland naar het tijdstip verlangen dat den prins dezelfde waardigheid in deze provincien mogt worden opgedragen. Zulks geschiedde; hij werd den 26sten April 1747 tot stadhouder en kapiteingeneraal en admiraal van Zeeland aangesteld en met welk een algemeene toejuiching zulks en kort daarop in Holland geschiedde, kunnen die honderden lofreden, oraties, leerredenen, dichtstukken in allerlei talen gehouden en uitgegeven, getuigen. Utrecht en Overijssel volgden weldra het voorbeeld der overige provincien. Hersteld in het bezit der marktgraafschappen Veere en Vlissingen, 't welk men vroeger voor nietig had verklaard, werden tevens zijne waardigheden erfelijk in de mannelijke en vrouwelijke linie. Hij was een man van groote schranderleid en beleid, meer toegevend dan streng, soms weifelend in zijn besluiten. Voorts was hij goedhartig, minzaam en zeer ijverig voor de belangen van den staat. Als vorst hebben weinige hem in braafheid geëvenaard, als staatsman blonk hij niet uit. Hij was gansch niet heerschzuchtig; zijn grootste eerzucht was zich te mogen houden voor een voorwerp van de liefde en achting van een vrij volk. Hij was geen krijgsman, niet gelukkig in de keuze zijner veldheeren, doch welke gebreken zijn bestuur ook kenmerkten, ruim werden zij vergoed door zooveel weldaden en uitstekende verdiensten in de smoring der bestaande partijschappen. Hij was verdraagzaam, godsdienstig, medelijdend, weldadig, afkeerig van onzedelijkheid

en een liefhebbend echtgenoot en teerhartig vader. Hij was ervaren in de Latijnsche, Hollandsche, Engelsche, Fransche en Duitsche talen, had zich met ijver op de wetenschappen toegelegd en beminde inzonderheid de geschiedenis. Hij had geen schoone of sterke ligchaamsgestalte (door een val in zijn jeugd was zijn ruggegraad uitgeweken), had een hoogen schouder en was kortademig. Geen vorst werd hartelijker bemind dan hij. Dit bleek gedurende zijn geheel leven, maar vooral na zijn dood (hij overleed den 22sten October 1751). ‘In gansch Nederland betoonden en betuigden adel en steden, geestelijken en wereldlijken, zonder onderscheid van geloof, boven mate rouwe over zijnen dood en geen wonder, hij was in zijn leven de liefde en wellust van geheel Nederland.’ Ontelbaar zijn de akademische en kerkelijke redevoeringen, die bij gelegenheid van zijn dood en begrafenis werden uitgesproken, de lofreden, grafdichten, lijkcypressen, treurzangen, die bij deze gelegenheid het licht zagen.

Zie de Orationes T. Hemsterhusii, A. Drakenborchii en van andd. ad Guil. IV (1747); Oudendorp, L. Offerhaus, D. van de Wijnpersse, G. Schröder, de Orationes funebres van P. Wesseling, J.J. Teding van Berkhout, Dissert. historico-polit. de mutata a Guil. IV regiminis forma in reipubl. Foeder. Belgic. provinciis post rerum conversionem anni 1747 etc. Amst. 1839 8^o.; P. Wesseling, Or. ad Princip. G.C.H. Frisonem cum stud. causa Leovardia Franequeram migrasset. Fran. 1726 fol.; Hist. du différend entre les Etats de Zel. et le Prince G.C. Friso au sujet du marquisat de Veere et de Flessingue. Lond. 1742 4^o. W.H. Seel, Lob-und Gedächtniss Rede auf Wilhelm cet. Herborn 1752 4^o.; Diplomatische Staats-und Lebensgeschichte des Prinzen W.O.H.F. cet. Halle 1752 8^o.; Briefwechsel Friedrich des Grossen mit dem Prinzen Wilhelm IV von Oranien und mit dessen Gemahlin Anna in Berl. Akad. d. Wiss. 1868, Hist. Abh. I; Het leven van Willem IV en van Anna, kroonprinses van Engeland, Amst. 17.. 4 dn. m. pl. 4^o.; Leven van Willem de IV beschreven door *****, Amsterd. 1752; Het regt v.d. Heere Prince v. Or. tot het Marquisaat van Veere en Vlissingen, bewezen met authent. stukken enz. Met een voorber. over de partijdigheid en oirkonde v.d. schrijver v.h. Leven v. Willem IV (L.F. de Beaufort) 2e dr. Fran. 1733; O.v. Laar, Lev. v. Willem IV. Amst. 1752; J. Haverkamp, Lev. v. Willem IV. Amst. s.d. 8^o. Ibid. 1788; Lev. van N.M. en V., VI. 284; de Winter, Lev. van Willem IV (in dichtmaat); Dichtk. praaltooneel van Ned. wonderen, 1748-1754; Het juichend Friesland, ofte kort verhaal v.d. blijde inkomste v.d. Alderd. vorst en Heere W.C.H. Friso ende H.K.H. Anna Kroonprinces van Engeland, benevens de heerl. inhalinge van Hare Hoogheden, ged. door de Gecomm. Raden enz. Leeuw. 1734 fol. pl.; L. de Haan, Europa verquikt en het Protest. wezen beschut, bevestigt en verheerlijkt door het trouverbont van prins W.K.H. Friso en Prinses Anna, enz. Amst. 1734 4^o.; Het blijde Breda ofte verhaal v.d. plegtige intrede van prins Friso en prinses Anna, als heer en baron van Breda, 's Hage en Breda, 1737, m. pl. fol.; Koffijhuis praatje, tusschen een oud Amsterdamsch koopman een Fries en eenige anderen. Gehouden des nagts van den 4 Aug. 1747

enz. gevolgd door de patriot of politieke bedenkingen enz., Weekblad van 26 Junij 1747-16 Jan. 1748, 256 bl. 81; Eerzuil bij de verheffing van prins W.K.H. Friso tot stadhouder, kapitein en admir.-generaal door de ver. Ned. opgerigt door versch. Ned. dichters. Amst. 1747 4^o.; Dichtkund. Lauwerbladen, gestrooid bij de verheffing van Prins W. m. pl. Amst. 1747-1750 3 dn. 8^o.; Petrus Hofstede Joh. Zoon., pred. te Oost-Zaandam, De welgelukzaligheid van een land, wiens koning een zoone der edelen is, enz. Amst. 1747; Lijst en Register van alle Tractaten, Gedichten, Predicatien, Plaaten, Medailles en Pourtretten enz. enz. uytgekomen by gelegenheid van het huwelyk, alsmede op de gelukkige verheffing van W.C.H. Friso door Joh. v. Abkoude, Leiden 1750 4^o.; D.T. Huet, Inhuld. van prins W.K.H. Friso, als erfheer van Vlissingen en Andriesen, Inhuld. v.d. Prins als markgraaf van Vere, Amst. 1753 fol. verv. bl. 9; Verzamel. v. Lijkredenen, zoo door Hoogl. als Predikanten, gedichten en op den dood van W.K.H. Friso, onder welke die O.Z.v. Haren. Leeuw. 1766 en Amst. 1832, met voorr. v. mr. Koenen; Orde der Lijkstatie van Willem IV in Htst. Gen. Kron. 13 jg., 149; Hofstede, Bloemen gestrooid op het graf van -, Lofspraak en Troostrede aan Anna. Rott. 1752 8^o.; W.K.H.F. student aan de Utrechtsche Hooges., in v.d. Monde, Tijds., VII. 318; Stukken betreffende het onthaal van Willem IV binnen Utrecht 1747, in Hist. Gen. Kron. 24 jg. 1868, bl. 260; R. Fruin, Willem IV en de correspondentien der regenten in Ned. Spect. 1867, 202; Brieven van Willem IV aan Otto, gruaf van Stirum in 1743-1747 in Hist. Gen. Kron., 6 jg. 126; P. Scheltema, Verhaal van het gebeurde te Amsterdam bij de verkiezing en komst aldaar van Willem IV in 1747 in O. en N. II 219; Cerisier; Bilderdijk, Ned. Jaarb.; van Kampen, Vad. Karakterk.; Eekhoff, Bibl. v. Leeuw., Cat. d. Maats. v. Ned. Letterk.; Repertorium enz. (Index) Hoogstraten; Kok; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.