Alle de brieven. Deel 14: 1701-1704

[p. 216]

Brief No. 241
26 Februari 1703

Gericht aan: de Royal Society.

Manuscript: Eigenhandige, ondertekende brief. Het manuscript bevindt zich te Londen, Royal Society, MS 2016, Early Letters L.3.51; 17 kwartobladzijden,⁺ met 22 figuren in rood krijt op 2 afzonderlijke bladen.

+ afb. 36-57.

Gepubliceerd in:

Philosophical Transactions 23 (1702-1703), no. 287 (september en oktober 1703),^+ blz. 1461-1474, 22 figuren. - Vrijwel volledige Engelse vertaling van de brief.

A.J.J. Vandevelde 1924: De 2^e en de 3^e Engelsche reeksen der brieven van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1924, blz. 133. - Nederlands excerpt.

+ fig. XLV-LXVI.

Korte inhoud:

Over de bouw en de ontkieming van pitten van Surinaamse en Curaçaose sinaasappels.

Figuren:

Op het eerste blad zijn de fig. 1-14 bijeengebracht, op het tweede de fig. 15-22.

Opmerkingen:

In de Philosophical Transactions is abusievelijk als datum 6 februari 1703 afgedrukt. Een eigentijdse, Engelse vertaling van de brief bevindt zich in handschrift te Londen, Royal Society, MS 2017, Early Letters L.3.52; 10 foliobladzijden. De brief werd voorgelezen op de vergadering van de Royal Society van 14 april 1703, O.S. (Royal Society, Journal Book Original, Dl. 11, blz. 18). Zie voor de Oude Stijl (O.S.) de Opmerkingen bij Brief 228 [140] van 2 augustus 1701, in dit deel.

[p. 217]

Letter No. 241
26 February 1703

Addressed to: the Royal Society.

Manuscript: Signed autograph letter. The manuscript is to be found in London, Royal Society, MS 2016, Early Letters L.3.51; 17 quarto pages,⁺ with 22 figures in red chalk on 2 separate sheets.

+ ills 36-57.

Published in:

Philosophical Transactions 23 (1702-1703), no. 287 (September and October^+ 1703), pp. 1461-1474, 22 figures. - Practically complete English translation of the letter.

A.J.J. Vandevelde, 1924: De 2^e en de 3^e Engelsche reeksen der brieven van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1924, p. 133. - Dutch excerpt.

+ figs XLV-LXVI.

Summary:

On the structure and the germination of pips of oranges from Surinam and Curaçao.

Figures:

On the first page the figs 1-14 have been brought together, on the second one the figs 15-22.

Remarks:

In the Philosophical Transactions the date has been printed erroneously as 6 February 1703. A contemporary English translation of the letter in manuscript is to be found in London, Royal Society, MS 2017, Early Letters L.3.52; 10 folios. The letter was read in the meeting of the Royal Society of 14 April 1703, O.S. (Royal Society, Journal Book Original, vol. 11, p. 18). On the Old Style (O.S.) see the Remarks on Letter 228 [140] of 2 August 1701, in this volume.

[p. 218]

Delft in Holland den 26^e Feb: 1703.

Aande Hoog Edele Heeren.
Mijn Heeren die vande Coninklijke Societeit in London¹.

Ik hebbe voor desen na mijn gering oordeel ten genoege bewesen, dat meest alle zaaden, alleen geschapen sijn, om de inleggende Plant, dat een kleijn gedeelte van het zaad is, hoe kleijn het in ons oog mag voorkomen, soo lang te voeden, tot dat de Plant uijt de Aerde kan bestaan²; Dog alsoo mij een zaad uijt een Orange Appel is voor gekomen³, waar in, int midde vande selve, tot mijn verwondering, nog een volkome zaad op gesloote lag, neme ik de vrijmoedigheijt, mijne aan teekeninge, die ik ontrent het geseijde zaad, ende der selver wasdom⁴, UE. Hoog Edele Heeren te laten toe komen.

Ik hebbe te meermalen, de zaaden soo van Lamoenen⁵ als Orange Appelen beschouwt, en veel malen ontdekt, dat het geene wij een zaad, pit, of kern noemen, niet een zaad is, maar dat wanneer het van sijn vliesen ontbloot is, wij te meer malen sullen bevinden, dat twee zaaden in die vliesen beslooten leggen, namentlijk, dat onder de vliesen, buijten op de pit, of kern, een kleijn zaatje is leggende, dat mij in andere zaaden niet en is te vooren gekomen⁶.

Wel is waar, dat wij inden Haas-noot⁷, Amandel, Persik, en Abricoos, deselve van haar harde schorssen ontbloot hebbende, wel komen te sien, dat in ijder twee zaaden, ofte pitten leggen, maar dese zaaden of pitten leggen ijder in hare menbrane beslooten, soo dat ze geen gemeenschap^a met den anderen⁸ hebben, als dat hare tweede schorssen malkanderen maar raaken, en bij gevolg ijder een bij sondere⁹ strenge hebbe, waar door ze zijn groot gemaakt¹⁰.

1 L.'s vorige brief aan de Royal Society is Brief 240 van 5 februari 1703, in dit deel.

2 Deze opvatting verwoordde L. regelmatig. Zie hiervoor de verwijzingen naar zijn onderzoek aan de zaden van verschillende planten bij deze brief. Voor het laatst vermeldde hij haar in Brief 200 [116] van 9 juni 1699, Alle de Brieven, Dl. 12, blz. 302.

3 mij (...) is voor gekomen, ik heb gezien, ik heb aangetroffen.

4 Hier ontbreekt een slot van de bijzin als: hebbe gehouden.

5 Lamoenen, bijvorm van limoenen, citroenen.
Het is onduidelijk of L. hier doelt op de citroen (Citrus medica L.) of de limoen (Citrus limon (L.) Burm.). Het botanisch onderscheid dat thans tussen beide soorten gemaakt wordt, was in L.'s tijd nog onbekend, hoewel ze allebei verkrijgbaar waren.

6 L. beschrijft hier het verschijnsel poly-embryonie: de ontwikkeling van meerdre embryo's binnen één zaad. Volgens Bouman & Boesewinkel, ‘A Case of Polyembryony’, en Lakshmanan & Ambegaokar, ‘Polyembryony’, is dit de eerste gedocumenteerde waarneming van poly-embryonie; een vrij zeldzaam verschijnsel bij zaadplanten dat echter binnen het geslacht Citrus betrekkelijk vaak optreedt. [Baa.]

7 Haas-noot, hazelnoot.

a hs: gemenschap

8 met, aan, bij, van den anderen, met, aan, bij, van elkaar.

9 bij sondere (bijsondere), afzonderlijke, verschillende.

10 Zie voor L.'s onderzoek aan de zaden van onder andere de genoemde planten Brief 85 [46] van 13 juli 1685, Alle de Brieven, Dl. 5, blz. 214-268.

[p. 219]

Delft in Holland, the 26th of February 1703.

To the Very Noble Sirs,
Gentlemen of the Royal Society in London¹.

In my humble opinion I have previously proved satisfactorily that nearly all seeds have only been created for nourishing the enclosed plant, which is a small part of the seed, however small it may appear to us, until the plant can subsist on the earth². But since I came across a seed from an orange, in the middle of which to my astonishment another full-grown seed was enclosed, I take the liberty to let you have, Very Noble Sirs, my notes I kept about the said seed and its growth.

I have frequently observed the seeds of lemons³ as well as oranges and discovered many times that what we call a seed, pip, or kernel is not a seed, but that, when it has been stripped of its membranes, we shall frequently find that two seeds are enclosed in those membranes, to wit that under the membranes, on the outside of the pip or kernel, there lies a small seed, which I have not seen in other seeds⁴.

It is true that in the hazelnut, the almond, the peach, and the apricot, when we have divested them of their hard rinds, we see that in each of them there lie two seeds or pips, but each of these seeds or pips is enclosed in its own membrane, so that they are not in contact with each other except that their second rinds touch each other, and consequently each has a separate string, through which it is nourished⁵.

1 L.'s previous letter to the Royal Society is Letter 240 of 5 February 1703, in this volume.

2 L. recurrently expressed this view. See for this the references to his investigation of the seeds of various plants in the notes on this letter. He mentioned it for the last time in Letter 200 [116] of 9 June 1699, Collected Letters, vol. 12, p. 303.

3 It is not clear whether L. alludes here to the true citron (Citrus medica L.) or the lemon (Citrus limon (L.) Burm.).The botanical distinction made nowadays between the two kinds was still unknown in L.'s time, although both were available.

4 Here L. describes the phenomenon of polyembryony: the development of several embryos within a single seed. According to Bouman & Boesewinkel, ‘A Case of Polyembryony’, and Lakshmanan & Ambegaokar, ‘Polyembryony’, this is the first documented observation of polyembryony: a rather rare phenomenon among seed plants, yet which occurs fairly often within the genus Citrus. [Baa.]

5 For L.'s investigation of the seeds of, among others, the plants named, see Letter 85 [46] of 13 July 1685, Collected Letters, vol. 5, pp. 215-269.

[p. 220]

⁺Mij wort inde maant november, van twee bijsondere Heeren Zurinaamze Orangie Appelen vereert¹¹, waar van den eersten die ik quam te openen, agtendertig volkome¹² zaaden in hadde, daar¹³ twee andere Orangie Appelen, ijder geen vier goede zaaden in waren, en alsoo dat getal veel in mijn oog was, soo hebbe ik verscheijde van die zaaden geopent, waar van alhier een van die zaaden, met desselfs vliesen omwonden, als Fig:⁺ 1. ABCD. werd aan gewesen¹⁴.

Soodanige zaaden en hadde ik van der selver eerste Vlies niet gescheijden, of ik vernam¹⁵ dat onder het eerste Vlies een streng lag, die inde buijtenste schors een uijtpuijlinge veroorsaakte, die inde geseijde fig: met ABC. werd aan gewesen, waar door het zaad sijn grootmakinge niet alleen ontfangt, maar selfs de plant¹⁶ die in het zaad is leggende, gefourmeert werd.

⁺Fig: 2. EF. wijst aan een geseijt zaad, dat van sijn eerste en harde omwinsel, die alleen geschapen is, stel ik vast¹⁷, om de in leggende deelen te beschermen, in plaas dat¹⁸ de Haasnoot, Amandel, Persik enz: harde doppen hebben, is ontbloot¹⁹, en met FG werd aan gewesen, de hier vooren verhaalde streng, die ik wat van het zaad hebbe af gescheijde, op dat ik de streng des te beter, soude konnen aan wijsen, en welke streng aan F niet alleen is vereenigt, maar daar ter plaatze sijn vaaten over het tweede vlies is verspreijende, die een weijnig van F na E loopende, om der selver dunte het gesigt ontwijken, om alsoo stel ik vast, de plant die aan het punct E is leggende, te maken²⁰.

Nu stond het bij mij vast, dat soo danigen streng, met soo veele bijsondere vaaten most versien sijn, als een gantsche Orangie Boom in sig bevat, soude de kleijne jonge plant, die in de kern beslooten leijt, en die geschapen is om tot een Boom te worden, alle die bijsondere vaaten hebben, die een Orangie Boom in sig heeft, want soo die vaaten inde jonge planten niet en waren, hoe soude die inden Boom konnen komen, als te vooren meer malen is geseijt²¹.

+ Sinaasappelpit.

11 Mij wort (...) vereert, ik heb gekregen.

12 volkome, volgroeide, gave.

13 daar, terwijl. - Het woord in had na daar moeten staan in plaats van na zaaden.

+ fig. XLV.

14 ⁺In fig. 1 is het zaad van de sinaasappel afgebeeld (Citrus aurantium L.). [Baa.]

+ fig. XLV.

15 vernam, zag, nam waar.

16 selfs de plant, de plant zelf.

+ fig. XLVI.

17 stel ik vast, meen ik stellig.

18 in plaas dat, in de plaats waarvan.

19 ⁺In fig. 2 is het zaad van de sinaasappel afgebeeld, na verwijdering van het buitenste integument en met losgeprepareerde raphe (F-G). De chalaza bevindt zich bij F; de micropyle bij E. [Baa.]

+ fig. XLVI.

20 L. suggereert hier de aanwezigheid van vaten die van de aanhechting bij de navelstreng of raphe (GF) door het binnenste integument naar de kiem bij E lopen, om de kiem te maken, d.w.z. van voedingsstoffen te voorzien. Vaatbundels en vaten zijn echter beperkt tot de raphe en chalaza en komen niet voor in de integumenten van Citrus-zaden (Boesewinkel, ‘Development’). Zie ook aant. 61. [Baa.]

21 Zie voor L.'s onderzoek aan de zaden en vaten erin van onder andere de hazelnoot, amandel, perzik en abrikoos Brief 85 [46] van 13 juli 1685, Alle de Brieven, Dl. 5, blz. 214-268; van de muskaatnoot Brief 143 [88] van 1 mei 1695, idem, Dl. 10, blz. 210-224 en Brief 165 [99] van 8 maart 1696, idem, Dl. 11, blz. 240-252.

[p. 221]

⁺In the month of November I was presented by two different gentlemen with oranges from Surinam, of which the first opened by me contained thirty-eight full-grown seeds, whereas in two other oranges there were not four good seeds, and since this number was large in my view, I opened several of those seeds, one of which,⁺ surrounded by its membranes, is designated here in Fig. 1 by ABCD⁶.

As soon as I had stripped these seeds of their first membrane, I saw that underneath the latter there lay a string, which caused a bulge in the outer rind, which is designated in the said figure by ABC, from which not only the seed receives its nourishment, but the plant itself lying in the seed is formed.

⁺Fig. 2. EF designates such a seed, which has been divested of its first and hard membrane, which I firmly believe is only created to protect the parts enclosed therein, instead of which the hazelnut, almond, peach, etc. have hard shells⁷; and by FG is designated the aforesaid string, which I separated somewhat from the seed in order that I might show the string all the better. And this string not only is joined to the seed at F, but there extends its vessels through the second membrane, which, extending a little from F to E, are invisible because of their thinness, and serve, as I firmly believe, to nourish the plant lying at the point E⁸.

Now I was convinced that this string must be provided with as many separate vessels as a whole orange tree contains, if the small young plant that is enclosed in the kernel and is destined to become a tree were to have all those separate vessels which an orange tree contains. For if those vessels were not present in the young plant, how could they get into the tree, as has frequently been said before?⁹

+ Pips of orange.

+ fig. XLV.

6 ⁺In fig. 1 the seed of the orange (Citrus aurantium L.) is depicted. [Baa.]

+ fig. XLV.

+ fig. XLVI.

7 ⁺In fig. 2 the seed of the orange is depicted after the outer integument has been removed, and with the raphe prepared (F-G). The chalaza is to be found at F; the micropyle at E. [Baa.]

+ fig. XLVI.

8 Here L. suggests the presence of vessels which run from the attachment near the raphe (GF) through the inner integument to the embryo at E, in order to fashion the embryo, i.e. provide it with nourishment. Yet the vascular bundles and vessels are confined to the raphe and chalaza, and do not occur in the integuments of Citrus-seeds (Boesewinkel, ‘Development’). See also n. 27. [Baa.]

9 For L.'s investigation of the seeds and the vessels within them of, among others, the hazelnut, almond, peach, and apricot, Letter 85 [46] of 13 July 1685, Collected Letters, vol. 5, pp. 215-269; of the nutmeg Letter 143 [88] of 1 May 1695, idem, vol. 10, pp. 211-225 and Letter 165 [99] of 8 March 1696, idem, vol. 11, pp. 241-253.

[p. 222]

Al hoe wel dese geseijde streng seer dun is, soo hebbe ik voor genomen mij de vaaten die inde selve sijn voor de oogen te stellen, dat bij mij te meer malen is volbragt, wanneer ik de streng over dwars hadde door sneden; Maar ik hadde al veel²² moeijte eer ik het soodanig voor het Vergroot glas konde stellen, dat het den Teijkenaar soo quam te sien, dat²³ het voor het meerendeel konde na volgen²⁴.

⁺Fig: 3. HIKLMN. vertoont de streng over dwars door sneden, die fig: 2. in sijn lengte met FG. werd aan gewesen²⁵.

Het geseijde gedeelte vande streng, met HIMN. aan gewesen heeft seer uijt nemende kleijne vaaten, die seer veel in getal sijn, die men seer weijnig kan te sien krijgen; Maar dat deel IKLM. daar sijn de vaaten grooter, en dus kan men veel vaaten (dog niet alle) daar in bekennen.

Uijt welk gesigt, ik in gedagten hebbe genomen, of het laaste geseijde deel vande streng, dat geene niet en was, waar uijt de vliesen die om de pit sijn leggende, niet²⁶ wierden gemaakt, ende dat²⁷ dat deel vande streng, het geene fig: 3. met HIMN. werd aan gewesen, niet de vaaten in sig heeft, waar uijt de pit, en plant, sal gemaakt werden²⁸.

Nu hadde ik nog voor een ander vergroot glas, een overdwars gesneden strenge van een zaad van een Orange Appel staan, die ik alleen maar uijt den ruwen²⁹ hebbe laten af teijkenen, om aan te toonen, hoe dat de buijtenste schors om de streng is leggende, om de streng (stel ik vast) te beschermen.

⁺Fig: 4. OPQ. verbeeld de overdwars door sneede streng, ende RSTV. verbeeld het gedeelte vande harde schors, soo als deselve om de streng is leggende, als men het geseijde zaad overdwars heeft door sneden³⁰, ende tusschen TVQW. werd voor een kleijn gedeelte aan gewesen, wat onbedenkelijke³¹ werktuijge³² in soo een streng gemaakt sijn, als tusschen QW. sijn aan gewesen³³.

22 al veel, heel veel.

23 dat, lees: dat hij.

24 na volgen, afbeelden, uittekenen.

+ fig. XLVII.

25 ⁺Fig. 3 laat een dwarsdoorsnede van het zaad van een sinaasappel zien vlak bij de aanhechting van de raphe en de overgang naar de chalaza (KLMI). [Baa.]

+ fig. XLVII.

26 niet is overtollig.

27 dat, of.

28 L. vermoedt dat de grote vaten binnen IKLM (waarschijnlijk de chalaza) voor de groei van de zaadhuid dienen, en de kleine vaaten binnen HIMN (waarschijnlijk de raphe sensu stricto) de kiem en het endosperm verzorgen. [Baa.]

29 uijt den ruwen, ruwweg.

+ fig. XLVIII.

30 ⁺In fig. 4 is een dwarsdoorsnede te zien door het zaad van een sinaasappel met zaadhuid of testa (RSTVQWX) en raphe (OPQY). De zaadhuid is bij het prepareren waarschijnlijk omgeklapt waardoor de buitenste laag cellen WQ ogenschijnlijk de binnenste laag vormt. De zaadhuid is duidelijk losgelaten van de raphe, een algemeen artefact bij het maken van zaadcoupes. XYZ is de binnenepidermis van het binnenste integument, waarbinnen het embryo of de kiem ligt. [Baa.]

+ fig. XLVIII.

31 onbedenkelijke, ondenkbare, onvoorstelbare.

32 werktuijge, organen.

33 De binnen QW aangegeven structuren doen sterk denken aan de voor Citrus kenmerkende mechanische laag langgerekte, verhoute cellen die uit de buitenepidermis van het buitenste integument ontstaan⁺ (Boesewinkel, ‘Development’). De positie van deze cellen zou echter tussen TV in fig. 4 moeten zijn, niet tussen QW, tenzij TV correspondeert met een sterk opgezwollen verslijmde buitenlaag van het zaad. Dit is echter niet waarschijnlijk gezien L.'s manier van prepareren en observeren van droge objecten met zijn enkelvoudige microscopen. De ontboezeming van L. over onbedenkelijke werktuijge is wel begrijpelijk gezien de fraaie microstructuur van de mechanische laag (zie Boesewinkel, ‘Development’, fig. 2a). [Baa.]

+ fig. XLVIII.

[p. 223]

Although the said string is very thin, I decided to place the vessels therein before my eyes; I succeeded several times in this, after having cut the string transversely. But it gave me a good deal of trouble before I could place it before the magnifying glass in such a way that the draughtsman saw it such that he could depict the greater part of it.

⁺Fig. 3. HIKLMN represents the string as cut through transversely; in Fig. 2, FG designates it in its whole length¹⁰.

The said part of the string designated by HIMN has extremely small vessels, in very great numbers, which are hard to see, but in the part IKLM the vessels are larger, and consequently many vessels (though not all) can be perceived therein.

In view of this spectacle I considered whether the last-mentioned part of the string was not that from which the membranes surrounding the pip are made, and whether the part of the string designated in Fig. 3 by HIMN does not contain the vessels from which the pip and the plant will be made¹¹.

Now I also had before another magnifying glass a transversely cut string of a seed of an orange, which I caused to be drawn only roughly in order to show how the outer rind surrounds the string in order to protect (as I believe) the string.

⁺Fig. 4. OPQ represents the transversely cut string and RSTV represents the part of the hard rind as it surrounds the string when the said seed has been cut through transversely¹², and between T, V, Q, and W it is shown in part what incredible organs are made in such a string, as are designated between Q and W¹³.

+ fig. XLVII.

10 ⁺Fig. 3 shows a cross section of the seed of an orange close by the attachment of the raphe and the transition to the chalaza (KLMI). [Baa.]

+ fig. XLVII.

11 L. supposes that the wide vessels within IKLM (probably the chalaza) serve to further the growth of the testa, and the small vessels within HIMN (probably the raphe in the strict sense) take care of the embryo and the endosperm. [Baa.]

+ fig. XLVIII.

12 ⁺In fig. 4 a cross section is to be seen of the seed of an orange with testa (RSTVQWX) and raphe (OPQY). In the dissecting the testa has probably been turned back, as a result of which the outer layer of cells WQ seemingly constitutes the most inward layer. Evidently the testa has come loose from the raphe, a common artefact when cuttings of seeds are made. XYZ is the inner epidermis of the inner integument, within which the embryo or plant is lying. [Baa.]

+ fig. XLVIII.

13 The structures represented within QW strongly remind one of the mechanical layer of elongated sclerified cells, characteristic for Citrus, which come into being from the outer integument (Boesewinkel,⁺ ‘Development’). Yet the position of these cells ought to be between TV in fig. 4, not between QW, unless TV corresponds with a much swollen mucilaginous outer layer of the seed. However, this is improbable in view of L.'s way of dissecting and observing dry objects with his simple microscopes. L.'s outpouring on incredible organs is quite understandable, in view of the beautiful micro-structure of the mechanical layer (see Boesewinkel, ‘Development’, fig. 2a). [Baa.]

+ fig. XLVIII.

[p. 224]

Ik hebbe uijt het laaste gesigt wel in gedagten genomen, of de lang agtige deelen die met QW sijn aangewesen, niet gemaakt sijn, om de buijte schors van het zaad, een stijfte toe te brengen, om de daar in leggende deelen te beschermen.

Ik hebbe ook verscheijde malen gesien, dat de buijte schors RSTV soo digt de strenge was omvangende, dat men weijnig spatie tusschen de streng ende de buijte schors konde bekennen.

⁺Inde geseijde fig: 4. werd met XIJZ:³⁴ aan gewesen, de vliesen die de pit of zaad ende de plant, voor een kleijn gedeelte om vangt, en welke vliesen seer dun sijn, in vergelijkinge vande buijte schors, en wel voor namentlijk, het binnewaarts leggende vlies.

Wanneer men, nu soo een geseijde zaad ofte pit, over dwars door snijt, soo soude men die deelen waar uijt het selve bestaat, niet anders als voor irreguliere bolletjens, die in malkanderen geparst leggen, aan sien.

⁺Fig: 5. AB. is de pit of zaad, dat van sijn vliesen is ontbloot³⁵, en welk zaad mij toe scheen, dat maar een plant in sig soude hebben, daar¹³ ik veel malen gesien hebbe, dat onder^a de vliesen nog een kleijne plant was leggende, die als ingedrukt leijt inde pit, waar door dan soo danigen plant niet en is te bekennen, dan dat³⁶ deselve van sijn vliesen is ontbloot, contrarie de Zaaden vande Haas-nooten, Parsikken, en Amandel, enz: die wanneer twee pitten in haar hebben, ijder³⁷ in hare menbrane beslooten leggen, als hier vooren nog maal is geseijt³⁸.

Ik hebbe ook wel gesien, dat onder de menbrane van een zaad van een Orangie Appel, drie distincte zaaden met hare planten beslooten lagen, maar de eene stak verre in groote boven de andere uijt.

Soo danige pitten met haar inleggende planten, laten sig seer gemakkelijk in twee deelen van een scheijden, om dat de twee deelen niet vereenigt zijn, als daar de kleijne⁺ plant die inde selve beslooten leijt³⁹, soo dat de gantsche pit, fig: 5. AB. tot geen ander eijnde (stel ik vast¹⁷) geschapen is, als om de seer kleijne plant, die inde selve beslooten leijt, soo lang voetsel toe te voeren, tot dat de plant uijt de Aerde sijn voetsel heeft getrokken, ende daar uijt kan bestaan, als voor desen te meer malen is geseijt⁴⁰.

+ fig. XLVIII.

34 In de figuur Y in plaats van IJ.

+ fig. XLIX.

35 ⁺In fig. 5 is het embryo, dat uit het zaad is geprepareerd, afgebeeld met een oppervlakte-aanzicht van een van de twee zaadlobben of cotylen. [Baa.]

+ fig. XLIX.

13 daar, terwijl. - Het woord in had na daar moeten staan in plaats van na zaaden.

a hs: onde

36 dan dat, dan wanneer.

37 die... ijder, waarbij, wanneer zij twee pitten in zich hebben, die pitten ieder.

38 Zie Brief 85 [46] van 13 juli 1685, Alle de Brieven, Dl. 5, blz. 214-268.

+ fig. XLIX.

39 om dat... leijt, omdat de twee delen alleen maar met elkaar verbonden zijn op de plaats waar de kleine plant, die erin besloten ligt, zich bevindt.
Het is niet precies duidelijk wat L. hier bedoelt. Bij Citrus is de poly-embryonie meestal nucellair; de twee of drie embryo's in een zaad zouden via nucellair weefsel op de plaats van de kiemaanhechting samen kunnen blijven hangen. De makkelijk scheidbare delen zijn de cotylen. [Baa.]

17 stel ik vast, meen ik stellig.

40 Zie aant. 2.

[p. 225]

In view of the last spectacle I considered whether the longish parts designated by QW have not been made to impart stiffness to the outer rind of the seed, so as to protect the parts lying therein.

I also saw several times that the outer rind RSTV surrounds the string so closely that little space could be perceived between the string and the outer rind.

⁺In the said Fig. 4 by XYZ are designated the membranes which surround a small part of the pip or seed and the plant; these membranes are very thin in comparison with the outer rind, in particular the innermost membrane.

Now if one cuts such a seed or pip transversely, one would take the parts of which it consists to be nothing but irregular globules compressed together.

⁺Fig. 5. AB is the pip or seed which has been divested of its membranes¹⁴ and which seemed to me to enclose only one plant, whereas I have often seen that beneath the membranes there lay another small plant, which is as it were compressed in the pip, so that this plant cannot be perceived unless it has been divested of its membranes, contrary to the seeds of hazelnuts, peaches, and almonds, etc. where, when they contain two pips, each of them is enclosed in its own membrane, as said before¹⁵.

I have also seen that beneath the membrane of a seed of an orange there lay three distinct seeds with their plants, but one of them much larger than the others.

These pips with the plants enclosed therein can be divided very easily into two parts because the two parts are not joined except in the place where the small plant lies⁺ which is enclosed therein¹⁶, so that in my opinion the whole pip, designated in Fig. 5 by AB, is made for no other purpose than to supply the small plant enclosed therein with nourishment until the plant draws its sustenance from the Earth and can subsist thereon, as has previously been said several times¹⁷.

+ fig. XLVIII.

+ fig. XLIX.

14 ⁺In fig. 5 the embryo, which has been dissected from the seed, is depicted with a surface view of one of the two cotyledons. [Baa.]

+ fig. XLIX

15 See Letter 85 [46] of 13 July 1685, Collected Letters, vol. 5, pp. 215-269.

+ fig. XLIX.

16 It is not quite clear what is L.'s meaning here. In Citrus poly-embryony usually is nucellar; possibly the two or three embryos in a seed could remain linked to one another via nucellar tissue on the place where the germ is attached. The parts which can be easily separated are the cotyledons. [Baa.]

17 See n. 2.

[p. 226]

⁺Vorders hebbe ik soo een geseijde pit fig: 5. met AB. aan gewesen van malkanderen⁺ gescheijden, waar van de eene helft fig: 6. met CDEF. werd aan gewesen, aan welk deel de plant die tot een Boom soude op wassen, vast is blijven sitten, ende aan de weder helft af gebrooken⁴¹, en welke plant aldaar met C. die niet grooter is als een grof zand⁴², werd aan gewesen⁴³.

Het geene mij bewogen heeft om een zaad van een Orangie Appel te doen af teijkenen, is, dat ik tot mijn groote verwondering, nog een tweede pit met desselfs plant, in⁺ het midde vande pit hebbe ontdekt, als hier fig: 6. tusschen DF. werd aan gewesen.

⁺De wederhelft vande geseijde pit of kern, werd met fig: 7. GHIK. aan gewesen, al waar met G. werd aan gewesen, het puttje, waar in voor een gedeelte, de geseijde plant heeft gelegen, ende inde geseijde fig: werd tusschen H. ende K de holligheijt, waar in⁺ de tweede pit die tusschen DF. fig: 6. aldaar uijt puijlende is, heeft gelegen⁴⁴.

Dit was voor mij hoe veel zaaden ik ook ontledigt hadde, een noijt ondervonden⁴⁵ ofte gehoorde zaak, namentlijk, dat int midden vande pit, ofte zaad, nog een volkome zaad was leggende, te meer⁴⁶ als wij gedenken⁴⁷, dat uijt de vaaten, die vande streng af komende, ende haar inde Vliesen verspreijen, de pit en plant moet voortkomen, hoe dat dese vaaten, sig van dese pit konnen in dringen, ende aldaar nog een tweede pit met sijn plant komt te maken, uijt welke ontdekkingen wij al weder verbaast staan, en seggen, O ondoorgrondelijke Wijsheijt⁴⁸.

⁺Ik hebbe goet gedagt soo een kleijne plant, als in fig: 6. met C. werd aan gewesen, voor een Vergroot glas te stellen, ende het selvige mede te laten afteijkenen, als met

⁺fig: 8. LMNOPQ. werd aan gewesen, waarvan QLM. voor een gedeelte het geene is, dat tot den stam vande Boom, ende de wortel sal wassen, ende NOP. sijn de bladeren, waar mede de kleijne plant al rede versien is, ende met OP. verbeeld dat deel van het blad, dat naast het gesigt is leggende, ende uijtpuijlende is, om dat het de inleggende kleijnder bladeren omvangt⁴⁹.

Inde geseijde fig: 8. werd met MN ende PQ. aan gewesen, die twee deelen inde plant, die vande pit, of kern sijn afgeschuert⁵⁰, en waar door de plant uijt de pit sijn eerste wasdom soude ontfangen hebben.

+ fig. XLIX.

+ fig. L.

41 ende aan... gebrooken, nadat ze van de andere helft afgebroken was.
Het afgebroken zijn slaat waarschijnlijk op een van de twee zaadlobben van de plant of kiem. [Baa.]

42 Een grof zand heeft een volume van ongeveer 0,659 mm³.

43 ⁺In fig. 6 is één van de cotylen van het embryo uit fig. 5 verwijderd waardoor het bij E aangehechte vegetatiepunt zichtbaar wordt (de plant die tot een Boom soude op wassen). [Baa.]

+ fig. L.

+ fig. L.

+ fig. LI.

+ fig. L.

44 ⁺In fig. 7 is de andere helft van het embryo uit fig. 5 afgebeeld. Hier is door L. tussen H en K een holte waargenomen die correspondeert met het vegetatiepunt uit fig. 6. [Baa.]

+ fig. LI.

45 ondervonden, (door mij) waargenomen, geconstateerd.

46 te meer heeft betrekking op de nog onuitgesproken gedachte, dat de noijt ondervonden ofte gehoorde zaak bewondering opwekt. Deze bewondering komt tot uiting in de laatste drie woorden van de zin.

47 Na gedenken is de zin ontspoord. Men leze: als wij bedenken, hoe de vaten die van de streng afkomen en zich in de vliezen verspreiden en waaruit de pit en de plant moeten voortkomen, zich in deze pit kunnen indringen en daar nog een tweede pit maken.

48 L. is kennelijk verbaasd dat de door hem waargenomen vaten (deels door L. als vaten aangeduide, niet vasculaire langgerekte cellen) in de raphe en integumenten meer dan één kiemplant van voedingsstoffen voorzien (maken). [Baa.]

+ fig. L.

+ fig. LII.

49 ⁺De juiste interpretatie van fig. 8 is moeilijk. Wellicht heeft de tekenaar de zaak op zijn kop afgebeeld en is OR het worteltje en kijken we in oppervlakte-aanzicht op één van de cotylen bij MLQ. Aanhechting van het embryo aan de rest van het zaad bij MN en PQ is onwaarschijnlijk. [Baa.]

+ fig. LII.

50 afgeschuert, afgescheurd.

[p. 227]

⁺Further I split such a pip, as designated in Fig. 5 by AB, into two halves, one half⁺ being designated in Fig. 6 by CDEF, to which part the plant that was to grow into a tree stuck after it had been broken from the other half¹⁸; this plant, designated by C¹⁹, is no larger than a coarse grain of sand²⁰.

I was induced to have a seed of an orange drawn because to my great astonishment I discovered in the middle of the pip a second pip with its plant, as designated⁺ here in Fig. 6 by DF.

⁺The other half of the said pip or kernel is designated in Fig. 7 by GHIK, where by G is designated the small pit in which the said plant lay in part; and in the said figure between H and K is designated the cavity in which lay the second pip, which bulges⁺ between D and F in Fig. 6²¹.

However many seeds I had opened, this was a matter I had never observed or heard, to wit that in the middle of the pip or seed there lay another full-grown seed; the more so if we recall how the vessels which spring from the string and disperse themselves in the membranes, and from which the pip and the plant are to come forth, can insinuate themselves into this pip and there make a second pip with its plant. At this discovery we are again amazed and say: O, inscrutable Wisdom!²²

⁺I thought fit to put such a small plant as is designated in Fig. 6 by C before a magnifying glass and cause it to be drawn.

⁺This is designated in Fig. 8 by LMNOPQ, of which QLM is in part that which is to become the trunk of the tree and the root, and NOP are the leaves with which the small plant is already provided, and OP represents that part of the leaf which is nearest to us, and bulges because it surrounds the smaller leaves enclosed therein²³.

In the said Fig. 8 by MN and PQ are designated those two parts in the plant which have been torn off the pip or kernel and from which the plant from the pip was to have received its first growth.

+ fig. XLIX.

+ fig. L.

18 The breaking-off probably refers to one of the two cotyledons of the embryo or germ. [Baa.]

19 ⁺In fig. 6 one of the cotyledons of the embryo from fig. 5 has been removed, by means of which the apical meristem, attached at E, becomes visible (the plant that was to grow into a tree). [Baa.]

+ fig. L.

20 A coarse grain of sand has a volume of approximately 0.659 mm³.

+ fig. L.

+ fig. LI.

+ fig. L.

21 ⁺In fig. 7 the other half of the embryo from fig. 5 is depicted. Here L. has observed a cavity between H and K, which corresponds with the apical meristem from fig. 6. [Baa.]

+ fig. LI.

22 L. is evidently astonished that the vessels he perceived (partly non-vascular elongated cells, which are referred to by L. as vessels) in the raphe and integuments provide (make) more than one embryo with nourishment. [Baa.]

+ fig. L.

+ fig. LII.

23 ⁺The correct interpretation of fig. 8 is difficult. Possibly the draughtsman has depicted the subject upside down; then OR is the little root, and we look on one of the cotyledons at MLQ in a surface view. Attachment of the embryo to the remainder of the seed at MN and PQ is improbable. [Baa.]

+ fig. LII.

[p. 228]

Vorder hebbe ik de geseijde jonge plant, soo als deselve voor het Vergroot glas stond, een weinig om gedraeijt, op dat men de twee grooste bladeren, waar van inde geseijde figuur maar een blad te bekennen was, soude komen te sien.

⁺Fig: 9. STV. vertoont de geseijde plant, waar in de twee grooste bladeren int oog quamen⁵¹.

Tusschen dese geseijde bladeren, sullen na alle aparentie, verscheijde kleijnder bladeren beslooten leggen, maar ik hebbe om der selver kleijnte die niet ten genoegen soo van een konnen scheijden, dat deselve mij soo bloot⁵² voor de oogen sijn gekomen, dat ik die den Teijkenaar hebbe konnen laten sien. Dog wanneer ik de bladeren soo als deselve inde pit lagen, quam over dwars te door snijden beelde ik mij in⁵³, nog eenige kleijne bladeren te sien, en wanneer ik dat deel dat de wortel, en stam sal werden, over dwars quam te door snijden, sag ik in dat kleijne deel, dat tot de pit van het Hout, en ook dat tot het Hout selfs soude opwassen⁵⁴, en dat soo naakt⁵⁵, als of wij een plant van een duijm⁵⁶ dik, met het bloote oog quamen te sien.

Wijders hebbe ik getragt de deelen van het maaksel vande pit, soo veel als mij⁺ doenlijk was, voor de oogen te stellen, als hier met fig: 10. WXIJZ:³⁴ werd aan gewesen⁵⁷.

Aan welk geseijde laaste deel men seer naakt konde bekennen, dat de seer kleijne deelen, die men wel voor irreguliere globule soude aan sien, egter⁵⁸ in een regte linie geplaast lagen, ende daar bij dat ijder deeltje nog langer dan breet was, en dus⁵⁹ alte maal voor vaaten soude konnen strekken⁶⁰, om het voetsel voor de plant toe te brengen, en wie weet of de stoffe die de kleijne deelen sijn uijt makende, ijder nog niet in een vlies beslooten leggen⁶¹.

Dese geseijde deeltjens die de pit uijt maken, en sijn niet te bekennen, of men moet met een scharp snijdende mes, wanneer het zaad van sijn vliesen is ontbloot, een dun schibbetje⁶² af snijden, en het selve vaardig⁶³, voor het Vergrootglas stellen, om dat in korten tijd, de vogt uijt die deelen soo weg wasemt, dat men geen ware kennisse vande kleijne deelen komt te sien.

+ fig. LIII.

51 ⁺In fig. 9 is het embryo afgebeeld met de twee cotylen ST en VT. [Baa.]

+ fig. LIII.

52 bloot, duidelijk.

53 beelde ik mij in, meende ik.

54 Na (de komma achter) opwassen had het lijdend voorwerp bij sag moeten staan, maar dat heeft L. vergeten.

55 naakt, duidelijk.

56 Een duijm is 2,61 cm.

+ fig. LIV.

34 In de figuur Y in plaats van IJ.

57 ⁺In fig. 10 is in oppervlakte-aanzicht het celpatroon van cotylen of nucellair weefsel afgebeeld. [Baa.]

+ fig. LIV.

58 egter, toch.

59 en dus, en dat ze op die wijze.

60 strekken (voor), dienst doen (als).

61 Het hier afgebeelde weefsel, bestaande uit enigszins langgerekte cellen is waarschijnlijk een oppervlakte-aanzicht van het endosperm of van de cotylen, die beide in dit stadium uit parenchymatische cellen en niet uit vaten bestaan. De opmerkingen over het functioneren van deze cellen als vaten door L. is pure speculatie, maar niet ongebruikelijk in L.'s interpretatie van tal van plantaardige structuren als vaten vergelijkbaar met de bloedvaten bij mens en dier (zie Baas, ‘Leeuwenhoek's contributions’). [Baa.]

62 schibbetje, schijfje (eig. schubje).

63 vaardig, vlug.

[p. 229]

Further I turned the said young plant somewhat as it stood before the magnifying glass, in order that one might see the two largest leaves, of which in the said figure only one could be perceived.

⁺Fig. 9. STV shows the said plant, with the two largest leaves becoming visible²⁴.

Between the said leaves to all appearance several smaller leaves will be enclosed, but because of their smallness I have not been able to separate them in such a way that they were so plainly visible that I could show them to the draughtsman. But when I cut the leaves transversely such as they lay in the pip, I thought I saw some more small leaves, and when I cut the part that is to become the root and the trunk transversely, I saw the small part that was to become the pith of the wood and also the wood itself, and that so plainly as if we saw a plant one inch²⁵ thick with the naked eye.

I further tried to make visible as well as I could the texture of the pith, as is here⁺ designated in Fig. 10 by WXYZ²⁶.

On the said last part one could perceive very plainly that the very small particles which might be taken to be irregular globules were yet placed in a straight line, and further that each particle was longer than it was broad, and they might thus serve as vessels to supply the plant with nourishment. And who knows but the matter of which the small particles consist may not also be enclosed in a membrane²⁷.

These particles which form the pith cannot be perceived unless, when the seed has been divested of its membranes, one cuts off with a sharp knife a thin slice and puts it quickly before the magnifying glass, because the moisture is evaporated from those particles in so short a time that one cannot get a true view of the small particles.

+ fig. LIII.

24 ⁺In fig. 9 the embryo is depicted with the two cotyledons ST and VT. [Baa.]

+ fig. LIII.

25 An inch is 2.61 cm.

+ fig. LIV.

26 ⁺In fig. 10 the surface view of the cell pattern of cotyledons or nucellar tissue is depicted. [Baa.]

+ fig. LIV.

27 The tissue depicted here, consisting of somewhat elongated cells, probably is a surface view of the endosperm or of the cotyledons, both of which at this stage consist of parenchyma cells, and not of vessels. The remarks of L. on the functioning as vessels of these cells are mere speculation, but not uncommon in L.'s interpretation of numerous vegetable structures as vessels, comparable to the blood vessels in humans and animals (see Baas, ‘Leeuwenhoek's contributions’). [Baa.]

[p. 230]

Vorders hebbe ik nog om andere en mijn selven verder te voldoen, een kooper doosje genomen, ende daar in gedaan sand, dat men alhier om desselfs wittigheijt, en om dat men Tin daar mede schuert, Schuer-zand noemt, na dat ik het zand (dat seer droog was, en wel seve maanden, soo men mij seijde droog hadde geweest), wat nat gemaakt, met de zaade soo als deselve uijt de Orangie Appel waren gekomen, onder het zand⁶⁴ hadde vermengt.

Dit verhaalde doen, hebbe ik volbragt, op den 19^e November des avonts de klok seven uren, ende ik hebbe het doosje bij dag inde band van mijn broek gedragen, dat gemaakt is om een Orologie in te dragen⁶⁵, ende des nagts hebbe ik het ontrent een hantbreete na bij⁶⁶ een groote tinne fles gevolt met heet water, die men des avonts in mijn bet stelt geplaast, waar door men des 's mergens nog een warmte aan het doosje gewaar werd, en na dat drie dagen verloopen was, hebbe ik het doosje geopent, ende een zaatje daar uijt genomen, maar geen verandering aan het zaad konnen gewaar werden.

⁺Op den 25. November⁶⁷ des avonts ontrent ses uren, wanneer seer na ses volkome dagen het zand en zaaden, in een geduijrige warmte was gehouden, het doosje geopent, en gesien, dat de wortel vande zaaden, al voor een kleijn gedeelte buijten de vliesen⁺ waren gewassen, als met fig: 11. ABCD. werd aan gewesen, sijnde AB. dat deel, dat tot de wortel uijt wast, ende BCD het zaad leggende nog in sijn omwinsels⁶⁸.

Wijders hebbe ik genomen een tweede zaatje uijt het geseijde doosje, het welke ik van het zand hebbe gereijnigt, ende⁶⁹ vande vliesen gescheijde hebbende, hebbe ik de twee deelen vande pit, die ik hier vooren hebbe geseijt, dat ze aan de plant sijn vereenigt,⁺ ende met fig: 6. ende 7. aan gewesen, door spelden wat van een gescheijden, op⁺ dat ik soude konnen aan wijsen, het bovenste vande plant, in⁷⁰ fig: 8 met NOP is aangewesen.

⁺Fig: 12. EFGHI. vertoont het zaad, dat hier vooren is geseijt, dat mede ses dagen in warm zand heeft gelegen, ende van desselfs om winsels is ontbloot.

Met EF. werd aan gewesen, dat deel dat tot de wortel sal worden FG en IF sijn die deelen die het voetsel aan de plant toe brengen, die door de twee spelden KL van malkanderen wat sijn gescheijden, op datmen het gedeelte vande in leggende plant, die⁷¹ tot een boom sal op wassen, soude komen te sien, als met H werd aan gewesen, en⁷² met het bloote oog soude konnen bekennen.

64 onder het zand is overtollig (gevolg van contaminatie van ‘het zand met zaden vermengen’ en ‘de zaden onder het zand mengen’).

65 Waarschijnlijk had in de voorzin moeten staan ‘in een zakje inde band van mijn broek’. Het betrekkelijk voornaamwoord dat zou grammaticaal ook naar doosje kunnen verwijzen, al zou de woordorde dan⁺ wel vreemd zijn, maar het in fig. 15 vrijwel op ware grootte (vgl. de grootte van de sinaasappelpitten) afgebeelde cilindrische doosje was zeker niet bestemd om daarin een horloge te dragen. Waarschijnlijk diende het om rekenpenningen te bewaren (mededeling van J.H. Leopold, Groninger Museum voor Stad en Lande). [Dam.]

+ fig. LIX.

66 een hantbreete na bij, op een afstand van ongeveer een handbreedte van.

+ Kieming.

67 Lees hierna: hebbe ik.

+ fig. LV.

68 ⁺In de figuren 11-14 zijn diverse opeenvolgende stadia van de kieming van het zaad van de sinaasappel afgebeeld. AB is het worteltje dat vanuit de micropyle naar buiten treedt. [Baa.]

+ figs. LV-LVIII.

69 ende, lees: ende dat.

+ figs. L-LI.

+ fig. LII.

70 in, lees: dat in.

+ fig. LVI.

71 die, lees: dat.

72 en, lees: en dat men.

[p. 231]

Furthermore, in order to satisfy others and myself further, I took a small copper box and put into it some sand which, because it is white and tin is scoured with it, is here called scouring-sand, after I had moistened the sand (which was very dry and, as I was told, had been dry for some seven months) somewhat, and had mixed it with the seeds such as they had been taken from the orange.

I did this on the 19th of November at seven o'clock in the evening and I carried the box by day [in a small bag,] in the waist-band of my breeches, which has been made to put up a watch²⁸, and by night I put it at a distance of about a hand-breadth from a large tin bottle filled with hot water, which is placed in my bed in the evening, in consequence of which in the morning the box was still felt to be a little warm. And after three days had elapsed, I opened the box and took a seed out of it, but I could not perceive any change therein.

⁺On the 25th of November at about six o'clock in the evening, when the sand and the seed had been subjected to constant warmth for six full days, I opened the box and saw that the roots of the seeds had already grown for a small part out of the membranes,⁺ as designated in Fig. 11 by ABCD, where AB is the part that becomes the root and BCD the seed still lying in its membranes²⁹.

Further I took a second seed from the said box, from which I rubbed off the sand, and after having divested it of the membranes, I took the two parts of the pip which⁺ I said before were joined with the plant and which are designated in Figs 6 and 7, and I parted them somewhat from each other by means of pins, in order that I might show⁺ the top of the plant, designated in Fig. 8 by NOP.

⁺Fig. 12. EFGHI shows the seed which has been said above to have lain in warm sand for six days and which had been divested of its membranes.

By EF is designated the part that is to become the root. FG and IF are those parts which supply the nourishment to the plant and which have been separated little from each other by the two pins K and L, in order that one might see the part of the enclosed plant which is to become a tree, which is designated by H and can be seen with the naked eye.

28 ⁺The little cylindrical box, which in fig. 15 is depicted at all but full-scale size (cf. the size of the orange pips) was certainly not meant to carry a watch in it. Probably it was used for to keep tokens for arithmetic. [Dam.]

+ fig. LIX.

+ Germination.

+ fig. LV.

29 ⁺In the figs 11-14 several consecutive stages of the germination of the seed of the orange are depicted. AB is the little root which emerges from the micropyle. [Baa.]

+ figs LV-LVIII.

+ figs L-LI.

+ fig. LII.

+ fig. LVI.

[p. 232]

⁺Fig: 13. NOPQR. vertoont hoe verre het zaad inden tijd van 12. dagen, sijn wortel heeft geschooten, dat mede van sijn omwinsels is ontbloot, en dat men een weijnig op zij komt te sien, op dat men des te beter de strengen, waar mede de twee deelen vande pit aan de plant sijn vereenigt, soude bekennen.

Met NOR werd aan gewesen de wortel, ende met OP ende QP⁷³. de twee deelen, die de pit genaamt werd, ende al waar met OR. werd aan gewesen de strengen, die aan de plant sijn vereenigt, en waar uijt de plant sijn eerste voetsel is genietende.

Wanneer ik nu dese strengen digte aan de plant, over dwars was door snijdende, ontdekten ik in ijder streng drie vaaten, waar door ik vast stelde¹⁷, dat het meeste voetsel uijt de pit na de plant wierde gevoert⁷⁴.

Nu hadde ik de twee deelen vande pit, mede door twee spelde wat van een gescheijde, op dat men deselve des te naakter met het bloote oog konde bekennen, als hier⁺ met fig: 14. door STX, de wortel, TV ende WX de twee deelen vande pit, ende met IJ³⁴ werd aan gewesen, dat tot de stam en Boom sal groeijen, en welke laaste grooter is, als⁺ in fig: 12. met H werd aan gewesen.

Na dat ik een weijnig meer dan 18. dagen, met het koopere doosje gehandelt hadde, als hier vooren is verhaalt, opende ik het selvige, en ik ordonneerde het selvige met de planten, soo verre die boven het zand uijt staaken, af te teijkenen.

⁺Fig: 15. ABCDE. vertoont het koopere doosje, met C werden aan gewesen de zaaden, soo als deselve met een gedeelte van der selver wortels boven het zand waren uijt steekende.

⁺Fig: 16. werd met FGH het deksel van het koopere doosje aan gewesen.

Dit doosje als verhaalt af geteikent zijnde, storte ik het selve het onderste boven, en doen sag ik met verwondering, dat alle de vogt uijt het zand was, die na alle aparentie het meeste tot de zaaden sal over gegaan sijn, want daar waren sestien zaaden in het doosje geweest, die alle haar wortels hadden geschooten, en planten hadden voort gebragt, dog de eene grooter als de andere, en twee â. drie vande zaaden, leverde ijder twee planten uijt, en onder andere wasser een die drie planten met der selver wortels voortbragt, die ik mede hebbe laten af teijkenen, hoe wel de wortels en planten in ongeschikte ordre⁷⁵ lagen, dat na alle aparentie veroorsaakt sal wesen, om dat het vande omleggende zaaden, geparst is geweest.

⁺Fig: 17. werd met AAA. de drie geseijde planten aan gewesen, ende met BBB. de drie wortels⁷⁶.

Het zand, soo droog uijt het koopere doosje siende komen, nam ik in gedagten, dat bij aldien bij het zand, wat meer water hadde geweest, ofte wat minder zaaden int selve, datter grooter uijt schietinge soo in wortel, als plant soude geweest hebben.

Vorders nam ik een glase Tuba, die soo wijd was, datter de zaade bequamelijk in konden geplaast werden, die aan het eene eijnde was toe geblasen, en die niet wel twee⁺ maal⁷⁷ soo lang was, als hier met fig: 18. IKLMNO. werd aan gewesen, en in welke tuba ik vijf â. ses zaaden plaaste, dog tusschen ijder zaad leijde ik een weijnig nat gemaakt zand.

+ fig. LVII.

73 Bedoeld is QR.

17 stel ik vast, meen ik stellig.

74 L. heeft hier waarschijnlijk drie grote metaxyleemvaten (mogelijk in drie aparte vaatbundels) in het hypocotyl waargenomen en suggereert ten onrechte voedselopname uit de pit (de zaadlobben) door deze wortelvaten. [Baa.]

+ fig. LVIII.

34 In de figuur Y in plaats van IJ.

+ fig. LVI.

+ fig. LIX.

+ fig. LX.

75 in ongeschikte ordre, wanordelijk door elkaar.

+ fig. LXI.

76 ⁺In fig. 17 is het ontstaan van drie kiemplanten uit één tri-embryonaal zaad afgebeeld. [Baa.]

+ fig. LXI.

+ fig. LXII.

77 niet wel twee maal, bijna twee maal.

[p. 233]

⁺Fig. 13. NOPQR shows how far the seed has struck root in twelve days, while it has also been divested of its membranes and is viewed a little sideways, in order that one might perceive the better the strings by means of which the two parts of the pip are joined with the plant.

By NOR is designated the root, and by OP and QR the two parts called the pip, while by OR are designated the strings which are joined with the plant and from which it receives its first nourishment.

When I cut these strings transversely, close to the plant, I discovered in each string three vessels, through which I was firmly convinced that most of the nourishment was supplied to the plant from the pip³⁰.

Now I had also separated the two parts of the pip somewhat from each other by means of two pins, in order that one might perceive them more plainly with the naked⁺ eye, as here in Fig. 14 by STX is designated the root, by TV and WX the two parts of the pip, and by Y the part that is to become the trunk and the tree, the latter being⁺ larger than is designated in Fig. 12 by H.

After having proceeded with the copper box as described above for a little more than 18 days, I opened it and I ordered it to be drawn with the plants in so far as they rose above the sand.

⁺Fig. 15. ABCDE shows the copper box; by C are designated the seeds such as they rose above the sand with a part of their roots.

⁺Fig. 16. By FGH is designated the lid of the copper box.

When this box had been drawn, as mentioned, I turned it upside down and emptied it, and then I was amazed to see that all the moisture was gone from the sand; most of it will to all appearance have been absorbed by the seeds, for there had been sixteen seeds in the box, all of which had struck root and brought forth plants, but the one larger than the other. And two or three of the seeds brought forth two plants each, and among others there was one which brought forth three plants with their roots, which I also caused to be drawn, although the roots and plants lay in a disorderly way, which to all appearance will have been caused by the pressure of the surrounding seeds.

⁺Fig. 17. By A, A, and A are designated the three aforesaid plants and by B, B, and B the three roots³¹.

When I saw that the sand coming from the copper box was so dry, I considered that if on the sand there had been a little more water or fewer seeds in the latter, the roots as well as the plants might have grown larger.

I then took a glass tube which was so wide that the seeds could conveniently he placed therein and which had been sealed at one end; it was nearly twice as long as is⁺ here designated in Fig. 18 by IKLMNO. In this tube I put five or six seeds, but between each of them I laid some moistened sand.

+ fig. LVII.

30 Here L. has probably observed three large metaxylem vessels (possibly in three separate vascular bundles) in the hypocotyl, and wrongly suggests that nourishment is taken via these root vessels from the pip (the cotyledons). [Baa.]

+ fig. LVIII.

+ fig. LVI.

+ fig. LIX.

+ fig. LX.

+ fig. LXI.

31 ⁺In fig. 17 the coming into being of three seedlings from a single tri-embryonic seed is depicted. [Baa.]

+ fig. LXI.

+ fig. LXII.

[p. 234]

Dit zand was seer fijn en wit, dat ik over meer dan twaelf jaren⁷⁸ uijt een glas huijs⁷⁹ hadde bekomen, en doorgaans⁸⁰ in een gelt sakje droog op mijn Comptoir⁸¹ hadde gelegen, en van welk zand men voor een gedeelte het glas was makende, en soo ik onderrigt^a wierde, quam dit zand uijt het land van Luijk.

⁺Met dit glaasje handelde ik als ik met het kopere doosje hadde gedaan, en ik stopte het met een^b stukje kurk als fig: 18.^c met LPQM. werd aan gewesen.

Wanneer ik op den tienden dag sag, dat dit zaad inde glase Tuba soo verre was gekomen, dat dat gedeelte dat tot een Boom sal werden, tegen de kurk was aan gewassen, soo dede ik uijt de Tuba een weijnig zand, op dat den Teijkenaar der selver boven uijt spruijtinge beter soude konnen sien, en ik snede de kurk wat af, ende des anderen daags sijnde den twaelfden dag, vertoonden het boven uijt gewassene als⁸² in fig: 18. met RST. werd aan gewesen.

⁺Dit verrigt sijnde, nam ik de plant uijt de glase Tuba, ende ik liet den Teijkenaar deselve af teijkenen, als fig: 19. met ABCDEFGH werd aan gewesen, alleen met dit onderscheijt, dat dese plant maar eene wortel hadde, als⁸³ ACDH. en om dat andere nog een uijt spruijtende wortel hadde, als BC. soo hebbe ik het om in andere aan te wijsen⁸⁴, het laaste daar bij laten voegen.

Inde laast geseijde fig: sien wij dat^d deel FG. dat tot de Boom sal op wassen, ende met DE werd aan gewesen, dat deel dat wij de pit noemen, en welk laaste deel⁸⁵ nog met desselfs om winsels was beset, soo hebbe ik de omwinsels, ofte schorssen van het zaad af genomen, op dat ik te naakter⁵⁵ de pit deelen daar van de wortel en het boven gewas sijn eerste voetsel heeft ontfangen, ende de korte strengen vande pit deelen, als aan D. als hier vooren nog is geseijt, soude aan wijsen.

Gelijk⁸⁶ ik nu inde wortels van verscheijde uijt schietende planten gesien hadde, dat uijt deselve veel kleijne worteltjens van onbedenkelijke⁸⁷ dunte waren voort komende,⁺ stelde ik de geseijde plant, fig: 19. met dat deel vande wortel aan C. aan gewesen voor een gemeen Vergroot-glas, en wees doen aan de menigvuldige worteltjens, die uijt soo een wortel, hoe wel seer kort, waren voortkomende, die ik den Teijkenaar belaste voor een kleijn gedeelte na te volgen²⁴.

78 over... jaren, meer dan twaalf jaar geleden.

79 glas huijs, glasblazerij.

80 doorgaans, altijd.

81 Comptoir, werkvertrek. Zie voor de inrichting daarvan aant. 38, 39 en 45 bij Brief 26 [18] van 9 oktober 1676, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 78-80.

a hs: onderrig

+ fig. LXII.

b hs: een ontbreekt

c hs: ten onrechte fig: 8.

82 vertoonden... als, zag het deel dat erbovenuit gegroeid was, eruit als.

+ fig. LXIII.

83 als, namelijk.

84 als BC.... wijsen, zoals BC., heb ik om te laten zien, hoe het bij andere planten is.

d hs: dat dat

85 en welk laaste deel, gezien de voortzetting van de zin met soo hebbe ik (d.i. daarom heb ik) leze men: en omdat dit laatste deel.

55 naakt, duidelijk.

86 Gelijk, aangezien.

87 onbedenkelijke, ondenkbare.

+ fig. LXIII.

24 na volgen, afbeelden, uittekenen.

[p. 235]

This sand was very fine and white. I had got it more than twelve years ago from a glass-blowing works and it had always lain dry in a small money-bag in my study³². Glass was partly made of this sand, and I was informed that it came from the country of Liège.

I proceeded with this glass tube in the same way as I had done with the copper⁺ box, and I stoppered it with a piece of cork, as designated in Fig. 18 by LPQM.

When on the tenth day I saw that this seed had got so far in the glass tube that the part which is to become a tree had grown up to the cork, I poured some sand from the tube in order that the draughtsman might be able to see the growth of the plant, and I cut off part of the cork. And the next day, being the twelfth day, the outgrowth looked like that designated in Fig. 18 by RST.

⁺When this had been done, I took the plant out of the glass tube and I caused the draughtsman to draw it, as is designated in Fig. 19 by ABCDEFGH, with the only difference that this plant had only one root, to wit ACDH, and because others had a second outgrowing root, to wit BC, in order to show how this is in other plants, I had the latter added thereto.

In the last-mentioned figure we see the part FG, which is to become the tree, and by DE is designated the part we call the pip, and because the latter part was still surrounded by its membranes, I removed the membranes or rinds from the seed in order to show the more plainly the parts of the pip from which the root and the upper parts of the plant have received their first nourishment and the short strings of the parts of the pip, designated at D, as mentioned above.

Now since I had seen on the roots of several shooting plants that many small roots⁺ of incredible thinness were coming forth therefrom, put the said plant, Fig. 19, with the part of the root designated by C before a common magnifying glass and then pointed out the manifold thin roots coming forth from this root, although they were very short, and ordered the draughtsman to draw them in part.

32 For the layout of L.'s study see nn. 29, 30, and 33 on Letter 26 [18] of 9 October 1676, Collected Letters, vol. 2, pp. 79-81.

+ fig. LXII.

+ fig. LXIII.

+ fig. LXIII.

[p. 236]

⁺Fig: 20. KLMN. vertoont een kleijn gedeelte vande wortel, dat den teijkenaar soo dik int oog quam, als van K tot N werd aan gewesen⁸⁸.

Nu sag den Teijkenaar ter sijden de wortel uijt steeken, de kleijne worteltjens als tussen MN werd aan gewesen.

Als wij nu vast stellen⁸⁹, dat doorgaans⁸⁰ de dunste worteltjens, met de geseijde uijt spruijtende worteltjens beset sijn, soo hebben wij al weder redenen, om over soo een werk als verbaast te staan, en als wij dan de wortel en stam, als mede de strengen die dese plant int eerst gevoet hebben, over dwars door snijden, ende deselve voor het Vergroot-glas beschouwen, en met aandagt aan merken, het over verwonderlijk maaksel waar uijt het bestaat, soo hebben wij ons nog meerder te verwonderen.

Sien wij nu als seer naakt⁹⁰ voor onse oogen, dat uijt⁹¹ het kleijne deel dat maar⁺ een grof zand in groote is, als fig: 6. met C. aan gewesen, inde tijd van elf dagen, als in⁺ fig: 19. met AHGF. werd aan gewesen is toe genomen, ende dat in een beslooten vat, door water en warmte te weeg gebragt⁹², soo staat het immers⁹³ onverbreekelijk vast,⁺ dat het in het geseijde kleijne deel fig: 6. met C. aan gewesen, is op geslooten geweest, want bij aldien het in het selfde niet en hadde geweest, het soude onmogelijk daar uijt gekomen sijn, ja niet alleen, datter de geseijde jonge plant is op geslooten geweest, maar de gantsche Boom met sijn Orange Appelen, en self⁹⁴ de zaaden, om dat geslagt vande Boomen voort te setten, soo lang als de Aerde in wesen sal sijn, ende vande Zon sal beschenen werden, soo wel als dit zaad ende plant, al afkomstig is, vande Orangie Boom die vande beginne af geschapen is.

Vorders hebbe ik int laast vande maant december, nog een langer en wat wijder⁺ glase Tuba genomen, als fig: 21. met ABCDEFGH werd aan gewesen, sijnde het selvige onder geslooten met een stukje kurk, ende ook boven, uijtgesondert dat ik⁹⁵ inde bovenste kurk, een seer kleijn gaatje door deselve is geboort, ende de selve Tuba gevolt een weijnig hooger als BG met droog Schuer Zand, na dat het zand al vooren, met een weijnig regen water was nat gemaakt, want als men het zand wat te veel nat maakt, soo verrotten de zaaden, als ook mede soo moet het zand, niet vast inde glase Tuba gedrukt werden, want als men sulks doet, soo kan in het begin van het uijt schieten vande wortel van het zaad, niet⁹⁶ door de vastigheijt van het op een gepakte zand, sig niet uijt breijden.

+ fig. LXIV.

88 ⁺In fig. 20 zijn wortelharen afgebeeld, cellulaire uitgroeisels van de wortel die dienen voor de opname van water en mineralen uit de bodem. [Baa.]
L. schreef eerder over wortelharen in Brief 109 [64] van 24 augustus 1688, Alle de Brieven, Dl. 7, blz. 368-370, bij de lindeboom; ibid., blz. 380-386, bij de kiemplanten van tarwe; Brief 143 [88] van 1 mei 1695, idem, Dl. 10, blz. 228 en fig. XXXIX op Plaat XII, bij tabak; en Brief 188 [110] van 10 september 1697, idem, Dl. 12, blz. 182, bij gras; en ibid., blz. 188-190, bij tarwe.

+ fig. LXIV.

89 vast stellen, als waar aannemen.

80 doorgaans, altijd.

90 als seer naakt, heel duidelijk (als is overtollig, zoals vaak het geval is).

91 uijt moet hier geschrapt worden, omdat L. na de woorden elf dagen de zin op een andere wijze heeft voorgezet dan eerst zijn bedoeling was.

+ fig. L.

+ fig. LXIII.

92 ende... gebragt, en dat dit nog wel in een gesloten vat door water en warmte teweeg gebracht is.

93 immers, in ieder geval.

+ fig. L.

94 self, zelfs.

+ fig. LXV.

95 ik is overtollig, omdat L. in de lijdende vorm (is geboort) verder gaat.

96 soo... niet, kan de wortel uit het zaad, als deze begint te groeien. Het woord niet is hier overtollig.

[p. 237]

⁺Fig. 20. KLMN shows a small part of the root, which appeared to the draughtsman as thick as is designated between K and N³³.

Now the draughtsman saw the small roots extending on the side of the root, as is designated between M and N.

If we now assume that the thinnest roots are always covered with the said sprouting roots, we again have reason to be amazed about such a creation, and if we then cut transversely the root and the trunk as well as the strings which have nourished this plant at the beginning, and observe them through the magnifying glass and attentively consider its more than wonderful structure, we are bound to be even more astonished.

If we now see very plainly before us that the small part which has only the size of⁺ a coarse grain of sand, as designated in Fig. 6 by C, has grown in the course of eleven⁺ days as is designated in Fig. 19 by AHGF, and that this has been brought about in a closed tube by water and heat, it is at all events quite certain that it was enclosed in the⁺ said small part designated in Fig. 6 by C, for if it had not been enclosed therein, it could not possibly have come forth therefrom; nay, not only the said young plant was enclosed therein, but also the whole tree with its oranges, and the seeds themselves destined to continue the genus of the trees as long as the earth shall exist and be shone upon by the sun, but also this seed and the plant all originate from the orange-tree that was created at the beginning.

Furthermore, in the latter part of December I also took a longer and somewhat⁺ wider glass tube, as designated in Fig. 21 by ABCDEFGH, sealed with a piece of cork at the bottom, and also at the top, except that a very small hole has been bored through the topmost cork. And I filled the said tube to a level a little above BG with dry scouring-sand, after it had first been moistened with a little rain-water. For if the sand is moistened too much, the seeds will rot; and the sand must not be compressed too much in the glass tube, for if this is done, when the root starts to grow from the seed, it cannot grow owing to the firmness of the packed sand.

+ fig. LXIV.

33 ⁺In fig. 20 root hairs are depicted, cellular growths out of the root which serve for the taking in of water and minerals from the earth. [Baa.]
L. wrote earlier on root hairs in Letter 109 [64] of 24 August 1688, Collected Letters, vol. 7, pp. 369-371, of the lime tree; ibid., pp. 381-387, of the seedlings of wheat; Letter 143 [88] of 1 May 1695, idem, vol. 10, p. 229 and fig. XXXIX on Plate XII, of tobacco; and Letter 188 [110] of 10 September 1697, idem, vol. 12, p. 183, of grass; and ibid., pp. 189-191 of wheat.

+ fig. LXIV.

+ fig. L.

+ fig. LXIII.

+ fig. L.

+ fig. LXV.

[p. 238]

Int bovenste van het zand, hebbe ik mede geleijt twee zaaden, van een Curassouze Orangie Appel, en gelijk⁹⁷ ik de voorgaande zaaden, soo als ze uijt de Orangie Appel waren gekomen, in het zand hadde geleijt, soo waren dese laaste zaaden eenige dagen uijt den Appel geweest, en dus wat in gedroogt sijnde, hebben ze wat meerder tijd van nooden gehad, eer dat deselve tot het uijt spruijten quamen, en na wat meer dan drie weeken, door de warmte alleen van mijn lighaam, soo verre uijt gewassen⁹⁸, als tusschen⁺ BCFG. werd aan gewesen.

Dog ik hebbe een weijnig zand uijt het glas genomen, op dat den Teijkenaar, de zaaden die men te vooren maar een weijnig zag, volkome soude konnen bekennen, die tusschen BCG. werden aan gewesen.

Tusschen ABGH werden aan gewesen, de wortels, met der selver veele sprankjens, soo als men deselve aan de zijde van het glas aan leggende, quam te zien.

Sedert de verhaalde tijd, vernam ik in eenige weijnige dagen maar geringe wasdom, dat ik mij in beelde⁹⁹ veroorsaakt wierde, om dat de wassame stoffe, die in het water hadde geweest, tot de plant was over gegaan, dier halven dede ik een weijnig regen water op het bovenste van het zand, en doen quam een meerder wasdom inde planten, tot soo verre, dat die na vijf weeken tijds, seer na¹⁰⁰ tot aan de bovenste kurk DE waren gewassen, ende de wortels waren ook in meerder takken toe genomen, en niet alleen tot onder aan de kurk gekomen, maar daar was ook een worteltje tusschen de kurk ende het glas in gedrongen, dat aldaar nog een kleijnder sprankje maakten.

Gelijk⁸⁶ de buijte schorssen vande zaaden seer stark sijnde¹⁰¹, ende de eerst gemaakte schuet, die tot den Boom sal op wassen soo een vermoge niet en soude hebben, om de schors van het zaad door te booren, ofte ontstukken te doen barsten, ofte van een te scheijden, gelijk wij aan de harde schorssen vande Okkernoote, Haas-noote, Amandelen, Persikken enz: gewaar werden, soo komt ons al weder de Al Wijsheijt vande Heere Maker van het Geheel Al, te vooren¹⁰², namentlijk, dat dese planten niet regt door de pit, of kern, op wassen, maar¹⁰³ de wortel ende plant ter zijden van het⁺ zaad uijt schieten, gelijk wij inde jonge planten in fig: 19. tusschen DE. ende fig: 22. aan NO. komen te sien¹⁰⁴.

Na dat de geseijde zaaden seer na ses weken, inde glase Tuba hadden op geslooten geweest, ende in wasdom waren toe genomen, soo sag ik dat een vande planten¹⁰⁵, ende dat aan de bovenste bladeren, eenige bedervinge quam, soo maakten ik¹⁰⁶ beijde de kurken los, en het zand dat doen alte maal door de droogte uijt het glas quam te vallen, sag ik dat een kleijn gedeelte vande wortel, soo vast inde kurk was in gedrongen, dat de kurk aan de wortel vast bleef.

97 gelijk, terwijl.

98 uijt gewassen, lees: waren uijt gewassen.

+ fig. LXV.

99 dat ik mij in beelde, hetgeen, naar ik meen.

100 seer na, bijna.

86 Gelijk, aangezien.

101 sijnde, lees: zijn.

102 soo komt ons (...) te vooren, (daardoor) zien wij.

103 maar, lees: maar dat.

+ figs. LXIII en LXVI.

104 L. suggereert hier een laterale kieming op de plaats waar de zaadhuid dunner is dan elders. Dit is echter een onjuiste interpretatie: de wortel komt uit het zaad op de plaats van de micropyle, die bij het anatrope zaad van Citrus excentrisch ligt. [Baa.]

105 een vande planten, aan een van de planten.

106 L. had hier een nieuwe hoofdzin moeten beginnen. Men leze: Ik maakte toen beide kurken los, en toen al het zand door de droogte uit het glas viel, zag ik, enz.

[p. 239]

In the upper part of the sand I also put two seeds of an orange from Curaçao, and whilst I had put the aforesaid seeds in the sand as soon as they had been removed from the orange, the last-mentioned seeds had been out of the orange for some days, and because thus they had dried a little, they needed a somewhat longer time before sprouting, and after a little more than three weeks, through the warmth of my body alone,⁺ they had grown to the extent designated between B, C, F, and G.

But I have taken a little sand out of the glass, so that the draughtsman would be able to perceive the seeds, which previously were only partly visible, in their entirety, which are shown between BCG.

Between A, B, G, and H are designated the roots with their numerous twigs such as they were seen lying against the side of the glass.

Since the said time I observed only little growth in a few days, which in my opinion was due to the fact that the growth-promoting substance that had been in the water had been absorbed by the plant. I therefore poured a little rain-water on top of the sand, and then the plants began to grow more, so much so that after five weeks they had grown almost as far as the topmost cork DE. And the roots had also grown more twigs and had not only got to the cork at the bottom, but a small root had also insinuated itself between the cork and the tube, and this had also brought forth a smaller twig there.

Since the outer rinds of the seeds are very hard and the first shoot, which is to become the tree, would not be able to bore through the rind of the seed or burst it asunder or divide it, as we observe in the case of the hard rinds of walnuts, hazelnuts, almonds, peaches, etc., we again see the Great Wisdom of the Lord Maker of the Universe, to wit that these plants do not grow straight through the pip or kernel, but that the root and the plant shoot on the side of the seed, as we see in the young plants in⁺ Fig. 19 between D and E and in Fig. 22 between N and O³⁴.

After the said seeds had been enclosed in the glass tube for about six weeks and had grown in that time, I saw that on one of the plants, and that on the topmost leaves, some corruption set in. I then opened the two corks and when all the sand dropped out of the tube owing to its dryness, I saw that a small part of the root had insinuated itself so firmly into the cork that the cork remained stuck to the root.

+ fig. LXV.

+ figs LXII and LXVI.

34 L. here suggests a lateral germination on the place where the testa is thinner than elsewhere. However, this is a wrong interpretation: the root emerges from the seed on the place of the micropyle, which in the anatropous seed of Citrus is lying eccentrically. [Baa.]

[p. 240]

Ik hebbe om meerder genoeginge¹⁰⁷ te geven, de plant met het aan vast zijnde stukje kurk, mede laten af teijkenen.

⁺Fig: 22. IKLMN. verbeelt de geseijde plant, waar van met LMN. werd aan gewesen, dat tot den Boom soude op wassen, en aan deselve al tot drie bladeren was toe genomen, als met M werd aan gewesen.

Met IKL werd de wortel aan gewesen, met der selver spranken, en met LNO werd aan gewesen het zaad, soo als het met der selver schorssen nog was om vangen, ende met IP werd verbeeld de kurk, die int onderste van het glas geplaast was, soo als de wortel daar in gevest was.

Als wij dit geseijde weder over brengen, gelijk ik voor desen nog¹⁰⁸ hebbe gedaan, tot de Dierkens die inde Mannelijke zaaden der Dieren sijn, schoon die duijsent, duijsent maal kleijnder zijn, als de plant int zaad van een Orangie Appele gevonden werden, en schoon wij van tijd, tot tijd, de Dierkens inde Baarmoeders haar groot werdinge¹⁰⁹ niet en konnen na speuren, soo moet het egter⁵⁸ bij ons vast staan, dat de ordre vande Heere Maker van het Geheel Al, seer na op een ende deselve wijse toegaat, want gelijk de Aerde de Baar-moeder vande planten is, soo sijn de Tuba Fallopiana, de Baar-moeders van veele dierkens der Mannelijke zaaden, Want,

Gelijk de Dieren inde Baar-Moeders door een streng, haar voetsel ende groot makinge, (als bij mij meermaal is geseijt), ontfangen, tot ter tijd en wijle dat die inde logt konnen bestaan, soo werden alle de zaaden (soo veel ons bekent is) door een streng groot gemaakt, ende de zaaden inde Aerde komende beeld ik mij in¹¹⁰, weder door de streng, waar door deselve eerst sijn groot gemaakt, het eerste voetsel aan de pit werd toe^a gebragt.

Wij hebben onder vonden¹¹¹, datter eenige weijnige Dieren sijn, onder de welke geen Mannelijke Sexe en werden bevonden, en dit heeft ook plaats in eenige weijnige Vissen¹¹².

107 genoeginge, voldoening.

+ fig. LXVI.

108 voor desen nog, vroeger ook al.

109 van tijd... groot werdinge, de geleidelijke groei van de diertjes in de baarmoeder.

58 egter, toch.

110 ende... in, en ik denk dat, wanneer de zaden in de grond komen.

a hs: werd toe werd toe

111 onder vonden, bevonden.

112 L. beweerde dit eerder ten onrechte van de paling in Brief 169 [102] van 10 juli 1696, Alle de Brieven, Dl. 11, blz. 306, en van de garnaal in Brief 211 [125] van 2 juni 1700, idem, Dl. 13, blz. 104. L.'s onjuiste veronderstelling verwijst naar diens onderzoek aan bladluizen bij welke dieren hij de parthenogenese ontdekte. Zie hiervoor Brief 147 [90] van 10 juli 1695, idem, Dl. 10, blz. 276-278 en blz. 284-288; Brief 155 [94] van 20 augustus 1695, idem, Dl. 11, blz. 68-76; Brief 172 [104] van 26 augustus 1696, idem, Dl. 12, blz. 32-34; en Brief 219 [134] van 26 oktober 1700, idem, Dl. 13, blz. 202-204 en 208-220.

[p. 241]

For greater satisfaction I also caused the plant with the adhering piece of cork to be drawn.

⁺Fig. 22. IKLMN represents the said plant, with LMN designating the part that was to become the tree; it had already grown three leaves, as designated by M.

By IKL is designated the root, with its twigs, and by LNO the seed still surrounded by its rinds; and by IP is represented the cork that had been placed in the bottom of the tube, with the root fixed therein.

When we compare the above again, as I formerly did already, to the animalcules in the male seeds of animals, although those are a thousand thousand times smaller than the plant in the seed of an orange is found to be and although we cannot trace the gradual growth of the animalcules in the wombs, yet we may be quite certain that the order of the Lord Maker of the Universe acts almost in the same way, for as the earth is the womb of the plants, the Fallopian tubes are the wombs of many animalcules from the male seeds.

Indeed, as the animals receive their nourishment and growth in the womb through a string (as I have often said), until the time when they can exist in the air, so all seeds (as far as we know) grow through a string, and I think that when the seeds get into the earth, the pip is again supplied with the first nourishment through the string through which they were first made to grow.

We have found that there are some animals among which no male sex is found, and the same is found in some fishes³⁵.

+ fig. LXVI.

35 L. asserted this mistakenly with regard to the eel in Letter 169 [102] of 10 July 1696, Collected Letters, vol. 11, p. 307, with regard to the shrimp in Letter 211 [125] of 2 June 1700, idem, vol. 13, p. 105. L. 's wrong hypothesis refers to his investigation of aphids; among which animals he discovered the phenomenon of parthenogenesis. See for this Letter 147 [90] of 10 July 1695, idem, vol. 10, pp. 277-279 and pp. 285-289; Letter 155 [94] of 20 August 1695, idem, vol. 11, pp. 69-77; Letter 172 [104] of 26 August 1696, idem, vol. 12, pp. 33-35; and Letter 219 [134] of 26 October 1700, idem, vol. 13, pp. 203-205 and 209-221.

[p. 242]

Dese Dieren en Vissen, mogen wij wel vergelijken bij eenige¹¹³ zaaden, die geen pit hebben, en welkers gantsche zaad, bestaat, uijt de plant, de omwinsels die de plant omvangt, aan een zijde gestelt, als daar is het zaad van den esdoorn boom, de Bukeboom¹¹⁴, en na mijn beste onthout¹¹⁵ het zaad van Sterkers¹¹⁶.

Onder de zaaden welkers streng, waar door ze groot gemaakt werden, die bij mij voor desen niet en sijn ontdekt¹¹⁷, sijn geweest¹¹⁸, is den Okkernoot, anders Wal-Noot geseijt, ende de Carstanje, dog ik hebbe de strenge sedert weijnige dagen mede ontdekt.

Weijnig tijd voor de laaste siekte vande Heer Cristiaan Huijgens van Zuijlighem¹¹⁹, op sijn studeer kamer sijnde, seijde tot mij, dat men nu soo verre inde beschouwinge vanden Hemel gekomen was, als men soude konnen komen, en dus niet verder te sien was. Ik soude mede wel seggen, dat men soo diep inde mannelijke zaaden, en zaaden der planten is in gedrongen, datter niet verder¹²⁰ in dat groote geheijm en is te ontdekken, dog ik kan in mijn gevoelen wel komen te dwalen¹²¹.

113 eenige, sommige.

114 Bukeboom, ongewone spelling voor beukeboom. In 1680 gebruikte L. de oe-vorm Boecken hout (Brief 54 [19] van 12 januari 1680, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 168); blijkbaar is hij nu op de eu-vorm overgegaan. De spelling met u in plaats van eu of ue kan een verschrijving zijn, maar ook voortkomen uit onzekerheid over de uitspraak.

115 na mijn beste onthout, als ik het mij goed herinner (onthout, herinnering).

116 L. vergelijkt hier ten onrechte de zaden van een esdoorn, beuk en sterrekers (tuinkers) met het ontbreken van mannetjes bij bepaalde diersoorten. De geslachtelijkheid van planten was in L.'s tijd nog niet goed begrepen. [Baa.]

117 die... ontdekt, lees: die bij mij voor desen niet en is ontdekt.

118 De woorden sijn geweest zijn overtollig.

119 Christiaan Huygens (1629-1695) was een groot bewonderaar van L.'s werk. Zie bij voorbeeld Huygens' brief aan L. van 20 oktober 1692, Alle de Brieven, Dl. 9, blz. 176-180. Hij overleed op 8 juli 1695. Voor Huygens' eigen microscopisch onderzoek zie men Fournier, ‘Huygens’ en voor de microscopie aan het eind van de zeventiende eeuw Idem, Fabric of life. Huygens' opvattingen over de bouw van het heelal zijn te vinden in diens Kosmotheoros, dat postuum verscheen en waarvan de druk vlak voor zijn overlijden begonnen was (Andriesse, Titan, blz. 283). L.'s ideeën over de opbouw van de wereld en zijn houding ten opzichte van de cartesiaanse deeltjestheorieën worden besproken in Snelders, ‘Mechanistic view’.

120 niet verder, niets meer.

121 L. schreef eerder over de grenzen van het waarnemen in Brief 227 [139] van 21 juni 1701, Alle de Brieven, Dl. 13, blz. 376.

[p. 243]

We may compare these animals and fishes to some seeds which have no pip and whose whole seed consists of the plant, apart from the membranes surrounding the plant, such as the seed of the maple-tree, the beech-tree, and, if I remember rightly, the seed of garden cress³⁶.

Among the seeds whose string, through which they are made to grow, I have not formerly discovered are those of the walnut and the chestnut, but a few days ago I also discovered the string there.

Shortly before the last illness of Mr. Christiaan Huijgens van Zuijlighem³⁷, when we were in his study, he told me that we have now arrived at the utmost point possible in the observation of the firmament and that consequently there was nothing further to be seen. I am inclined to say also that we have penetrated so deeply into the male seeds as well as the seeds of plants that nothing further can be discovered in that great mystery, but I may be mistaken in this opinion³⁸.

36 Here L. mistakenly compares the seed of a maple-tree, beech, and garden cress with the lack of males among certain species of animals. In L.'s time the sexual nature of plants was not yet perfectly understood. [Baa.]

37 Christiaan Huygens (1629-1695) was a great admirer of the work of L. See, for instance, Huygens' letter to L. of 20 October 1692, Collected Letters, vol. 9, pp. 177-181. He died on 8 July 1695. For Huygens' own microscopic investigations see Fournier, ‘Huygens’ and for the microscopy towards the end of the seventeenth century Idem, Fabric of Life. Huygens' views on the structure of the universe are to be found in his Kosmotheoros, which appeared posthumously, and the printing of which had begun just before his death (Andriesse, Titan, p. 283). L.'s ideas about the structure of the world and his attitude towards the Cartesian theories of particles are discussed in Snelders, ‘Mechanistic view’.

38 L. wrote earlier on the limits of observation in Letter 227 [139] of 21 June 1701, Collected Letters, vol. 13, p. 377.

[p. 244]

Sien wij nu dat een weijnig zand en water, waar in ik zaaden, die men seer langsaam tot wasdom kan brengen, in een kooper doosje of glaasje heeft op geslooten, alleen door warmte en water, tot een wasdom kan brengen¹²², gelijk wij hier vooren hebben geseijt, waar sullen die geene nu blijven, die soo veel invloeijende stoffe, soo van de Son, Maan, en Sterren, ons hebben tragten wijs te maken¹²³. Dat wij in sulken Ouderdom vande Maan¹²⁴, ende de Son, in soo een teijken¹²⁵ moet sijn, sullen wij een vaardige¹²⁶ wasdom, inde zaaden ofte Verplantingen bekomen.

Ik wil voor eer¹²⁷ aan nemen, dat wanneer de Aerde niet te nat, ofte ook niet te droog is, ende daar dan op komende soo danige warmte vande son, dat de zaaden haar wortel geschooten hebbende, ende de Son na die tijd, een grooter warmte aan de aarde brengende, een schielijke wasdom komt, kort om, de gantsche grootwerdinge vande Boomen en Planten, leijt int water op geslooten, want laat men onse onvrugbare Zand bergjens, dat fijn zand is, die men duijnen noemt, soo verre af sanden, dat de over gebleve effen grond, maar een voet boven het rondom loopende sloot water is leggende, waar door dan de vallende regen niet kan weg sakken, soo danig land¹²⁸ brengt niet alleen goet gras, maar ook Rogge, Garst, en veele Aerdvrugten voortbrengt.

Dit sijn Hoog Edele Heeren mijne geringe aan teekeningen die ik voor dees tijd hebbe goet gedagt, Hare Hoog Edele Heeren mede te deelen, met die gedagten, datter ijets in gevonden sal werden waar in¹²⁹ een behagen sult vinden, en sal blijven¹³⁰

Hare Hoog Edele Heeren

Onderdanigsten Dienaar
Antoni van Leeuwenhoek.

122 Het zinsstuk Sien wij... op geslooten is zo verward, dat reconstructie niet goed mogelijk is. L.'s bedoeling kan worden weergegeven met: Als wij nu zien, dat men zeer langzaam groeiende zaden, als ze in een beetje vochtig zand in een koperen of glazen doosje gedaan worden, alleen door warmte en water aan het groeien kan brengen.

123 die... maken, die geprobeerd hebben ons wijs te maken, dat zon, maan en sterren door daarvan afvloeiende stoffen zoveel invloed hebben.
L. verwijst hier naar Brief 227 [139] van 21 juni 1701, Alle de Brieven, Dl. 13, blz. 368-370 en 376-378.

124 in sulken Ouderdom van de Maan, bij die en die ouderdom van de maan, d.i. het aantal dagen sinds de laatste nieuwe maan.

125 in soo een teijken, in dat en dat teken van de dierenriem.

126 sullen wij, willen wij; vaardige, snelle.

127 voor eer, eerder.

128 Hier ontspoort de zin. Men leze: dan brengt zulk land niet alleen gras, maar ook rogge, gerst en veel aardvruchten voort.

129 waar in, lees: waarin gij.

130 L.'s volgende brief aan de Royal Society is Brief 243 van 3 november 1703, in dit deel.

[p. 245]

If we now see that it is possible to induce very slowly growing seeds to grow when they are put in some moist sand in a copper box or a glass tube, solely by means of heat and water, as we have said above, what is to become of those who have tried to make us believe that the sun, the moon, and the stars have so much influence through effluent substances³⁹, and that we can only obtain quick growth in seeds and plants at a particular time after the new moon and when the sun is in a particular constellation.

I am more inclined to assume that when the earth is not too moist and not too dry, and it is then subject to such heat of the sun that the seeds have shot root and thereafter the sun imparts greater heat to the earth, everything will grow quickly. In short, the whole growth of trees and plants is included in the water. For if our infertile sand hills, consisting of fine sand, which are called dunes, are dug off to such an extent that the remaining level ground lies only one foot above the surrounding ditch-water, so that the falling rain cannot be drained away, such land will produce not only good grass, but also rye, barley, and root vegetables.

These, Very Noble Sirs, are my modest notes which this time I have thought fit to send you, hoping that they will be found to contain something to please you. And I remain⁴⁰

Very Noble Sirs,

your most obedient servant
Antoni van Leeuwenhoek.

39 L. here refers to Letter 227 [139] of 21 June 1701, Collected Letters, vol. 13, pp. 369-371 and 377-379.

40 L.'s next letter to the Royal Society is Letter 243 of 3 November 1703, in this volume.

+ fig. XLV.

+ fig. XLVI.

+ fig. XLV.

+ fig. XLVI.

+ fig. XLVII.

+ fig. XLVIII.

+ fig. XLVIII.

+ fig. XLVII.

+ fig. XLVIII.

+ fig. XLVIII.

+ fig. XLIX.

+ fig. XLIX

+ fig. L.

+ fig. LI.

+ fig. LII.

+ fig. L.

+ fig. LI.

+ fig. LII.

+ fig. LIII.

+ fig. LIV.

+ fig. LIII.

+ fig. LIV.

+ fig. LIX.

+ figs. LV-LVIII.

+ fig. LIX.

+ figs LV-LVIII.

+ fig. LXI.

+ fig. LXI.

+ fig. LXIV.

+ fig. LXIV.