Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 14

[Nicolaas Georgius Oosterdijk]

OOSTERDIJK (Nicolaas Georgius), zoon van Joannes Oosterdijk Schacht, werd in Febr. 1740 te Utrecht geboren. Reeds vroeg ontwikkelde zich in hem niet slechts de zaden van uitstekende zielsvermogens; maar ook die van braafheid en deugd. Na de Latijnsche scholen doorloopen te hebben, genoot hij het onderwijs van Wesseling en Reitz in de Grieksche en Latijnsche talen en van Woertman, van Wachendorff en Hahn in de geneeskundige wetenschappen. Onder deze de academische loopbaan ingetreden, bleek het eerlang dat de verdere voortgang in dezelve het begin moest overtreffen. Naauwelijks had hij de eerste gronden der geneeskunde gelegd, of zijn geest, zich met geen

oppervlakkige beschouwing van zaken vergenoegende, drong tot de naauwkeurige nasporingen door, en verkreeg, door de vlijtige beoefening der schriften van Hippocrates, Gallenas en Celsus een meer helder en opgeklaard inzigt; terwijl naderhand die van Sydenham, en bovenal die van Boerhaave, hem den weg wezen tot een zuivere en gelukkige uitoefening der geneeskunde. Na te Utrecht zijne studien volbragt te hebben, begaf hij zich, op aanraden van zijn vader naar Leyden, om de lessen van Gaubius in de scheien ziektekunde alsmede van van Royen en Winter bij te wonen. Na een jaar hier doorgebragt te hebben, keerde hij naar Utrecht terug, waar hij in 1762, na het verdedigen eener dissertatie de aceto tot doctor in de geneeskunde werd bevorderd. Acht jaren lang oefende hij de praktijk uit en hield zich met het lezen der oude schrijvers over de geneeskunde en het beoefenen der kruid- en scheikunde bezig.

In 1770 tot den leerstoel der genees- schei- en kruidkunde aan de hoogeschool te Harderwijk beroepen, aanvaardde hij de 7 Junij 1771 zijn post met eene Oratio qua demonstratur, homines bene multos ex nimio vitae desiderio sibi mortem properare (Hard. 1772 4^o.) Intusschen vielen weldra, door het vertrek van den hoogleeraar Graeuwen naar Groningen, de vakken der schei- en kruidkunde open, die Oosterdijks geliefkoosde studien waren. Gereedelijk werd zijn verzoek ingewilligd om mede tot professor dier beide wetenschappen benoemd te worden, en dit gaf den redenaar aanleiding om op de hartelijke toespraak aan zijn vader, die hij onder de toehoorders zag, eene dankzegging aan de verzorgers te doen volgen, wier laatste vergadering het zóó geschikt had, dat hij de moeijelijke studie van de practijk, met aangename, scheikundige proefnemingen en met Flora's geneugte afwisselen kon. Zijn doorzigt en hart strekte het tot eere dat hij in 1773 als rector aftredende sprak de diligenti pauperum curâ optimo adv. morbos contagiosos praesidio.

In Junij 1775 werd hij te Leyden tot gewoon hoogleeraar in de theoretische geneeskunde beroepen en 17 October aanvaardde hij dit ambt met eene Or. de studio medico in commune Reipablicae bonum quavis ratione dirigendo (L.B. 1775). Op den 12 Junij 1778 werd hem ook het onderwijs der praktische geneeskunst opgedragen. De rectorale waardigheid, door hem in 1786 bekleed, legde hij neder met eene Oratio de ardua Medicinae exercendae provincia. In het voor Leyden noodlottige jaar 1807, 't welk ook hem op het verlies eener waardige echtgenoot was te staan gekomen, leide hij insgelijks het door hem gevoerde academisch bestuur met eene treffende en op de tijdsomstandigheden allezins gepaste aanspraak neder. Reeds

in zijnen bezadigden ouderdom overviel hem eene schielijke toenemende verzwakking van het gezigt, welke naderhand door eene verduistering van het kristallijnen vocht (cataract) op de beide oogen gevolgd werd waardoor hij 4 maanden geheel blind was, en de kunstbewerking in Mei 1805 met den gelukkigsten uitslag onderging. Na de herkrijging van het gezigt hervatte hij zijne studien met nieuwen lust, en zonderde dagelijks eenige uren af, om zich het stelsel der nieuwere geneeskunde eigen te maken. Oosterdijk bekleedde het hoogleeraarsambt aan Leydens hoogeschool ruim 42 jaren met een onafgebroken roem en stierf den 3 van Herfstmaand 1817 in den ouderdom van ruim 77 jaren. Hij huwde (1) in 1783 Bartha Weveringh, met welke hij 16 jaren in een gelukkigen echt leefde en (2) in 1789 Cornelia Wilhelmina Graswinckel. In Louwmaand 1807 ontving deze, bij de noodlottigen ramp een gevaarlijke wonde, waaraan zij 14 dagen later stierf. Zijn portret bestaat door Springer.

Hij schreef:

Dissertatio de aceto. Traj. ad Rhen. 1763, op nieuw uitgegeven door Ed. Sandifort in Thesauro dissertt. programm. etc. ad omnem medicum ambitum pertinentium (Roterod. 1768 3 vol. 4^o.)

Praecepta Medicinae practicae 1783 8^o. Deze worden wegens gebrek aan oorspronkelijkheid gegispt in de Alg. Vad. Letteroef. D. VI I bl. 103 volg., doch de schijver wordt verdedigd in het 2e stuk van denzelfden jaarg. bl. 527 volg.

Reeds in 1769 had de Zeeuwsche Maatschappij der wetenschappen hem onder hare leden aangenomen, en hij schreef weinige jaren daarna eene oordeelkundige verhandeling in het 2de deel harer werken te vinden, welke de geschiedenis in een naauwkeurige beschouwing van een zeldzaam gebrek des dijbeens behelsde.

Bedenkingen over eene moeijelijke doorzwelging en inhouding van spijs en drank in Verh. v.h. Zeeuwsch Genoots. D. VI 1780. D. VII, st. 2, bl. 185.

Waarneming bij de inenting der Kinderziekte in eenen gevaccineerde in Alg. K. en L.bode. 1804, D. I, bl. 83.

Lofrede op Paradijs, Ald. 1812, D. II, bl. 363.

Korte waarnemingen en stellingen uit breedere geneeskundige opteekeningen getrokken (peripneumonia, phisis pulmonalis; convulsio; hydrops; morbi complicata; mortuorum calculus) in Magaz. v. Vad. Landb. 1815, D. I, st. III, bl. 1.

Waarneming eener pisvloeijinge binnen weinige dagen doodelijk in Verh. d. Holl. Maats. 1770, bl. 30 van de berichten.

Zie H. Beeke, Lofrede op O. in Vad. Letteroef. 1820 D. II bl. 585. Kunst en Letterb. 1817. Te Water, Narratio p. 91, 92, 234; S. Spyert van der Eijk, Orat. rect. in de Annales. L.B. 1817-1818 p. 5-7, Siegenbeek, Gesch. d. Leidsche Hooges. D. I bl. 314, 381, 430. D. II 114, 221, 222. Het verhaal van Oosterdijk omtrent Prof. Paradijs naderhand uitgegeven bij den laatsten Opuscula Acad. L.B. is door de kundige hand van een opmerkzaam toehoorder hoofdzakelijk geplaatst in den Konst en Letterb. 1812. D. II bl. 263, Te Water, Aanspr. bij de Leidsche M. 1813, Bouwman, Gesch. d. Geld. Hooges. D. II bl. 269, 336, 337, 402, 608, Nieuwenhuis, Woordenb. Kobus en de Rivecourt, Biogr. Univ. Cat. Bibl. à Roy T. II. p. 727, 904. Holtrop l.c. p. 209; Muller, Cat. v. Portr.