Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Hendrik van Borssele]

BORSSELE (Hendrik van), Heer van Vere, Sandenburg enz., zoon van Wolfert van Borssele, den vijfden van dien naam, Heer van Vere, Sandenburg enz. en van Hadewich van Borssele, bevond zich onder het getal van hen, die door Willem V, Graaf van Holland, den 22sten October 1405, tot het beleg van Hagestein en Everstein ontboden werden, en dat wel met acht gewapende mannen. In 1426 werd hij benevens meer Zeeuwsche Edelen, door Hertog Filips van Bourgondië, tot Ridder van het Gulden Vlies geslagen; en in 1428, toen negen Raden en Rekenmeesters van Holland, Zeeland en Friesland werden aangesteld, was ook Hendrik van Borssele onder dit getal. Men vindt van hem aangeteekend, dat hij een voorbeeld voor zijne onderzaten was, in het voortzetten van den koophandel, zoodat voor zijne eigene rekening vele groote schepen werden getimmerd, en daarmede ten Oosten en Westen handel gedreven. Intusschen groeide zijn aanzien met het vermogen aan, daar men hem reeds sedert het jaar 1420 met de waardigheid van Opper-Houtvester van Holland bekleed vindt. Den 10den October van dat zelfde jaar werd hij beleend door den Hertog van Bourgondie, met de heerlijkheden en leengoederen, welke Catharina van Kleef en van der Mark, zuster van Hertogs Alberts laatste gemalin, in Holland bezeten had.

Vier dagen voor Pinksteren van het jaar 1436 ontstond te Middelburg een oproer, wegens eenige Engelsche gevangenen, tegen den Abt, den Rentmeester bewesten Schelde en de Regering dier stad, hetwelk door den invloed en het gezag, dat Hendrik over zijnen neef Frank van Borssele voerde, gestild werd. Of en in hoe verre hij deel heeft gehad in den oorlog, die Hertog Filips te dezer tijd tegen de Engelschen voerde, is niet te bepalen, maar wel, dat hij, met vele schepen het Zwin ingevaren, den doortogt daarvan, tusschen Brugge en Damme, met staketten sloot, om daardoor eerstgemelde stad, die ongehoorzaam aan haren Graaf, Hertog Filips, was, den toevoer uit zee te benemen.

Toen in 1438 een zware oorlog met de Hanze-steden ontstond, en binnen deze landen eene oorlogsvloot was uitgerust, toog Hendrik zelf daarmede den vijand tegen, en maakte het hun zoo bang, dat de Oosterlingen in lange tijd zich niet op zee durfden vertoonen; waarom de Hollanders en Zeeuwen ook bezems aan hunne marsen hingen, zeggende: dat zij de zee schoon geveegd en zuiver gemaakt hadden van hunne vijanden. Welke uitstekende diensten, gevoegd bij zoo vele anderen, oorzaak zullen geweest zijn, dat Hertog Filips, ter belooning daarvan, hem sommige heerlijkheden en ambachten in Vlaanderen schonk.

Als Hertog Filips, op St. Andries in December 1445, te Gent Kapittel hield der orde van het Gulden Vlies, en ter zelfder tijd uit den hoogen Adel van Holland en Zeeland, eenigen tot

Ridders in die aanzienlijke orde aannam, was ook onder dit getal Heer Hendrik van Borssele.

Wanneer omtrent dien tijd de Hoeksche en Kabeljaauwsche partijen weder, met vernieuwde woede, de hoofden begonnen op te steken, en dit verteerend vuur weldra, door het beleid en de magt van wapenen van Hertog Filips, beteugeld en uitgebluscht werd, begaf Hendrik van Borssele, waarschijnlijk uit hoofde van de onaangename voorvallen, welke dagelijks uit diergelijke tweespalten ontstonden, zich naar Frankrijk, alwaar hij zich eenige tijd ophield, en in 1446 Luitenant-Admiraal der Vloot van dat Rijk was. Toen de Graaf van Charolois, in het jaar 1469, de stad Dinant in het land van Luik innam, kweet Hendrik zich daar bij zoo dapper, dat hij door den Graaf met vele kostbare juweelen en reliquiën beschonken werd, waarmede Hendrik weder de Groote kerk van Vere begiftigde.

In het jaar 1470, Admiraal van Zeeland zijnde, deed hij vele oorlogschepen toerusten ter fnuiking van de rooverijen van Ritsard Graaf van Warwick, die tegen Eduard IV, Koning van Engeland, in oorlog was. Hendrik zelf werd door Hertog Karel den Stoute als Admiraal en Opperkapitein ter zee, met acht en dertig schepen, tegen den Graaf uitgezonden. Deze durfde echter de zee niet houden, maar zocht naar Frankrijk te vlugten, om daar meer bijstand te zoeken, maar Borssele zeilde hem na, belette hem de Seine binnen te loopen, joeg hem naar Normandië, waar de Engelschen de schepen verlieten en zich te land begaven. Heer Hendrik trad nu met zijn volk mede aan land, en er viel eene groote schermutseling voor, waarin Ritsard veel volk verloor en geheel geslagen werd. Bij het scheiden stak Hendrik 's Graven schepen in brand, behalve tien van de kostelijkste, welke hij den 2den Julij in Zeeland opbragt. Kort daarna liep van Borssele weder uit, om den Graaf van Warwijk den terugtogt naar Engeland te beletten; doch een zware storm noodzaakte hem weder te Vere binnen te loopen. De Koning van Engeland beloonde zijne dienst met hem tot zijnen Raad en Kamerling te benoemen en zijne stad Vere onderscheidene voorregten te verleenen. Voorts had hij het genoegen die stad steeds in bloei te zien toenemen; zijnen zoon aan eene Schotsche Prinses van het Koninklijke huis uit te huwelijken, en vele goederen te verzamelen. In dezen toestand stierf hij den 17den Februarij 1574, oud van dagen en zat van onrust; men meent dat hij wel 90 jaren bereikt heeft.

Heer Hendrik heeft, bij zijne Gemalin Janne van Halewijn en van Wtkerke, vier kinderen verwekt, onder welke een zoon Wolfert van Borssele, die volgt.

Zie Boxhorn, Chroniick van Zeel., D. II. bl. 180, 189, 201, 206, 208, 212, 215, 234, 239, 253, 254, 263, 274, 277; Vossius, Jaerb. van Holl. en Zeel. bl. 661; Smallegange, Cronyk van Zeel, D. I. bl. 393; van Mieris, Nederl. Vorst., D. I. bl. 108;

v(an) H(eussen) en v(an) R(hijn), Kerk. Outh., D. IV. St. III. bl. 53; de la Rue, Staatk. en Heldhaft. Zeel., bl. 136-139; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. IV. bl. 86, 111, 112, 117 en 118; Ermerins, Zeeuwsche Oudh., D. III. St. I. bl. 53-90; Kok, Vaderl. Woordenb., D. VII. bl. 813 en 814; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Scheltema, Staatk. Nederl., D. I. bl. 189-141 en D. II. bl. 568; Collot d'Escury, Holland's Roem, D. VI. St. I. bl. 301, 397; van Kampen, de Nederl. buiten Europa, D. I. bl. 9; Bilderdijk, Geschied. des Vaderl., D. IV. bl. 196.