Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Adriaan van Mathenes]

MATHENES (Adriaan van), zoon van den vorige, heer van Mathenesse, Riviere en Opmeer, lid der ridderschap van Holland, hoogheemraad van Schieland.

In 1616 werd hij met Hugo de Groot en anderen naar Amsterdam gezonden om de regering van die stad te bewegen tot het treden in de maatregelen, genomen tot bevordering van de vrede in de kerk en tot wering van oneenigheden en scheuring. Ter zelfder tijd ging hij met Cornelis Frans Willemsz. en Hendrik van Berkenroode, in ambassade naar Engeland, om den Briel, aan de kroon van dat land verpand, terug te ontvangen. Meermalen gaf hij in zijn stormachtigen tijd, blijken van moed en vaderlandsliefde. Toen het gevangen nemen van Oldenbarneveld, Hugo de Groot en Hoogerbeets in de vergaderingen der statengeneraal werd bekend gemaakt en de leden, vooral de afgevaardigden van Holland, als door den donder getroffen, een wijl sprakeloos zaten, barstte hij in deze woorden uit: ‘Gij hebt ons hoofd en tong en hand ontnomen, wat kunt gij anders van ons verwachten dan stilte en verbaasdheid.’ Met al zijn invloed zocht hij te verhinderen dat Maurits, Hartaing en van Aerssen in de ridderschap bragt en aarzelde niet, na de overstemming, daartegen ernstige betuigingen te uiten. In de hevigste partijschap was hij een toonbeeld van gematigdheid. Toen de afgevaardigden der staten-generaal in de vergadering der synode van Dordrecht verslag deden van het gebeurde, bragt hij hunne partijdigheid in het licht en sprak later even zoo de kerkelijke leden tegen. Als curator van de Leidsche Hoogeschool zorgde hij voor de herbouwing der akademie, toen dat gebouw in 1616 door een fellen brand geheel werd vernield. Twee jaren later werd hij daar hij de zaak van Remonstranten te zeer was toegedaan, uit deze betrekking ontslagen. Hij was een begunstiger en beoefenaar der letterkunde, bevriend met Grotius, Barlacus, Heinsius en andere geleerde mannen van zijn tijd, die meermalen ter zijner eere de snaren tokkelden. Zoo bezongen de laatste zijn tweede huwelijk met Hendrika van der Does, vrouwe van het huis der Does, die hem geen kinderen schonk, doch bij Odelia van Aeswijn, oudste dochter van Reinhard van Aeswijn, heer van Brakel en Sterkenburg en Machteld van Ysendoren, verwekte hij een eenigen zoon, die volgt.

Hij overleed in 1621, en is in de Alma Academia Leyd. afgebeeld.

Men heeft:

Verhael van de heeren joncker Adrian van Mathenes, heere van Riviere, Opmeer, Does, etc. Hugo Muys van Holy, schout der stadt Dordrecht, Gerrit Jansz. van Eyck, Burghermeester der stadt Delft: meester Hugo de Groot, Raedt ende Pensionaris der stadt Rotterdam, ende Willem Pietersz. Hases, Burghemeester der stadt Hoorn, bij de moghende edelen heeren, mijn heeren de staten van Hollant ende West-Vrieslant, in hare vergaderinge, gehouden in April sesthien hondert sesthien gedeputeert, om de E. heeren Burgemeesteren ende Raden der stadt Amsterdam te onderrichten van de oprechte intentie van Haar Hoogh Ed. tot conservatie van de ware Christelycke Gereformeerde Religie: ende van de goede ende gewichtige redenen die haer Mog: Ed. hebben gehadt om te nemen de Resolutien in de kerckelycke saken, daerinne verhaelt, eensamentlyck de dienstelyckheyt ende nutelycheyt derselver. 1622. 4^o.

Zie van Leeuwen, Bat. ill. t.a.p.; Brandt, Hist. d. Ref. D. III. (Reg.); van Heussen. Bat. ill. p. 865; Wagenaar, Vad. Hist. D. X. bl. 113-140, 387; Cerisier, Tableau de l'Hist. Gén. des provinces Unies, T. V. p. 261; Carleton, Lettres, Mém. et Negoc. T. II p. 220, T. III. p. 63, 278, 279; Siegenbeek, Geschied. d. Leydsche Hoogesch. D. II. bl. 7, 8; Scheltema, Staatk. Nederl. D. II. bl. 81, 82; Schied. Alm. 1839, bl. 155; de Geer, t.a.p. bl. 91-93; Vreede, Hooge Raud, III, 4; D. Heinsii Poëm. p. 252, Dousae Poëm. p. 70; Cat. de Lange van Wijngaarden, bl. 31; Hoogstraten, Kok, Kobus en de Rivecourt, Muller, Cat. v. portr.; Cnt. v. Pamfl. D. I. bl. 152, 245.