Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Jelle of Gellius Hotzes]

HOTZES (Jelle of Gellius) of Hotzenius, naar zijne geboorteplaats Sneek Snecanus genoemd, was een der ijverigste hervormers in de provincie Friesland. Toen hij nog pastoor te Giekerk (volgens Menso Poppius, volgens Schotanus en Winsemius te Tietjerk) was, toonde hij zijne ingenomenheid met de hervorming, werd dien ten gevolge in 1567 gebannen, en nam de wijk naar Oost-Friesland, waar hij waarschijnlijk de gemeente te Embden gediend heeft, wijl hij van daar in 1569 naar Leeuwarden werd beroepen, met verpligting om alom de in Friesland verspreide gemeenten te bezoeken.

In 1570 vertrok hij naar elders, doch in 1573 en 1578 predikte hij op nieuw het evangelie te Leeuwarden. Later heeft hij te Nieuwland bij Bolsward een vaste standplaats gehad, en was in 1583 als afgevaardigde van deze gemeente op de Friesche synode te Franeker. Hier verzocht hij van de dienst ontslagen te worden, en zoo hoog was de achting, waarin hij stond, dat men hem zulks niet alleen toestond, opdat hij des te beter zijne studien ten voordeele der geheele kerk mogt voortzetten, maar

hem ook ter verkrijging van een toereikend onderhoud den staten in dit gewest aanbeval, ‘alsoo hij een oud swak man was.’ In 1588 werd hij, benevens eenige andere leeraars, van de synode gecommitteerd tot overziening van 't Oude Fondamentboek van Menno Simons; in 1590 woonde hij te Franeker en hield zich 1591 op bij de dochter van Schelte van Liauckema. In 1596 bevond hij zich te Leeuwarden en gaf daar zijne verklaring uit over Rom. IX, roemende in de voorrede zeer de predikanten van Leeuwarden, Bernardus Acronius en Johannes Sprenger, wegens aan hem bewezene weldadigheid.

Toen hij nog zwervend prediker was, werkte hij ijverig mede aan de verspreiding en bevordering van verlichte denkwijze in Friesland. Zoodra hij tot het protestantismus was overgegaan, ijverde hij met mond en pen voor de kerk en bezocht verschillende verstrooide gemeenten. Hij was een man van buitengewone geleerdheid en niet ongelukkig beoefenaar der oude letterkunde en der latijnsche poëzy, van welke nog proeven voorhanden zijn in de Frisia nobilis.

Dat zijne hervormingsplannen grooten opgang maakten en krachtigen invloed hadden wordt ons duidelijk, wanneer hij zelf verklaart met de adelijke geslachten Cammingha, Botnia, Martena, Jongama, Heerma, Meekama, Eysinga, Holdinga, Feitsma, Donia, Juckama, Aylva, Scheltema en Grovestins in vertrouwelijke betrekking gestaan te hebben.

Als theologant was hij de Zwingliaansche rigting toegedaan en een aanhanger der gevoelens van de Zuricher hervormers, Bullinger en Melanchton. Toen later het Calvinistische gevoelen ook in Friesland veld won, zochten Beza en anderen hem om zijne gevoelens moeite aan te doen, doch het mogt hen niet gelukken een man, die zoo in algemeene achting stond, in lijden te brengen. Zijn sterfjaar is onbekend, doch waarschijnlijk in den aanvang der 17 eeuw.

Zijne werken zijn zeer zeldzaam. De titels der volgende worden door Greijdanus en anderen vermeld. Eenigen zijn er ook uit het Latijn in het Nederduitsch overgebragt.

Methodica descriptio et fundamentum trium locorum communium sacrae scripturae, de gratuito Dei foedere, Sacramentalibus signis et baptismo, ad analogiam fidei, absque ulla amarulentia et odiosis in adversarios conviciis solidé et perspicuè contractum, cuius summam et ordinem habes ante

praefationem, Lugd. Bat. 1584, kl. 8^o. Ook in het Hollandsch uitgegeven, Franeker en Amst. 1588.

Methodica descriptio, sive doctrina de Christiana correctione, et excommunicatione, quam ecclesiasticam vocamus disciplinam, Lugd. B. 1584.

Legitima ratio interpretandi et ad ecclesiae aedificationem proponendi S. Scripturam, Franeq. 1588.

Commentarius brevis et necessarius, in quo methodicè solidis et perspicuis sacrae scripturae testimoniis et exemplis demonstratur. Non minus in Ecclesia Christi nunc sub Novo Testamento esse posse ac debere magistratum, quam olim sub Veteri; et licere Christiano eundem gerere, Lugd. B. 1584.

Commentarius de artificio dial et rhetor, ad scripturam recte accommodendam, Fran. 1588.

Isagoge in nonum caput Epistolae Pauli ad Romanos, Ao. 1596 ook in 't Nederd.

Methodica descriptio sive Fundamentum praecipuorum locorum, communium aut dogmatum S. Scripturae, de cognitione Dei atque Hominis, ejusque triplici statu juxta Harlemum ex officina Joannis Theophili, 1596.

Zie J. Trigland, Kerk. Hist., bl. 929, 920; Uylenbogaart, Kerk. Hist., bl. 748; Brandt, Hist. der Ref, D. I. bl. 778, D. II. bl. 144; Winsemius, Hist., B. II bl. 178; Schotanus, Hist, 741; J le Clerq, Ned. Hist., D. I. bl. 4; Foeke Sjoerds, Beschrijv van Oud en Nieuw Friesl., D. II. bl. 711; Harkenroth. Aanmerkingen over de Huis- en Kruiskerken in Boekzaal der gel wereld, D. II. bl. 76-79; Naaml. van de E. Classis van Leeuwarden; Greydanus, Naaml. der Predik in de Cl van Franeker, bl. 21, 151, 172; IJpeij en Dermout, Geschied der Ned. Herv. Kerk, D. II bl. 51 verv, 177 verv.; Aanteek., bl. 84 verv., 98, 99; Diest Lorgion, Geschied der Kerkherv. in Friesl, bl. 84 verv, 116, 138; Glasius, Godgel. Nederl. i.v.; Kobus en de Rivecourt, o.h.w. Gellius.