Alle de brieven. Deel 2: 1676-1679

[p. 196]

Brief No. 31 [19].
23 Maart 1677.

Gericht aan: H. Oldenburg, Secretaris der Royal Society.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Londen, Royal Society. MS. 1854. L 1. 25. Vier foliobladzijden.

Gepubliceerd in:

Phil. Trans. Vol. XII. No. 134. April 23. London, 1677. Blz. 844-846. (Engelsch extract.)

Antoni van Leeuwenhoek. Brieven. 5de vervolg. Delft, 1696. 96e Missive. 9 Nov. 1695. Blz. 167-171. (Hollandsche aanhalingen van het eerste en laatste deel van den brief.)

Antonii a Leeuwenhoek Arcana naturae detecta. Lugduni Batavorum, 1722. Epistola 96. 9 Nov. 1695. Blz. 39-42. (Latijnsche vertaling van bovengenoemde aanhalingen.)

Collection académique. Tome II. Dijon et Auxerre, 1755. Blz. 462-464. (Fransch extract.)

Abhandl. z. Naturgesch., Physik und Oekonomie. (N.G. Leske.) I. 2. Leipzig, 1780. Blz. 58-59. (Duitsch extract.)

C. Dobell. Antony van Leeuwenhoek and his ‘little Animals’. Amsterdam, 1932. Blz. 168-171. (Bijna volledige, moderne Engelsche vertaling van Dobell.)

Korte inhoud:

Beschrijving van Leeuwenhoecks methode ter berekening van het aantal levende organismen in een druppel water. Aankondiging van verdere observaties over dat onderwerp.

Opmerkingen:

Van dezen brief heeft Leeuwenhoeck tevens een Latijnsche vertaling gezonden, welke nog aanwezig is in de Royal Society te Londen (MS. 1855. L 1. 26. Drie foliobladzijden).

[p. 197]

Letter No. 31 [19].
March 23rd 1677.

Addressed to: H. Oldenburg, Secretary of the Royal Society.

Manuscript: Signed autograph; London, Royal Society, MS. 1854. L 1. 25. Four folio pages.

Published in:

Phil. Trans. Vol. XII. No. 134. April 23. London, 1677: pp. 844-846. (English extract.)

Antoni van Leeuwenhoek, Brieven, vijfde vervolg. Delft, 1696. 96th Missive. Nov. 9th 1695; pp. 167-171. (Dutch quotations of the beginning and the end of the letter.)

Antonii a Leeuwenhoek Arcana naturae detecta. Lugduni Batavorum, 1722. Epistola 96; Nov. 9, 1695; pp. 39-42. (Latin translation of the above-mentioned quotations.)

Collection académique. Partie étrangère. Vol. II. Dijon et Auxerre, 1755; pp. 462-464. (French extract from the Phil. Trans.)

Abhandl. z. Naturgesch., Physik und Oekonomie [N.G. Leske]. I, 2. Leipzig, 1780; pp. 58-59. (German extract from the Phil. Trans.)

C. Dobell, Antony van Leeuwenhoek and his ‘little animals’. Amsterdam, 1932; pp. 168-171. (Modern English translation of nearly the whole letter by Dobell.)

Summary:

A description of Leeuwenhoeck's method of computing the number of living creatures in a drop of water. Announcement of further observations on this subject.

Remarks:

Leeuwenhoeck also sent a Latin translation of this letter which is preserved at the Royal Society (MS. 1855. L 1. 26. Three folio pages).

[p. 198]

H: Oldenburgh

Delff in Hollant den 23^e Maert 1677.

Mijn Heer.

UE^dts seer aengenamen vanden 12^e ende 22^e passado sijn mij wel geworden. t was mij lieff om te sien dat de H^r Boijle ende H^r Grew mij gedachtich waren, gelieft deselve Heeren van mijnent wegen, seer gedienstelijck¹ te groeten, Oock mede was het mij aengenaem te sien dat de Heeren Philosophen behagen hadden in mijne observatien, ontrent het water etc.² Maer dat deselve swaricheijt maeckten, omme te connen begrijpen de over groote menichte diertgens, alleen in een droppel water.³ Dit selfde⁴ comt mij niet vreemt voor, te meer terwijl⁵ het sonder het gesicht selver daer van te hebben, swaer is om sulcx te bevatten;

Ick heb noeijt vast gestelt datter soo veel dieren int water sijn, maer segh doorgaens, dat ick mij jmagineer⁶ soo veel te sien,

⁺Mijn verdeelinge van het water, en tellinge vande diertgens, geschiet dusdanich.⁷ Ick jmagineer mij een droppel water soo groot te sijn als een groene ert.

Jck neem een seer cleijne quantiteit water, dat ick in een ronde gedaente brenge, seer na van een ende deselve groote, als een geerst greijntge⁸, dese laest geseijde quantiteit water jmagineer ick mij een honderste deel vande geseijde droppel water te sijn, want ick stel dat wanneer de axe van een geerst greijntge doet 1. dat dan de axe van een groene ert, wel 4½. doet. Dit soo sijnde, soo is de quantiteit water, vande groote van een geerst greijntge, volgens de gemeene regels inde Meet const seer na 1/91 deel van een droppel water als in margine.⁹ dese quantiteit

1 Gedienstelijck - onderdanig.

2 Philosophen - beoefenaren der natuurwetenschappen.
In het fragment van dezen brief, opgenomen in de Missive van 9 Nov. 1695, staat: aangaande de levende Schepselen in 't water, etc. [M.]

3 Alleen in een droppel water - slechts in één droppel water.

4 Dit selfde - dit. Fragment: Dit selvige.

5 Terwijl - daar.

6 Maer segh doorgaens, dat ick mij jmagineer - maar zeg altijd, dat ik meen. [M.]

+ Berekening aantal levende wezens in een waterdruppel.

7 Wanneer L. infusiediertjes telt door een volume water, zoo groot als een ‘geerst greijntge’, op te zuigen in een capillaire buis en deze te verdeelen in ‘25. à. 30. off meer deelen’, heeft hij dus eigenlijk het principe van de telkamer uitgevonden. [S.]

8 Geerst greijntge - gerstekorrel.aant.

9 Fragment: Als bij exempel.

[p. 199]

[Mr. Oldenburg.

Delft in Holland, March 23rd, 1677.]

Sir,

I received your [welcome] Letters of the 12th and 22th of the last month; and I was not a little pleased [to see that Mr. Boyle and Mr. Grew sent me their remembrances. Pray give them my respectful compliments. I was also pleased to see], that my Observations about Water¹ [etc.] had not displeased your learned Philosophers. Nor do I wonder, they could not well apprehend, how I had been able to observe so vast a number of living Creatures in one drop of water, that being very hard to conceive without an ocular inspection. Mean time I never affirmed, [that there are so many of these animals in this water, but I generally said, that I imagined I saw so many]².

⁺I thus order my division of the Water and the enumeration of the animalcula³: I suppose, that a drop of Water doth equal a Pea in bigness; and I take a little quantity of water, [which I represent by a round figure,]^3a as big as a Millet-grain; this I reckon to be the [hundredth part of the said drop of water]⁴: for when the axis of a Millet-seed maketh 1, that of a Pea will make 4½: whence it follows, that the grain of a Millet is at least the 91th part of a Pea, according to the received Rules of [Geometry. This small quantity of water the size of a grain of millet]^4a I gather up into a

1 In the fragment of this letter, inserted in the Missive of November 9th, 1695, it says: ‘concerning the live creatures in water, etc.’. [M.]

2 Phil. Trans.: ‘that I could determine a certain number of those Animals living in water, but I generally said, that I imagined I saw so many: Not that I doubt of the truth of the thing, but use a certain number for an uncertain, and that not by exceeding the number, but by lessening it’. [Sw.]

+ A computation of the number of living creatures in a drop of water.

3 Actually L. invented the principle of the counter when he counted infusoria by sucking up in a capillary tube a volume of water the size of a grain of millet, and dividing it into 25, 30 or more parts. [S.]

3a Phil. Trans.: ‘of a round figure’. [Sw.]

4 Phil. Trans.: ‘one and ninetieth part of a pea’. [Sw.]

4a Phil. Trans.: ‘Mathematicians. This small quantity of Water’. [Sw.]

[p. 200]

water groote van een geerst greijntge brengh ick in een suijver glase pijpje,¹⁰ (wanneer ick de diertgens aen d'een off dander Heer Lieffhebber sal laten sien) Dit dunne holle glase pijpje met water verdeel ick weder in 25. à. 30. off meer deelen¹¹, en⁺ brenge het selve voor mijn microscope, door twee silvere off copere veeren bij mij tot dien eijnde daer aen gemaect, om het glase pijpje soodanige gestalte¹² voor mijn microscope te geven als het vereijscht, en het selvige pijpje¹³ hoogh en laegh te schuijven, na dat het mij goetdunct;

Ick heb onder andere seecker Heer¹⁴ de diertgens op de voorverhaelde manier laten sien, de welcke oordeelde in 1/30 deel van de quantiteit water van een geerst greijntge meer als 1000. levende schepsels te sien, Het welcke vande selve Heer met groote verwonderingh wiert aenschout, te meer, doen ick seijde datt^r noch in dat selffde water 2 à. 3 soorten van veel cleijnder diertgens waren die voor sijn oogen verborgen waren, en die ick door andere glasen en methode (die ick alleen voor mijn selven houde)¹⁶ come te sien. Bij aldien sulcx waer was dat de⁺ geseijde Heer 1000. diertgens in 1/30 deel water vande groote van een geerst greijntge waren gesien, dat soude dan inde¹⁷ groote van een geerst greijntge water 30000. levende schepsels wesen, en bij gevolgh dan in een droppel water 2730000 levende schepsels.

10 Fragment: brenge ik zuijver, in een glase pijpje.

11 Fragment: dit glase pijpje verdeel ik weder in 30. 40 of meer deelen.

+ 45'
45'
-----
225
180
-----
2025
45
-----
10125
8100
-----
91125 deelen ruijm geerst greijnen¹⁵ die de groote van een groene ert uijt maken.

15 Fragment: Komt ruijm 91 geerst greijnen, enz. Zie ook den brief van 5 Oct. 1677, blz. 252, waar het getal 92 1/8 genoemd wordt. [M.]

12 Gestalte - stand.

13 De woorden ‘en het selvige pijpje’ zijn in het fragment weggelaten.

14 Fragment: zeker Geleert Heer.

16 Zie aant. 16 bij den brief van 7 Sept. 1674 en aant. 9 bij den brief van 22 Jan. 1675. Vgl. ook den brief van 9 Oct. 1676, blz. 106 en 114.

+ 91
30000
-----
2730000

17 Fragment: had gezien, dat zoude in de......

[p. 201]

[clean] glass-pipe⁵ [(whenever I wish to show the animalcules to some curious person or other). This slender hollow glass tube filled with water, I divide again into 25 or 30⁶, or more parts, and then put it before my microscope, by means of two silver or brass springs, which I have attached to it so as to be able to place the glass tube before my microscope in any desired position, and to be able to push it up and down as I think fit.]⁷ Amongst other Spectators, I shew'd it to a [gentleman in the above mentioned manner who judged]⁸, that in 1/30 part [of a quantity] of water, equalling the bigness of a Millet-seed, he saw more than a thousand living Animals: which when he highly wondred at, he wondred much more, when I said, [there were in it two or three kinds of much smaller animals besides, which did not appear to him, and which I could observe by other glasses and other methods, which I still reserve to my self alone]⁹. Hence it is manifest, that, if in the 1/30 part of one Millet-seed there are seen 1000, there may be seen 30000 in one such whole seed, and consequently in a drop of water¹⁰, there may be seen 2730000.

4,5	2025	91
4,5	45	30000
-----	-----	-----
225	10125	2730000
180	8100
-----	-----
2025	91,125	[comes to over 91 millet grains^10a, together the size of a green pea.]

5 Phil. Trans.: ‘very slender glass-pipe’. [Sw.]
Fragment: ‘I gather up cleanly into a glass-pipe’.

6 Fragment: ‘30. 40’.

7 Phil. Trans.: ‘very slender glass-pipe, dividing by this means that little water into 25 or 30 parts, of which I observe one part after another, and shew the same to others’. [Sw.]

8 Phil. Trans.: ‘not ordinary person, of great sagacity and an excellent sight, who judged with me’. [Sw.]
Fragment: ‘a Learned Gentleman’.

9 See note 8 to the letter of September 7th 1674, and note 5 to that of January 22nd 1675. See also the letter dated October 9th 1676, pp. 107 and 115.
Phil. Trans.: ‘I saw in it two or three kinds of much smaller Animals besides, which did not appear to him, because I saw them by another Microscope, which I still reserve to my self alone.’ [Sw.]

10 The translator of the Phil. Trans. adds: ‘which is 91 times bigger than such a seed’. [Sw.]

10a Fragment: ‘comes to over 91 millet grains, etc.’ See also the letter of Oct. 5th 1677, p. 253, where the number 92 1/8 is mentioned. [M.]

[p. 202]

Anders¹⁸ ick imagineer mij de quantiteit water vande groote¹⁹ van een groff santge, in het welcke ick mij imagineer²⁰ meer dan 1000. levende schepsels te sien; en de proportie tusschen de groote van een groff santge, en een droppel water imagineer ick mij dus. Dat wanneer de axe van een santgreijntge is 1. dat dan de axe van een droppel water meer is dan 10. en bij gevolgh dan een droppel water 1000. mael grooter dan een sant, comt dan meer als duijsent, mael duijsent, levende schepsels in een droppel water; en op sodanige manier reecken ick mijn onseeckere geimagineerde tellinge van diertgens, int water, Doch ick wacht mij soo veel als het mij mogelijck is, omme het getal niet te vergrooten²¹, gelijck UE^dt hier boven sien can, dat ick in mijn missive, het getal niet halff soo veel begroot, als het andere wel doen souden²². Mijn tellinge is immers soo onseecker als vande geene die een groote coppel schapen sien drijven, en die met het gesicht alleen daer over te laten gaen, seggen, hoe veel schapen het coppel inhout, om sulcx op sijn naeuwkuerichst te doen soo salmen sich inbeelden²³ dat deselve schapen in breete bij malcanderen loopen, tot seeker geimagineert getal, en dat met de lenghte die men sich oock inbeelt dat deselve bereijcken, multipliceren, en soo sich inbeelden de groote van het coppel schapen, en gelijck het geimagineert getal met het ware getal vande schapen, op een coppel van 600. schapen, wel 100: 150. à. 200. can verschillen noch meer can het mij verschillen²⁴

18 Na ‘anders’ denke men een dubbelpunt. [M.]

19 In het fragment zijn de woorden ‘vande groote’ weggelaten.

20 Fragment: dat meer dan...... kome te zien, de proportie.

21 In het fragment staat hier, i.p.v. de berekening op blz. 200, in de kantlijn: 91
30000
-----
2730000

22 In het fragment staat hier ‘enz.’, terwijl het volgende is weggelaten tot aan ‘Omme de Heeren Philosophen’ (blz. 206).

23 Sich inbeelden - zich voorstellen.

24 Noch meer can het mij verschillen - nog grooter verschil kan er bij mij zijn... [M.]

[p. 203]

Otherwise I compare the quantity of the Water to the bigness¹¹ of a [coarse] grain of Sand; in which quantity of water I doubt not at all but that I see more than [a 1000 living animals; and I imagine the proportion between the bigness of a coarse grain of sand and a drop of water to be thus. If the axis of a grain of sand is 1, the axis of a drop of water is at least 10, and consequently a drop of water is a thousand times bigger than that sand, and therefore more than thousand times a thousand living creatures in one drop of water. In such a manner I calculate my uncertain, imagined computation of little animals in the water. But I am on my guard as much as possible not to heighten the number¹², for you can see above that in my letter I have estimated the number at less than half of what others would have done¹³. For my computation is as uncertain as that of those who, seeing a large flock of sheep being driven, tell you, by sight alone, how many sheep there are in it. The most exact manner to do this is to imagine that the sheep walk together broadwise in a certain conjectured number, and to multiply this number with the conjectured length of the flock, and thence to conclude the size of the flock. And just as the conjectured number of sheep may differ from the real number at the rate of 100, 150 or 200 in the case of a flock of 600 sheep, my computation of the very little

11 In the fragment the words ‘to the bigness’ have been omitted.

12 Instead of the computation on p. 201 the fragment has here:
91
30000
-----
2730000

13 Here the fragment has ‘etc.’ and there is an omission till we come to ‘In order to give...’ (p. 207).

[p. 204]

inde tellingh vande seer cleijne diertgens, want de cleijnste soort van diertgens, die mij daeghlijcx voortcomen²⁵, jmagineer ick mij meer als 25. mael cleijnder als een globule van bloet, die het bloet root maken, want ick oordeel dat wanneer ick de axe van een cleijn diertgens (!) 1. stel dat dan de axe van een globule bloet wel 3. is.²⁶

Mijn Heer dit ist geringe van mijne observatien die ick aen verscheijde Heeren Lieffhebberen met groot genoegen heb getoont, maer mijne andere gesichten²⁷, en curiuese²⁸ microscope, daer toe en can ick alsnoch niet resolveren omme die gemeen te maecken, dat²⁹ UE^dt en de Heeren Philosophen mij ten goede gelieft te nemen,

⁺Ick heb sedert het afgaen van mijn missive aengaende de diertgens int water niet ledich gestaen, maer doorgaens³⁰ verscheijde wateren geobserveert, ja selffs gedistaleert en gekoockt water, en heb oock inde laeste Felle coude, wanneer alle de diertgens waren doot gevroren, het water bij het vuijer laten ontdoeijen, en in mijn slaepcamer daer een gantschen dach wierde vuijer gestoockt laten staen, en gesien dat na verloop van 24. uren en op een ander tijt na verloop van 17 uren weder levende schepsels int water waren gecomen, Ick soude dien aengaende

25 Die mij voortcomen - die mij voor oogen komen, die ik zie.

26 Hier vindt men een nadere bevestiging, dat de ‘cleijnste soort van diertgens’, welke L. observeerde, slechts bacteriën kunnen zijn geweest. [K.]

27 Mijne andere gesichten - de andere dingen, die ik gezien heb.

28 Curiuese - bijzondere.

29 Dat - wat.

+ Nadere mededeelingen over observatie van ‘diertgens’ in water.

30 Doorgaens - geregeld.

[p. 205]

animals may differ. For I imagine]^13a that the smallest little Animals, which daily occur to me in water, are more than 25 times less than a globul of blood, because if the axis of such a little Animal is one, that of a globul of blood is at least three¹⁴.

[These, Sir, are the slight observations which I showed with great pleasure to several Philosophers. But I cannot yet resolve to communicate the other things I observed as my particular microscopes, hoping you and the Gentlemen Philosophers will excuse we for this.]^14a

⁺After I had sent away my former Letter, I gave not over observing the animalcula in water; examining also distilled and boiled Waters. Last Winter, when the severe cold had killed [all] the little Creatures, observing the water thawed by the warmth of [the fire and after it had stood in my bedroom which was heated the whole day]¹⁵, I found, after 24 hours were elapsed, and another time, after 17 hours were passed, that some living Animals appeared again in that water.¹⁶ [With respect to that I might,

13a Phil. Trans.: ‘a 1000 little Animals. Now, if the axis of a grain of Sand be 1, the axis of a drop of water is at least 10, and consequently a drop is a 1000 times bigger than that sand, and therefore 1000000 living Creatures in one drop of water. In which computation I rather lessen than heighten the number. 'Tis true, my calculus is not, nor can be, so exact, as precisely to determine the number: But I proceed, as those do, who intending to number a flock of Sheep running confusedly one among another, make an estimate by the breadth of the front, and the length of the sides of a flock, how great the number of the Sheep may be. And as he, that seeth a thousand Sheep running together, may in his conjecture erre from the truth a matter of an hundred, more or less; the same may easily be granted to me; yet I need not yield, that I ever do exaggerate my numbers; because’. [Sw.]

14 This is further evidence that the ‘smallest animals’ which L. observed can only have been bacteria. [K.]
The translator of the Phil. Trans. adds: ‘now 3
3
-----
9
3
-----
27.’ [Sw.]

14a Phil. Trans.: These, Sir, I thought good to add to the Observations, I have made, and shew'd to others, with the applause of the beholders. The rest, and the make of the Microscopes, employed by me, I cannot yet communicate. [Sw.]

+ Method of observing the ‘little animals’ in water

15 In the Phil. Trans. this passage reads: ‘the room, in which it had stood for a whole day with a fire in it’, [Sw.]

16 In the Phil. Trans. this letter ends: ‘When I shall write next, I intend, for further satisfaction, to assert and confirm the truth of what I have related by the testimony of divers Eye-witnesses. I remain, Sir, Your, &c.’ Delft, March 23. 1677. [Sw.]

[p. 206]

wel wat meerder seggen, maer gemerckt³¹ mijne voorgaende missiven bij UE^dt noch onderhanden sijn, soo sal ick het sparen³²,

Omme de Heeren Philosophen meerder³³ contentement te geven, aengaende de waerheijt vande menichvuldige levende schepsels alleen in een seer weijnich quantiteit water,³⁴ is mijn voornemen, wanneer deselve weder in een seer groote menicht³⁵ [in] t water sullen sijn, dat ick daer van attestatie sal nemen³⁶, en UE^dt die toe laten comen.³⁷

Het versoeck dat UE^dts goede vrinden mij hebben gedaen, aengaende de vleesachtige veeseltgens vande spieren, alsmede de schors en murchachtige gedeelten vande Herssenen, sijn bij mij voordesen te meermalen geobserveert, maer ick sal met de eerste gelegentheijt deselve met ijver weder observeren, ende mijne observatien daer omtrent UE^dt laten toecomen. Afbreeckende blijve na presentatie van mijn geringen dienst, en groetenisse aen alle Heeren Lieffhebberen.

Mijn Heer

UE^dts ten Hooghste verplichten

Dienaer.

Antonj Leeuwenhoeck.

⁺Mijn Heer. nademael ick meest doorgaens sie dat UE^dt de tijt ontbreeckt omme mijne observatien inde engelsche tael over te setten, tselvige communicerende aen een Heer die mij verscheijde malen heeft wesen besoecken, presenteerde deselve Heer sijn dienst, omme mijne observatien die ick aen UE^dt soude comen over te senden, inde Latijnsche tale over te setten, dat ick niet en heb afgeslagen, ende UE^dt mijne missive nevens de copie int Latijn hier nevens gaende laet toe comen. Soo ick UE^dt in toecomende met sodanige manier van doen can dienen, soo sal ick UE^dts antwoort hier op verwachten.

31 Gemerckt - aangezien.

32 Sparen - achterwege laten.

33 Fragment: nog meerder.

34 Fragment: in een zeer kleijne quantiteit water.

35 Fragment: in zoo een groote menigte.

36 Attestatie van iets nemen - iets schriftelijk (met een attest) laten bekrachtigen. Zie verder aant. 39 bij den brief van 29 Mei 1676. Voor de attesten, zie den brief van 5 October 1677. [M.]

37 Hier eindigt het fragment met: enz. [M.]

+ Over vertaling van L.'s brieven in het Latijn.

[p. 207]

indeed, say something further, but seeing that my previous letters are still under your consideration, I will omit doing so.

In order to give the Philosophers further^16a satisfaction concerning the truth of there being living creatures in even a very little quantity of water, it is my intention, when they again appear in great plenty¹⁷ in the water to have this attested, which testimony¹⁸ I will then send to you¹⁹.

As regards the request of your good friends concerning the fleshy fibres of the muscles, and the cortex and the medullary parts of the brain, I have observed these on several occasions, but I shall take the first opportunity to examine them again sedulously, and will then send you my observations on that subject. I must leave off here, offering you my slight services and sending my greetings to the Curioso's.

Sir,

Your obliged servant

Antonj Leeuwenhoeck.

⁺Sir, Having again and again observed that you cannot find time to translate my letters into English and having told this to a gentleman who has several times visited me, the latter offered me his services, proposing to render the observations intended for you into Latin. Having accepted his proposal I now send you my letter together with the Latin version. If in future I can render you a service by doing so, I will thank you for a reply.]

16a Fragment: ‘still more’.

17 Fragment: ‘in such great plenty’.

18 See for the testimonies the letter of October 5th 1677. [M.]

19 Here the fragment ends at ‘etc.’. [M.]

+ The translation of L's letters into Latin.

15 Fragment: Komt ruijm 91 geerst greijnen, enz. Zie ook den brief van 5 Oct. 1677, blz. 252, waar het getal 92 1/8 genoemd wordt. [M.]