Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Anthon Willem de Man]

MAN (Anthon Willem de), zoon van Jan Willem Engelbert de Man en Geertruida Ruisenaers, werd den 1 October 1773 te Nijmegen geboren. Reeds op zijn 12^e jaar vertrok hij als stuurmans-leerling naar de West-Indien, van waar hij in 1787 in Nederland terugkwam. Den 7 April 1789 werd hij als jonker geplaatst op het oorlogschip, de Vrijheid, gekommandeerd door kapitein L. Abenson, en deed verschillende kruistogten in de Noordzee en naar Lissabon. In 1791 vertrok bij als luitenant titulair op het fregat de Dolphyn naar de kust van Guinea en naar Suriname, waar hij van 16 October 1792 tot 10 December 1793 onder verschillende diensten ook die van vaandrig bij de infanterie bewees. In 1794 werd hij scheeps-luitenant der 2^e klasse op de Thetis, onder kommando van kapitein Fisscher. Dit fregat werd tot convoyeren van koopvaardijschepen naar Suriname, Demerary en Essequebo gebruikt, en daarna te Demerary gestationneerd, totdat deze kolonie in Maart 1796 aan de Engelschen overging, waarbij de Man krijgsgevangen werd gemaakt. In 1799 werd hij scheeps-luitenant der eerste klasse, vervolgens eerste luitenant. In April 1803 werd hem het bevel over eene der divisiekanonneerbooten tot binnenlandsche defensie in Zeeland, opgedragen en in April 1804 werd hij bevorderd tot luitenant-kolonel. Den 26 April werd hij kommandant van het fregat Vriesland, op hetwelk de ramp van het springen der kruidkamer voorviel. Den 12 December 1810 werd hij bij keizerlijk besluit, benoemd tot kapitein ter zee, en diende als kommandant van den Vriesland tot den 22 Maart 1811 te Vlissingen onder den admiraal Missiessi, als wanneer hem het kommandement van het linie-schip de Evertzen, vervolgens van het linieschip Amsterdam, voor het eskader van Texel bestemd, en den 6 Julij 1812 van het linieschip de Pacificateur, een van de op de Schelde gestationneerde 80ers, werd opgedragen.

Bij dit eskader deed hij zich als een der flinkste Nederlandsche Zee-officieren, die op de Fransche vloot dienden, opmer-

ken en trok de aandacht van Koning Lodewijk en vooral van Napolcon I door zijn bekwaam manoeuvreren met de Vriesland (1810), toen er bij 's Keizers inspectie van de vloot moeijelijke en gecompliceerde evolutien met de schepen onder diens oog plaats hadden. Na de herstelling der Nederlandsche zeemagt, werd hij in 1814 als kapitein ter zee van het korps der Marine opgenomen, en verkreeg het opperbevel van het linieschip de Zeeland, dat den 13 October in het Nieuwe Diep door een bezoek van Koning Willem vereerd werd. Met dien bodem voer hij aan het hoofd van het voor het eerst wederom naar de Middellandsche zee bestemde Nederlandsche eskader, op den 31 December 1814 door het Schulpengat naar zee. Dit eskader werd in de Spaansche zee door een hevigen storm beloopen, bij welke gelegenheid de Man blijken van zijne zeemanschap en fermiteit gaf in uren van gevaar. Bij zijne te huiskomst werd hij met het kommandement van Z.M. fregat Melampus in de Middellandsche zee belast, en behoorde hij tot de vloot, onder T.F. baron van Capellen, die deel nam aan het bombardement van Algiers, bij welke gelegenheid de Engelschen bijzonder ingenomen waren met de positie en het ageren van de Melampus, gedurende de actie, waarvan Lord Exmouth zelf ondubbelzinnige bewijzen gaf. Van daar begaf zich de Melampus naar Tripoly om er de verwikkelingen te gaan vereffenen tusschen dezen staat en de Nederlanden. De Man werd naar 's Hage gezonden om aldaar den gelukkigen afloop der onderhandelingen te melden. Den 5^den Maart 1817 kwam hij van zijne missie te 's Gravenhage, met een transportschip te Gibraltar terug, en nam aldaar het kommandement van de Melampus weder op zich. In het laatst van dat jaar werd hem het kommando over het linieschip Willem den Eersten, tot het Middellandsche zee-eskader behoorende, toevertrouwd, aan boord van welk schip blijken van verregaande insubordinatie waren aan den dag gelegd. De Man handhaafde hier wederom zijn roem als uitstekend disciplinair chef, en herstelde den goeden geest onder de equipage. In 1819 werd hem op nieuw het bevel over de Melampus opgedragen, waarmede hij naar Oost-Indiën vertrok. Overal waar het fregat zich vertoonde, werd zijne aanwezigheid door de authoriteiten ten hoogste gewaardeerd, vooral door de bereidwilligheid, waarmede de Man elke gelegenheid waarnam, om van nut en dienst te zijn. Hij bewees dan ook groote diensten en vernielde o.a. het zeerooversnest Tontoly, in het noorden van straat Makassar, ter noordwestkust van Celebes, ook ondersteunde hij de operatien der landmagt te Padang, ter westkust van Sumatra. In den aanvang van 1824 keerde de Man naar het vaderland terug, doch werd bij zijn terugkomst al dadelijk bestemd tot opvolger van den schout bij nacht Melvill van Carnbée, als kommandant en

directeur van Z.M. zeemagt in Oost-Indie. Zijn kommandement duurde van 1 Mei 1827 tot 31 Maart 1830. Hij bewees gedurende hetzelve belangrijke diensten, en voerde groote verbeteringen in. In 1830 werd hij in deze betrekking opgevolgd door den kapitein ter zee, Waardenburg, en hij, tijdens de verwikkelingen met Belgie, benoemd tot kommandant van de 3^e afdeeling onzer linie van defensie te water, vervolgens genoot hij eenige maanden op non-activiteit, rust, werd den 1 April 1831 bevorderd tot schout bij nacht, in 1833 belast met eene Commissie bij het Koninklijk instituut der Marine te Medemblik, en op 1 Julij 1837 voorloopig voor 3 jaren geplaatst als kommandant en directeur der marine in het hoofd-departement van de Zuiderzee. Op den 28 December 1840 werd hij vice-admiraal, en nogmaals voor 3 jaren gecontinueerd in zijne betrekking te Amsterdam, welke functie hij 6 jaren met zijnen gewonen ijver en bekwaamheid vervulde, waarna hij onder dankbetuiging, bij besluit van 22 September 1843 werd ontslagen. Kort daarop ontving hij zijn eervol ontslag. Hierop betrok hij het klein buitenverblijf, Rusthove bij Amsterdam, vestigde zich vervolgens te Haarlem, waar hij den 4 Januarij 1861 overleed. Hij was kommandeur der Militaire Willemsorde, en van den Nederlandschen Leeuw, en had de bronzen medaille van den oorlog op Java, het metalen kruis en de medaille van St. Helena. Koning Lodewijk schonk hem in 1810 het kruis der Unie, later ontving hij dat met juweelen omzet. Zijn portret is door Pieneman vervaardigd.

Hij huwde in 1798 met Adriana van Dalen, geboren nabij Geertruidenberg in 1774 en overleden 22 Maart 1859. Zij schonk hem 7 kinderen, 5 dochters en 2 zonen. Eene dochter, Maria Bastiana Theodora huwde den kapiteinluitenant ter zee S.J. Keuchenius, die op den Melampus diende bij het bombardement van Algiers, bij die gelegenheid met de Militaire Willemsorde gedecoreerd werd en die zich later verdienstelijk maakte door de hydrographische opname onzer zeegaten. Zijn zoon Dirk Jacob de Man, gepensionneerd kapitein-luitenant ter zee, diende ook op den Melampus bij het bombardement van Algiers, en werd bij de overwinning van Palembang met de Militaire Willemsorde gedecoreerd.

Zie Militaire Spectator; Jhr. H.A. van Karnebeek, Levensschets van den Vice-admiraal A.W. de Man, 's Hage 1861, met facsimilé en portret.