Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[Robert Jasper van der Capellen]

CAPELLEN (Robert Jasper van der), Heer van de Marsch, Lathmers enz., neef van den voorgaande, en vierde zoon van Frederik Robert Evert van der Capellen, Heer van den Boedelhof, Rijsselt, den Dam en Berkenwoude-en-Achterbroek, en van Anna Margaretha Elizabeth van Lijnden d'Aspremont, wiens drie broeders reeds boven vermeld zijn, geboren den 30^sten April 1743, studeerde eerst aan de Utrechtsche hoogeschool in de regtsgeleerdheid, trad na het verlaten der hoogeschool in 1767 in de krijgsdienst, als Kapitein van eene kompagnie Dragonders in het regement van Bylandt, waarvan hij in 1769 zijn ontslag verzocht. Hij werd in 1771 beschreven in de Ridderschap des graafschaps Zutphen. Van het begin der onlusten was hij de partij der Patriotten toegedaan,

en tegen de belangen des Stadhouders aangekant. In 1781 drong hij te Arnhem op den Gelderschen landdag zeer sterk aan op de waarborging, door den Staat, van eene leening voor Frankrijk en men verzocht hem zijn uitgebragt advies te willen matigen. Bij de gedwongene ontruiming der barrière in het jaar 1782 betreurde hij wel de diepte, waartoe wij vervallen waren, doch zeide tevens, dat die voormuur slechts hersenschimmig was, en dat geen 70,000 man, maar 90 of 100 oorlogschepen alleen, in staat zouden zijn, om de achting der Republiek staande te houden. Nog merkwaardiger echter was zijn uitgebragt gevoelen, bij gelegenheid der afzonderlijke handeling met Engeland. Hij verwierp die ten stelligste. ‘Het was onverdragelijk, dat men eenen vrede met vrije zeevaart aanbood, de republiek kon den verbondbreker de kracht van haren arm doen gevoelen, en voor de vlag van den staat doen sidderen! geen afzonderlijke vrede, geen wapenstilstand, geen vernieuwing van verbond met dat volk; Frankrijk was onze natuurlijke bondgenoot, de vriendschap met dat land het eenige middel, om onze constitutie, vrijheid, aanzien en welvaart te bevestigen.’

Niet min hevig was de toon, waar mede Capellen den staat van 's Lands verdediging in 1784 tegen den Keizer en vooral het beleid van den Stadhouder voorstelt, door hem de uitvoerende magt genoemd.

Men meende Capellen in 1782 als Gezant naar de Vereenigde Staten van Amerika te zenden, hetwelk aan deze laatste niet anders dan aangenaam had kunnen zijn, doch hij bleef besluiteloos, men weet niet om welke reden.

Hij liep voorts niet hoog met den Rijngraaf van Salm, van wien destijds velen het heil des Vaderlands verwachtten, doch dien hij slechts als een gelukzoeker beschouwde.

Capellen ijverde hevig voor een verbond met Frankrijk, en in het begin van 1787 plaatste men hem op de lijst van veertig Vaderlandsche medeburgeren om, daaruit te nemen een getal van vyf-en-twintig porsonen, als nationale geconstitueerden tot de zaak der onderhandelingen te Parijs.

Nadat de omwenteling van 1787 in Gelderland zijn beslag had gekregen, vond hij eerst eene wijkplaats te Deventer, en werd even als zijnen broeder den Heer van Rijsselt door den Koning van Frankrijk in bescherming genomen. Doch hij verliet eerlang het land en begaf zich eerst naar de Oostenrijksche Nederlanden, doch daarna naar Frankrijk; terwijl hij zich aldaar bevond, werd hij, uit hoofde van zijne aan den dag gelegden gevoelens, door het Hof van Gelderland, als een beroerder des lands, bij vonnis van den 8^sten Augustus 1788, verwezen om door den scherpregter met den zwaarde te worden gestraft, dat er de dood na volgt, welk vonnis echter, door zijne afwezigheid, niet werd ten uitvoer gebragt.

Bij zijne echtgenoote Sara Jacoba van den Velden had hij

vier zonen en vier dochters verwekt. Zijne zonen waren Frederik Robert Evert van der Capellen, geboren den 6^sen Maart 1771, overleden den 2^den November 1775; Alexander Hendrik Godard Philip van der Capellen, geboren 23 October 1773; Frederik Robert Evert Gerlach van der Capellen, geboren den 3^den Junij 1780, en Frederik Benjamin Alexander Philip van der Capellen, die volgt:

Robert Jasper van der Capellen zond in het licht:

Gedenkschriften van Jonkhr. Alexander van der Capellen, beginnende met den jare 1621 en gaande tot 1632; bij een gezameld en uitgegeven door Jonkhr. R.J. van de Capellen Utr. 1777 2 deelen. 8^o.

Memorie van de Heer van de Marsch, bij vonnis van den Hove van Gelderland den 8^sten Augustus 1788, na de geweldige Pruissische omkeering der republiek verwezen tot de straffe des doods. Duink. 1791.

Ook vindt men zijne Adviezen in de Nieuwe Nederl. Jaarb. en in Kok, Vaderl. Woordenb.

Zijn portret, gegraveerd door Reinier Vinkeles, komt voor in de Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. III bl. 60.

Zie, behalve de gezegde Memorie, Vaderl. Hist ter verv. op Wagenaar, D. II. bl. 93-100, 401-405, D. III. bl. 60-65, D. IV. bl. 46, 47, 56-59, 116-119, D. V. bl. 128, 189, 231, 235-238, D. VI. bl. 55-58, 170, 171, 173, 211, 219, 223-225, 228, 254, 373, D. VII. bl. 43, 286, 376-383, D. VIII bl. 62, 87, 88, 173, 174, 191-206, 253, D. IX. bl. 252-257, 293, D. X. bl. 246, 247, 256, 261, 265-269, D. XI. bl. 297 noot, 317-319, 349 noot, D. XII. bl. 141, 143-159, 163-169, 230 noot, 231, 232, 242, 272 noot, 288-291, 296, D, XIV, bl. 203-205, D. XV. bl. 107, 108, 180, D. XVIII. bl. 80, 144, 173, 200, D XXI. bl. 197-207, D. XXII. bl. 211; Kok, Vaderl. Woordenb., D. IX. bl. 141, 143, 167-182; C. van der Aa, Geschied. van Oorl., 1793-1802, D. I. bl. 150 en 151; de zelfde Leven van Willem V, D. II. bl. 288 noot, 482 noot, 504-506, D. III. bl. 228, 331-344, 395; Stuart, Vaderl. Hist., D. III. bl. 356, 490, D. IV. bl. 47, 48, 317, 357, 358; van Kampen, Nederl. Karakterk., D. II, bl. 679-682.