Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 14

[Otto I]

OTTO I, graaf van Gelre, zoon van Hendrik, graaf van Gelre in 1164 geboren, volgde zijn vader in 1182 op. Hij zou toen den ouderdom van 20 jaren bereikt hebben. Reeds te voren, zegt men, had hij deel genomen aan het verbond tegen hertog Hendrik de Zeeuw, en was aanwezig bij het beleg van Brunswijk door keizer Frederik, dat twee maanden duurde. Van Spaen echter meende reden te hebben zulks te betwijfelen. Na het overlijden van zijn broeder viel de bisschop van Utrecht, verbonden met de graven van Holland en Cleve, in de Veluwe en verwoeste alles door geheel

Gelderland. Otto riep de hulp der bisschoppen van Keulen en Munster, van den hertog van Brabant en den graaf van den Berg in, bragt een leger van 3000 voetknechten en van 1800 ruiters op de been en sloeg het heleg voor Deventer, werwaarts de vijand den geheelen buit had gebragt en waar eene bezetting van 80 ridders lag. De bisschop en zijne bondgenooten verzamelden een magtig heir om de stad te ontzetten, maar keizer Frederik liet de vijandelijkheden staken en bemiddelde eenen vrede, waarbij Otto in het bezit der Veluwe bleef. In 1188 nam Otto te Mentz het kruis aan en vertrok over zee naar Jeruzalem, in gezelschap van de graven van Holland en van Vlaanderen. Hij keerde onbeschadigd terug en gaf stads regten en vrijheden aan Zutphen. In 1195 nam hij een werkzaam deel aan de verschillen tusschen bisschop Bauduin en de Drenthenaars. Floris, kastelein van Koevorden. en zijn stiefzoon Volkier werden gedwongen het slot Loevestein aan den bisschop en aan zijne broeders, de graven van Holland en Benthem over te geven, en zij zochten deswegens hulp van Otto. Deze, wien men heimelijk beschuldigde de belangen van 's bisschops vijanden voortestaan, bemiddelde een verdrag, en bewoog de Groningers en Drenthenaars 16 gijzelaars aan den bisschop te geven, maar deze werden te Deventer, zonder regt of reden, gelijk de Gelderschen beweerden, gevangen gehouden. Van de Stichtsche zijde hield men staande dat Otto onder de hand het vuur aanstookte. Hoe het zij, de graaf was hierover zoo vertoornd dat hij Volkier met alle magt bijstond en hem hielp Drenthe, Twente en het slot Loevestein weder te veroveren. Door tusschenkomst der aardsbisschoppen van Mentz en Trier werd een bestand getroffen, dat door den graaf van Benthem niet onderhouden werd, toen greep men weder naar de wapenen. De Stichtschen leden een nederlaag bij Ootmarsum en tot weêrwraak viel de bisschop in de Veluwe. Otto zat ook niet stil, bemagtigde verscheidene Overijsselsche sloten, bestormde Deventer elf dagen met magnelen en ander schutgeveente, zonder zich nochtans daarvan meester te kunnen maken. Door bemiddeling van den hertog van Brabant, besliste in 1196 keizer Frederik te Utrecht de geschillen, doch naauwelijks was de keizer weder naar Duitschland vertrokken of de Drenthenaars verbraken het verdrag, maakten zich meester van alle bisschoppelijke renten en inkomsten, en gaven ze aan Otto, Baudewijn hierover ten hoogste vertoornd, volgde den keizer op de hielen, trof hem te Mentz aan en ontving op zijne klagten de sterkste beloften van bijstand. Hij beleefde echter de vervulling daarvan niet, want den vijfden dag na zijne komst, stierf hij aldaar (21 April 1196) en zijn lijk werd naar Utrecht gebragt. Deze dood gaf aanleiding tot nieuwe onlasten. Dirk van Holland, domproost, broeder van den

overledene en Arnold van Isenburg, proost van Deventer, werden ieder door een gedeelte der kanunniken verkozen. De graaf van Holland hield Dirks zijde, terwijl Otto en de Overijsselschen zich voor Arnold verklaarden. Keizer Hendrik beloonde Dirk met het wereldlijk bewind, en stelde hem tot ruwaard van het Sticht aan, tot dat de paus tusschen de mededingers uitspraak zou hebben gedaan. Beide trokken naar Italië en stierven aldaar. Toen werd in 1198 Dirk van Are, proost van Maastricht, tot bisschop verheven, 't welk zoowel aan den graaf van Holland als aan Otto mishaagde. In den tijd dat Dirk en Arnold over de Alpen een pauselijke beslissing zochten, nestelde zich de graaf van Holland op het slot ter Horst, waaruit hij in de Veluwe viel. Met een rijken buit beladen, werd hij door Otto op zijn terugtogt achterhaald. Aan den Heimenberg bij Rhenen, viel een hevig gevecht voor, waarbij de Gelderschen te kort schoten. Otto redde zich ter naauwernood door de snelheid van zijn paard over de Grebbe, met verlies van vele dooden en gevangenen. Kort daarna verkreeg hij eenen getrouwen bondgenoot. Willem, graaf van Oost-Friesland, broeder van den Hollandschen graaf, kwam op de mare dezer overwinning bij zijn broeder op het slot ter Horst. Deze liet hem gevangen nemen, doch hij vond middel om te ontvlugten en een schuilplaats bij Otto, met wiens dochter hij het volgende jaar, 1198, trouwde. De verkiezing van Dirk van Are bemoedigde niet alleen de beide graven, maar bewerkte een naauw verbond tusschen hen, tot welks waarborg Otto's oudste zoon Hendrik met Dirks dochter Aleida werd verloofd; maar ongelukkig stierven beide kort daarna. Dit stoorde de vriendschap niet, want de graven verzetteden zich gezamentlijk tegen den nieuwen bisschop, die schattingen in Friesland deed heffen. Otto viel in Overijssel en de graaf van Holland sloeg het beleg voor Utrecht. Otto van Saksen, die in 1198 den Duitschen troon had beklommen, en wiens helangen de Geldersche graaf zeer was toegedaan, beschreef de twistende partijen voor zich te Maastricht: Otto trok derwaarts onder 's Rijks geleide en dat van den aartsbisschop van Keulen; maar de hertog van Brabant ontzag zich niet die te schenden en hem onderweg arglistig op te vangen. De bisschop van Utrecht nam deze kans waar, brandde de Veluwe af, nam Zutphen en Deventer, zonder slag of stoot in. Kort daarna werd Otto op vrije voeten gesteld, mits hij 25000 mark zilvers tot losgeld betaalde. Tot zekerheid der betaling stelde hij zijne twee zonen en 25 zijner leenmannen tot gijzelaars of wel hij verpandde Maas en Driel, Thielrewaard en Bommelerwaard. Het eindelijk verdrag werd in 1203 gesloten. De verzoening was opregt en werd in 1204 door een naauwer verbond gevolgd, waarbij de hertog zijne dochter

aan den graaf van Gelre ten huwelijk beloofde. Deze goede verstandhouding gaf ook aanleiding dat Otto de zijde van den Roomschen koning Otto verliet en zich aan diens mededinger, Philip II van Zwaben, vriend van den hertog van Brabant, onderwierp. De laatste maal dat Otto gemeld wordt, vindt men in het verzoek, 't welk hij den 8 Maart 1206 aan den keizer Philip deed om toevrijheid te Keizersweerd voor de burgers van Zutphen te verwerven, welke gunst hij ook verkreeg. Hij overleed in 1207 en werd bij zijn vader te Kloostercamp vóór het altaar van St. Stephanus begraveu. Zijne vrouw Richildis, zeer waarschijnlijk de dochter van Robbert, graaf van Nassau, met welke hij in 1190 huwde, overleefde hem en nam den geestelijken staat aan. Zij werd de eerste abdis van 't klooster Munster, door haar zoon Gerhard te Roermonde gesticht. Zij overleed den 21 September 1231. Uit dit huwelijk zijn verscheidene kinderen geboren, die door van Spaen worden opgenoemd. Bij Otto's verzoening met den Utrechtschen bisschop Dirk van Are in het begin der XIII eeuw moest hij onder anderen beloven te Zutphen geen munt te laten slaan van de gehalte en met den Utrechtschen of Deventerschen stempel.

Zie Slichtenhorst, Geld. Geschied. bl. 73 volgg.; Pontanus, Hist. Gelr. Chron. Slav. Supl. 127 ap. Leibnitz, Scr. Rer. Br. II p. 645; Schatten, Ann. Paderb. T. I p. 594, 595; Beka, Chron. in Balduino; Heda p. 56, Chron. Tiel p. 156, 173; Wilh, Procurator in Matth. Anal. T. II p. 496; Geld. Ch. Boek bl. 263 T. II No. 25, 86, 87, 89, 97; Kluit, Hist. Crit. T. I p. 155, 179, 194; Butkens, Tr. du Brab. T. I p. 155; Knippenberg, Hist. Eccl. Gelr. p. 76, van Spaen, Inleid. tot de Hist. van Geld. D. I bl. 228, D. II bl. 20, 43, 45, 47, 57, 68, 84, Dez. Hist. van Gelderl. D. I bl. 59; volgg. Wagenaar, Vad. Hist. D. II bl. 272; van Wijn op Wagenaar, D. II. bl. 93, 97; voorts Bilderdijk, Arend, Kobus en de Rivecourt; van der Chys, de Munten der Graven en Hertog van Gelderl. bl. 10, 11.