Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[Frederik Coyet]

COYET (Frederik), zoon van Julius Coyet, Generaal veldtuigmeester in Russische dienst, was in 1644 eenige maanden raad van het geregtshof te Batavia en werd den 4^den November 1647, Nederlandsch opperhoofd in Japan; maar aangezien de keizer, den 24^sten van diezelfde maand, eenig misnoegen opgevat had, omdat de onzen te Batavia, aan de Portugezen eenen stuurman geleend hadden, moest hij, zonder de geschenken te mogen overleveren, den 16^den Januarij daaraanvolgende weder vertrekken. In 1652

evenwel andermaal tot denzelfden post benoemd, nam hij den 3^den November van dat jaar de zaken van Adriaan van der Burg over. Hij bleef echter niet lang aldaar, want den 10^den November des volgenden jaars, werd hij vervangen door Gabriël Happart, daar sedert 1640 de opperhoofden in Japan jaarlijksch vervangen werden. In 1656 werd hij landvoogd op het eiland Formosa of Tayouan, waar hij Cornelis Caesar verving, na er vroeger tien jaren tweede persoon en opperkoopman te zijn geweest. Zijn voorganger had, voor zooveel in zijn vermogen was, de verdedigingswerken in eenen tamelijk bevredigenden toestand laten brengen, vooral ook, doordien er tusschen het bestuur en zekeren Coxinga, een Chineschen vrijbuiter, die vroeger op Formosa woonde en bij de zeeroovers zeer in aanzien was, moeijelijkheden ontstaan waren, die Coyet met reden het ergste deden vreezen. Terwijl hij getracht had, om de betrekkingen eenigzints te herstellen, liet hij evenwel niet na, om de regering te Batavia kennis te geven van eenen mogelijken aanval van Coxinga, met dringend verzoek om spoedige hulp, maar dit werd door de verkeerde uitleggingen die men daaraan gaf, als een uitvloeisel van lafhartigheid en ongegronde vrees beschouwd; zoodat men hem geene genoegzame hulp zond, dan toen den aanval reeds geschied was. Het was een zijner voorgangers Nicolaas van der Burg, toen raad van Indië, een gezworen vijand van Coyet, die zijne uiterste pogingen in het werk stelde om al zijne berigten als ongegrond te doen voorkomen, en berispte men alzoo Coyet, omdat hij op eigen gezag eenige middelen tot verdediging bij de hand had genomen, niettegenstaande hij reeds den 10^den Maart 1654 in de vergadering der hooge regering te Batavia, gewezen had op den moeijelijken toestand waarin het eiland kon geraken, bijaldien de geruchten zich bevestigden, dat Coxinga eenen aanslag op Formosa wilde doen, indien hij het in China niet kon volhouden. De gevreesde aanval had in het begin van het jaar 1661 plaats en werd ondersteund door den lafhartigen aftogt van de bevelhebbers van der Laan, Herman Clenk en Jacob Can, die men, de een na den ander, op het berigt van den aanval tot ontzet had gezonden, doch die zich verwijderden toen het gevaar het meest nijpende was. Bij den aanval van Coxinga had men, na het verlies van de vesting Provintia nabij Sakam gelegen, zich op het kasteel Zeelandia teruggetrokken, en het was deze sterkte, die door Coyet gedurende 9 maanden dapper verdedigd werd en die hij nog, ten gevolge van gepleegd verraad moest overgeven. Ruim 1600 Nederlanders kwamen bij die verdediging om. Den 1^sten Februarij 1662 werd het fort door de onzen verlaten. Coyet bedong voor zich en de bezetting vrijen aftogt, met alle scheepsen andere vooraad naar Batavia, en zoo ging het eiland Formosa voor altijd voor ons verloren.

In weerwil der dappere verdediging tegen 25000 man, met grof geschut voorzien, werd Coyet het slagtoffer der kwaadsprekendheid zijner vijanden. Bij zijne aankomst te Batavia, werd hij in hechtenis genomen, en wegens lafhartigheid en verkeerde maatregelen op het schavot gebragt, met het zwaard over het hoofd gestraft en den 11^den Junij 1665, na eene gevangenis van drie jaren, voor zijn leven naar Rosingain, een der Banda eilanden gebannen, waar hij tot in 1674 verbleef, toen hij, op verzoek van zijne kinderen aan Prins Willem III, en op diens voorspraak bij de heeren bewindhebberen, op zekere voorwaarden, uit zijne gevangenis ontslagen werd en naar het vaderland terugkeerde, welks eer hij, ten spijt van eenige laffe en verachtelijke wezens, had opgehouden.

Zijn vonnis werd evenwel niet vernietigd, evenmin zijne vervolgers, bij wie de schuld eigenlijk zat, gestraft. De tijd van zijn overlijden is niet bekend. Zijn broeder Petrus Julius was Minister in Zweden, die in 1667 te Breda overleed.

Zie 't Verwaerloosde Formosa of waerachtig verhael van het verwaerl. van dit Eyland door de Nederl. en het overromp. door de Chinezen. Amst. 1675, 4^o. welk werkje gezegd wordt door Coyet ter zijner verdediging geschreven te zijn; Valentijn, Oud en Nieuw Oost-Indië, D. III. St. II. bl. 93, D. IV. St. I. bl. 371, 375, St. II. bl. 75-82, D. V. St. II. bl. 89, 92; van Kampen, Gesch. der Nederl. buiten Europa, D. II. bl. 105-113, dezelfde, Vaderl. Karakterk. D. II. bl. 331; van der Aa, Nieuwe Herinn. uit het gebied der Ned. Gesch., D. II. bl. 342; Teenstra, Bekn. Beschr. van de Nederl. Overz. Bezitt., D. II. bl. 580, 581, 629, 638.