Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Jacob le Maire]

MAIRE (Jacob le), zoon van den bovengemelden, werd in 1585 te Amsterdam geboren. Hij was ‘begaafd met zonderlinge wetens hap en ervarenheid in het stuk der zeevaart, een courageus en vroom jongeling.’ Toen zijn vader op de gedachte kwam dat wel een nieuwe doortogt in de Zuidzee zou kunnen worden ontdekt, deelde hij die aan Pieter Clemensz. Brouwer, in 1603 burgemeester te Hoorn, Jan

Jansz. Molenwerf, in 1614 en 1618 schepen, Jan Clemensz. Kees, secrctaris, doch in 1618 afgezet en aan Cornelis Segers, burger, allen te Hoorn, mede. Welhaast was een ontwerp gevormd, gelden bijeengebragt, Jacob le Maire tot kapitein en hoofdbestuurder, Willem Cornelisz. Schouten tot schipper aangenomen, en twee schepen, de Eendragt en Hoorn, uitgerust. Hiermede was men reeds in 1610 gereed, blijkens den vrijgelei brief, den 13 Mei van dat jaar verleend, doch de uitvoering van het ontwerp bleef echter nog een geruimen tijd verschoven, wijl het octrooi der Staten-Generaal, eerst den 27 Maart 1614 verleend, moest worden afgewacht Eindelijk staken de Eendragt, den 25 Mei, en het jagt Hoorn, den 3 Junij 1615, van Texel in zee. Zij zetten de reis voorspoedig voort, doch toen zij zich, op den 11 December 1615, aan het zoogenoemd Konings-eiland bevonden, was het jagt op strand gezet, en toen men de bakboordszijde met ruigte begon te branden, sloeg de brand in de kajuit en in het want, die zoodanig toenam, dat hij niet meer te blusschen was en daardoor het jagt geheel verbrandde, zonder dat er echter een omkwam. Op den 1 Januarij 1616 gaf de commandeur Jacob le Maire kennis van zijn bevelschrift (instructie) omtrent de reis; den 25 Januarij ontdekten zij, tot hunne groote blijdschap, de straat of doortogt op 53 graden hoogte, het land werd met gemeen overleg van den raad Mauritius van Nassau en dat ten oosten Statenland genoemd. Zij hielden zich overtuigd dat die weg tot dien tijd toe nog door geen mensch gekend was. Den 29 zagen zij land ten westen en west ten zuiden op de hoogte van 57[...] graad, dat zij bevonden eilanden te zijn, die genoemd werden Barnevelds eilanden, voorts ontdekten zij land ten noorden en noordwesten op 58 graden en tien minuten, zeer hoog en met sneeuw bedekt, gissende dat daar het hooge land ten einde liep, dat de commandeur, ter eere der stad Hoorn, Cabo de Hoorn noemde. Op den 12 Februarij van het jaar 1616, werd bij een opzettelijk door den algemeenen scheepsraad eenparig genomen besluit bepaald dat men de straat of nieuwe doortogt tusschen Mauritius en Statenland den naam zou geven van Jacob le Maire's passage. Zij vervolgden wijders hunne reis, zoodat zij den 29 October van hetzelfde jaar voor Jacatra, nu Batavia, aankwamen. Een voor hun onverwachte ontmoeting had daar plaats. Op den eersten November werd de commandeur le Maire en de voornaamste van het schip bij den generaal, zijnde toen Laurens Reael, met zijnen vollen raad vergaderd, ontboden, en werd hun verklaard, ‘dat zij alles wat zij medegebragt hadden, zoo schip als goed, moesten afstaan, en dat het werd gesequestreerd ten behoeve der Oost Indische compagnie, vermits zij geen medestanders dier compagnie waren en niet in hare dienst waren uitgevaren.’ Hoezeer de commandeur en de zij-

nen zich daartegen verzetten, moesten zij zich daaraan onderwerpen, wordende hun toegevoegd ‘dat zij regt konden vorderen tegen het geweld, dat zij meenden hun hier te worden aangedaan, in Holland, waar hun regt zon wedervaren.’ Zij werden dan gedwongen alles te verlaten, wordende van al wat overgeleverd werd, een goede inventaris gemaakt, en werd het volk op twee schepen van de vloot van Joris Spilbergen geplaatst, welke schepen den 15 December 1616 afzeilden naar het vaderland, kort na welke afreis Jacob le Maire op het schip Amsterdam overleed, doch de dag wordt onderscheiden opgegeven, in het dagverhaal van het schip Amsterdam den 22, in de beide dagverhalen van het schip de Eendragt den 31^o, en in het bijschrift bij zijn portret, den 14^o, welk laatste zeker een misslag is, alzoo het schip Amsterdam eerst den 15^o afvoer. Beide schepen van de vloot van Joris van Spilbergen kwamen den I of 2 Januarij gelukkig in Zeeland aan.

Onder zijn portret leest men de volgende regels:

Van deze reize werd een journaal op naam van Willem Cornelisz. Schouten, in 1622 te Amsterdam bij den boekverkooper Willem Jansen, uitgegeven, hetgene hetzelfde schijnt te zijn dat men vindt in het 2^o deel der reizen, uitgekomen onder den titel van Begin en vooruitgang der Nederlandsche Oost-Indische compagnie, dat ook in het Latijn en in het Fransch werd overgezet met deze titels:

Diarium itineris facti a Guil. Cornelio Schouten, Hornano, annis 1615, 1616, cum a parte Australi freti Magellanici novum ductum aut fretum in magnum mare detexit totumque ortem cireum navigavit, cum fig. Amsterd. 1648, 4^o. en Journal du voyage de Guillanme Schouten. Amsterd. 1618, 4^o., Amsterd. 1726, 2 vol. 12^o, doch vervolgens kwam er een ander verhaal dier reize uit, onder den volgenden titel:

Spieghel der Australie Navigatie, door den wijd vermaarden ende cloeckmoedighen zeeheldt Jacob le Maire, president ende overste over de twee schepen, de Eendragt ende Hoorn, uitghevaren den 14 Junij 1615. Amsterd 1622. fol. met de volgende werken: West-Indiën, beschreven van Antoni de Herrera ende Pedro de Ordonnes de Cevallos; - Voyage van capiteyn Don Joan de Moré, door de straat le Maire; - Verscheyden relatien van die geene die de strate Magellanes hebben ghepasseert, welk werk door Caspar Barlaeus in het Latijn schijnt overgezet en onder den titel uitgegeven van: Indiae

occidentalis descriptio Antonii de Herrera cam aliorum descriptionibus et historia navigationis Jacobi le Maire. Amsterd. 1622. 8^o.

Zie Hedend. Hist. of vervolg der Algemeene Hist. door een gezelsch. gel mann. in Engeland, D. X. bl. 484; Wagenaar, Vad. Hist. D. X. bl. 157, 158; S Centen, Aanteek op de Kronijk van Hoorn door T. Velius, bl 552; Begin ende voortgang van de Vereenigde Nederl geoctroijeerde compagnie, 1646; J. Kok, Vad. Woordenboek; D. XXII. bl. 223; Historische beschrijving van Amsterdam door J.J. Pontanus, bl. 268; Vriend des Vaderlands, D. II. N^o. V. bl. 358. Bennet en van Wijk. Verhand. over de Nederl. ontdekk. Utrecht 1827; G. Moll, Verh. oner eenige vroegere zeetogten bl. 152. 153; Mr. P. Simons, Hist. Verh. bl 126; Mr W.C. Ackersdijck, Jacob la Maire en zijne ontdekking van eenen nieuwen doortogt, in J.C. Sprenger van Eyk, Fakkel, 10e jaarg. Eenige gedachten oner eene verkeerde opgave in de journalen van Schouten en le Maire, met betrekking tot hunne ontdekkingen van de Barnevelds-eilanden, en Kaap Hoorn, aan den zuidelijken hoek van het Vuurland gelegen; door H.G. Bennet en J. van Wijk Roelandszoon in Algem. Konst- en Letterb. 1826, N^o. 19, bl. 298, volgg.; Over de verdiensten der Nederlanders in het ontdekken en bekend maken van onbekende of schaars bezochte werelddeelen door M. Siegenbeek. in Magazijn voor Wetenschappen. Kunsten en Letteren, verzameld door N.G. van Kampen, D. II. St. II. bl. 259-344. Hist. beschrijv der reizen, D. XVII. bl 38-66; Alting, Beschr. van Hoorn, Méthode pour étudier l'Histoire avec un catalogue des principaux historiens par M. L'abbé Lenglet de Fresnoy Pelus T. IX. p. 1685, 1686, F.G. Freytag, Analecta liter. libris de rarioribus, p. 446; Bibliothèque de A.A. Renouard, T. IV. p. 16.