Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Hendrik Brouwer]

BROUWER (Hendrik), de achtste Gouverneur-Generaal van Neêrlands Indië, wiens oorsprong en afkomst onbekend zijn, ofschoon men gist dat hij te Amsterdam geboren was en wel omstreeks het jaar 1580, moet, nog zeer jong zijnde, naar Oost-Indië gevaren zijn, doordien hij in 1613 reeds over een vloot van onderscheidene schepen het bevel voerde. Ten minste leest men in het oorspronkelijk relaas van van den Broecke ‘dat de Generaal Reynst in November van dat jaar onderweg onder Ilha de Brava, een van de Zoute eilanden, het anker wierp, om te vernemen of de Kommandeur Hendrik Brouwer daar ook brieven had achtergelaten.’ Op dien togt legde hij den grond van onzen handel met Siam. In het zelfde jaar komt hij als tweede Opperhoofd in Japan voor, doch in het

volgende werd bij, in het begin van September, opontboden en men vindt sedert die tijd van hem geen melding voor het jaar 1617, wanneer men hem als Bewindhebber der Oost-Indische Maatschappij ter Kamere Amsterdam ontmoet, welken post hij daarna nog 15 jaren bekleed heeft; want in 1632, werd hij van wege de Maatschappij naar Londen gezonden, om over hare verschillen met de Engelschen betrekkelijk Poeloe-Rhun, in onderhandeling te treden, bij welke gelegenheid de Engelschen hem van kwade trouw beschuldigden, en dringende klagten ten zijne laste aan de Bewindhebbers overzonden.

Hoe weinig gehoor men aan deze klagten verleende, blijkt, doordien hij, onmiddelijk na zijne terugkomst uit Engeland, tot Gouverneur-Generaal van Neêrlands-Indië werd aangesteld, welken hooggewigtigen post hij aannam, onder de zelfde voorwaarden, die zijn voorganger, Jan Pietersz. Koen, had bedongen, met deze bij voeging evenwel, dat hij niet langer dan voor drie jaren zou verbonden blijven, en daarbij den titel van Bewindhebber ter Kamer Amsterdam behouden; in dier voege, dat wanneer hij in het Vaderland terugkeerde, en het getal daarvan mogt volledig zijn, hem dan als overtallig lid, zitting zou vergund worden, zonder echter in eenige voordeelen te deelen, tot er door het overlijden van een Lid, eene plaats openviel, waarin hij terstond zou moeten opvolgen. Deze voorwaarden aangenomen zijnde, en wederzijds bekrachtigd, legde Brouwer den eed af, in handen der Algemeene Staten, en ontving eenen lastbrief, beide onder het zegel van Maurits, Prins van Oranje, en de vergadering van Zeventienen, en hetgeen opmerking verdient is, dat hij de laatste Gouverneur-Generaal is geweest, die in een tijdvak van 110 jaren, namelijk van 1632 tot 1742, uit het Vaderland vertrok, voorzien van eenen lastbrief van hun Hoog Mogenden, en van den Stadhouder.

Met het schip Zutphen, gevoerd door Kapitein Nicolaas Braun, ging hij, in Maart 1632, onder zeil, in gezelschap van de schepen Delftshaven en de Leeuwin, en kwam den 5den September gelukkig te Batavia aan. Brouwer was met loffelijken ijver bezield voor de belangen der Maatschappij, onder anderen vaardigde hij een Gezantschap af naar Bali, dat evenwel geen voordeeligen uitslag had. Ook trachtte hij den Koning van Atsjin op Sumatra te bewegen om de hooge regten op de peper te verminderen, en hij zond versterking van krijgsvolk om in het gouvernement Amboina, waarin onlusten gerezen waren, de rust te herstellen. Na den post van Gouverneur-Generaal, gedurende drie jaren, drie maanden en vier-en-twintig dagen, waargenomen, en dus de bepaalde tijd, waartoe hij zich verbonden had, met genoegzame algemeene goedkeuring uitgediend te hebben, leide hij het belangrijke ambt, den laatsten December 1635 of eersten Januarij 1636, neder; en vertrok den 4den daaraanvolgende, met het schip Nieuw Amsterdam, een van de acht, welke de retourvloot uitmaakten, die hij

zonder aanmerkelijke tegenspoeden binnen zijn Vaderland terugbragt. Bij zijne komst te Amsterdam, opperde men vele zwarigheden, om hem weder als Bewindhebber zitting te verleenen; hij zag er ten laatste van af; en na alle zijne eischen aan de vergadering der Kamer van Zeventienen opengelegd te hebben, werd hem de som van 24000 guldens toegestaan, henevens twee ten houderd, die hem van de prijzen op de vijanden genomen, toekwamen.

In 1641, zond hem de West Indische Maatschappij met den zelfden rang van Gouverneur-Generaal naar Amerika, waar hij met vijf schepen en 360 man, van Brazilië afgevaren, in 1643, eenen togt naar Chili ondernam. Hij had in last door de Straat van Le Maire te zeilen, zich zoo veel mogelijk te wachten van door de weste winden naar de Straat van Magellaan te worden gedreven, voorts naar het eiland Chiloe en de tegenover liggende kust te zeilen, de inwoners (de Araucaniers) tot opstand tegen Spanje aan te moedigen, en eene naauwkeurige kennis van hunne zeden en nijverheid te bekomen. Hij verliet dan het Recif en zeilde zuidwaarts, het Staten Eiland ten Oosten om, naar Kaap Hoorn. Deze zee, de eerste weg, dien de Nederlanders naar de Zuidzee niet door engten gevonden hadden, werd door de zeelieden de Brouwerszee genoemd. Van daar kwam men aan het eiland Chiloë. Doch elke poging, om met de inboorlingen in vriendschappelijke aanraking te komen, was vruchteloos. Toen gaf Brouwer, volgens zijnen gestrengen en barschen aard, last om, na de verovering van de sterkte Karelmappa, de geheele Spaansche bezetting, zestig man sterk, over de kling te jagen, van daar een onverdelgbare haat der ingezetenen, welke hun de stad Castro met eigen handen deed in brand steken. Brouwer, in plaats van te blusschen, voltooide het werk der vernieling. Alles vlood nu naar de binnenlanden; nogthans gelukte het eindelijk eenige Spanjaarden, zoowel als Chiloëzen, op te vangen, door welke men eenige narigten nopens het land opdeed. Een dier wilden, wiens haat tegen de verdrukkers van zijn vaderland men poogde op te wekken, gaf, door de vertooning van een reeds half vergaan hoofd eens Spanjaards, te kennen, dat hij nimmer met eene zoo gehate Natie vriendschap zou sluiten, maar bijstand aan hare vijanden zou verleenen. Men hoopte dus op den bijstand van een aantal dier inhoorlingen om zich den weg naar Valdivia, en het zuiden van Chili te banen, toen Brouwer onverwachts den 7den Augustus 1643 aan eene ziekte bezweek, en te Valdivia begraven werd.

Brouwer was een man van grooten moed, en meer gevreesd dan bemind bij de zijnen. Zijne Reisbeschrijving is in 1646 uitgegeven.

Zijne beeldtenis komt voor in Valentyn, Oud en Nieuw Oost-Indie, geteekend door Matthijs Balen, gegraveerd door Dirk Jongman en in du Bois, Vies des Gouverneurs Generaux, door Jacobus van der Schley, voorts bestaat er nog ezne afbeelding van hem door Izaäk Ledeboer in kl. fol.

Zie Valentyn, Oud en Nieuw Oost-Indië, D. IV. a. bl. 292 en 293, D. V. c. bl. 26; het Leven van Frederik Hendrik Prins van Oranje, D. II. bl. 472; du Bois, Vies des Gouvern. Gener., pag. 103-115; Kok, Vaderl. Woordenb.; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Levens van Nederl. Mannen en Vrouwen, D. VII. bl. 341; van Kampen, Geschied. der Nederl. Letter. en Wetens., D. I. bl. 329; de zelfde, Vaderl. Karakterk., D. II. bl. 308 en 309; de zelfde, ae Nederl. buiten Europa, D. I. bl. 340-345, 447-449; Biogr. Univers.; Teenstra, Nederl. Overz. Bezitt., bl. 627, 636.