Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Martinus Hortensius]

HORTENSIUS (Martinus) of eigenlijk van den Hove, werd in 1605 te Delft geboren. Van zijn jeugd af tot aan zijn dood beoefende hij de wis- en vooral de sterrekunde. De beroemde Dordsche rector en mathematicus Beeckman, wiens leerling hij was, beval hem aan Lansbergen, in Zeeland, met wien hij over deze vakken gesprekken en briefwisseling hield en aan wien hij veel was verschuldigd. Omstreeks 1634 werd hij hoogleeraar in de wiskunde te Amsterdam en omstreeks denzelfden tijd reisde hij naar Italie om met de voornaamste mannen in die vakken kennis te maken. Hij wordt door Grotius in zijne brieven zeer geprezen. Gassendi maakte ook veel werk van hem; Descartes integendeel spreekt zeer ongunstig over hem, doch die oordeelvelling is waarschijnlijk hier uit oorspronkelijk, dat hij niet tot de vurige aanhangers van dien wijsgeer behoorde en de wezenlijke waarde van zijne geometrie of niet inzag of niet prees. Vossius schreef in Mei 1634 aan Grotius over de wijze waarop Hortensius voor eene aanzienlijke schare van toehoorders onderwees, welke toeloop echter naderhand verminderde, waarover en over de oorzaken waarvan Hortensius aan Gassendi zeer klaagde. Hortensius hield zich veel onledig met de verbetering der verrekijkers, doch vond bij de regering van Amsterdam weinig ondersteuning voor de beoefening der sterrekunde. Slechts korten tijd mogt hij zijn beroep waarnemen; hij stierf den 17 Augustus 1639. Het blijkt dat Hortensius ook

de Latijnsche poëzy heeft beoefend en o.a. bevriend was met de dichters Martinus Pylius en Bodicher Banningius, met welken hij verzen wisselde.

Men heeft van hem:

Philippi Lansbergii Commentationes in motum terrae diurnum et annuum, et in verum aspectabilis coeli typum; in quibus ᾽επιστυμονιϰῶς ostenditur diurnum annuumque motum, qui apparet in sole et caelo, non deberi solo aut coelo, sed soli terrae, simulquei ad spectabilis primi coeli typus ad vivum expimitur: ex Belgico sermone in Latinum versae a Martino Hortensio Delfensi, qui et Praefationem adjecit, qua Astronomiae Brahacanae fundamenta examinantur et cum Lambergianae, astronomiae restitutione conferuntur, Middelb. 1630, 4^o.

Petrus Bartholinus gaf tegen deze Praefatio in het licht:

Apologia pro observationibus Tychinis Brahe contra M. Hortensium, 1632.

Hierop antwoordde hem Hortensius en schreef aan Gassendi dat de uitgave van zijn antwoord, alleen door gebrek aan papier verhinderd werd.

Responsio ad Kepleri additiuncculam ephemeridi a 1624 praemissam, de astronomiae restitutione etc. 1631.

De Mercurio sub sole viso et Venere invisa. Dissertatio ad V. Cl. Petrum Gassendum 1633.

De Oculo ejusque praestantia et dignitate ac utilitate Matheseos, Amsterd 1635.

Ephemerides motuum coelestium.

De utilitote et dignitate Mattheseos oratio, Amst. 1634, 4.

Guil. Blaeu, Institutio astronomica de usu Globorum coelestium et terrestrium: duabus partibus adornata, una secundum hypothesin Ptolemaei, per Terram quiescentem. Altera juxta mentem N. Coperniciper Terram mobilem. Latine reddita a M. Hortensio, in Ill. Amsterdamensium Scholâ Matheseos Professore, Amst. 1634, 1652, 1655, 8^o.

Epistolae ad Petr. Gassendum. Onder de brieven van dezen laatsten in Oper. T. VI.

Pleïadographia, sive Pleïadum Descriptio.

Ook gaf hij Willerbt. Snellii, doctrinar trangulorum canonica in het licht.

Een Lat. gedicht van hem vindt men o.a. vóór M. Pilii Poëmata.

Zie Valerius Andreas, Bibl. Belg., p. 652; Foppens, Bibl Belg., T. II p. 856; Gassendi Oper. T. VI., p. 129, 418 tot 432: M.L. Boxhornii Epp. Francof 1679, p. 144; Paquot, Mém., T I p. 197, 198; Bayle, Dict. Hist. et Crit. i.v.; Kok, Vad. Woordenb., i.v.; Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Lettres de Descartes, ed. 1659, T. III. p. 191; J.H. van Swinden, Verh, over de Slinger-uurwerken (Verhand. 1ste Klasse

Ned Inst. D. III. bl. 58); Poggendorff, Handw. zur Geschichte der exacten Wissenschaften; Bodecheri Banningii Poëm. p. 166; (de M.H. lugente obitum Guilielmi Schikhardi); Jöcher, Gel. Lex, i.v.