Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Johannes Hermannus Schacht]

SCHACHT (Johannes Hermannus), vader van den vorige, werd den 6 April 1725 te Bremen geboren, waar hij door den geleerden Corn. Iken voor zijne bestemming als godgeleerde werd voorbereid. Van daar bezocht hij de hoogeschool te Utrecht en vervolgde zijne studien onder A. Voget. Na door de classis van Amsterdam tot proponent te zijn aangenomen, werd hij predikant in het Stichtsche dorp Ter Aa, waar hij van 25 Junij 1752 tot 17 Julij 1763 het leeraarambt bekleedde. Hier gaf hij het merkelijk door hem vermeerderde werk van Iken over de lijdensgeschiedenis, en zijne belangrijke uitlegkundige verhandelingen over uitgezochte plaatsen van Mattheus en Marcus, die groote ervarenheid in de oude classische literatuur aan den dag leiden, in het licht. Ook legde hij zich met vrucht op de destijds door velen al te zeer verwaarloosde beoefenende Godgeleerheid toe. Een vrucht van die studie was zijn voortreffelijk werk ‘over de noodzakelijkheid eener spoedige bekeering.’ In 1763 verwisselde hij die standplaats met Harderwijk, waar hij tot gewoon hoogleeraar in de godgeleerdheid en ook der typische, profetische en gewijde oudheden, alsmede tot doctor in de godgeleerdheid werd benoemd. Den 2 October hield hij als akademieprediker zijne eerste leerrede over Spreuken VIII:31-36 en den 14 Junij 1764 aanvaardde hij zijn hoogleeraarambt met eene Or. inaug. de causis, cur religio Christiana plures

hodie, quam olim experiatur obtrectatores (Hard. 1764. 4^o.) Niet minder meldingswaardig was zijne twee jaren later gehouden Or., quâ demonstratur rationem sanam haud intercedere quominus religionis Christianae mysteriis fidem habeamus (Traj. ad Rhen. 1766); een stuk dat van zoo veel waarde geoordeeld werd dat een bijzonder besluit der akademische bestuurders in de kosten der uitgave er van voorzag. Ook sprak hij nog twee rectorale redevoeringen uit; De insignioribus, quae Theologum formant et commendant, virtutibus, en De Christ. relig. veritate ex historiâ Paulli, ab ipso ad eam vocati J.C. maxime conspicuâ, beide onuitgegeven.

In 1766 werd hij, in plaats van zijn vriend Nic. Barkey, naar den Haag vertrokken, tot hoogleeraar in de godgeleerdheid en predikant bij de St. Stephanus gemeente te Bremen beroepen. Hij sloeg echter dit beroep, gelijk ook dat van Franeker, in 1787, af, nam in de lente van 1804 zijn emeritaat en overleed in Februarij 1805. Hij was gehuwd met Helena Maria Gildemeester.

Schacht was zeer verdraagzaam en gematigd in zijne theologische rigting, gaf uitmuntende lessen over de joodsche oudheden en behandelde in zijne encyclopaedische lessen de godgeleerdheid in haren geheelen omvang.

Hij gaf in het licht:

C. Ikenii Harm. hist. perpess. Servatoris nostri recudi curavit, Harmoniam vero hist. J.C. resurrectionis, notis illustratam, addidit J.H.S. Traj. ad Rhen. 1758. 4^o.

Zie Gött. gel. Anzeig. 1759, St. 135, S. 1175 en Eslangsche gel. Zeit. 1759, S. 777.

C. Ikenii dissertt. philol. theoll. in diversa S. Cod. utriusque Instrum. loca. Collegit ac recensuit J.H.S. Traj. ad Rhen. 1770. Vol. IIdam. 40.

Iken had zelf ten jare 1749 het eerste deel uitgegeven.

Zie Ernesti, neueste Theol. Bibl. I. 472; Froriep, Bibl. der Theol. Wis. B. I. 535 II en b. 728.

Uitlegk. verhandelingen over uitgezochte plaatsen van Matthaeus en Marcus Evangelie in Bibl. Brem. nova. Cl. I. Fasc. 2. p. 237. en Cl. II. Fasc. 3. p. 479.

De noodzakelijkheid van eene spoedige bekeering, ter waarschuwing tegen het uitstel van dezelve, aangedrongen. Amst. 1762, verm. ald. 1777. 8^o. in het Hgd. Die Nothwendigkeit einer schleunigen Bekehrung u.s.w. Mit einem Anhange von G.G. Otterbein. Franckf. u Leipsig. 1788.

Zie Barkey, Bibl. Brem. nev. II. 393.

Over de noodzakelijkheid van den Heer te zoeken enz. in Schatkamer der geleerden en Ned. Letter-verlustiging. Amst. 1762. D. II. n^o. 1.

Over de oorzaak waarom de Christ. godsdienst tegenwoordig meer bestrijders dan voorheen ontmoet. Utr. 1761. 8^o.

Ned. overzetting der Oratio de caussis. Over deze redev. en die Quâ demonstratur rationem etc.

Zie Boekz. 1765, I. 483, 1767, I. 519 en over de laatste Ernesti, n. Theol. Bibl. VIII. 187; Bibliothèque der Sciences XXVIII. I. 253; Commentar. de libris minor. Vol. II. 66.

Voorredenen (of liever uitgewerkte verhandeling) voor de Ned. overz. van R. Millar, Historie van de voortplanting van den Christ. Godsdienst en van den ondergang des Heidendoms, 2^e uitg. Utr. en Amst. 1764. 2 d. 4^o. en van W. Bates, De overeenstemming der goddelijke eigenschappen in het beramen van 's menschen verlossing, door E. Nooteboom, ald. 1777. 8^o.

Zie M. Forsten, Nagedachtenis van J.H. Schacht, Harderw. 1803; Konst- en Letterb. voor 1805, I. n^o. 30; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. I. bl. 317, 325, D. II. bl. 290, 402, 461, 490, 605, 610, 612, 656; Clarisse, Encyclop. Theol. epitome, praef. p. XII. seqq. ed. alt. p. 30 seqq.; Dez., Mem. J. Clarissii; Rotermund, Brem. II. CVIIII.; Meusel, gel. Teutsch, VIII. 547, X. 544; Ypey, Kerk. gesch. der XVIII^e eeuw, D. VIII. bl. 357; Bibl. Hag. T. IV. p. 627; Glasius, Godgel. Nederl.; Sepp, Proeve eener pragm. gesch. der Theol. in Nederl., bl. 68; Dez. Stinstra en zijn tijd, D. II. bl. 5; Vad. Letteroef. Amst. 1762, D. II. n^o. 1, Rec. o.d. Recens. D. VI. 1 462 volgg.; Arrenberg, Naamr. bl. 453; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt.