Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur

Ten geleide

De uitgave die voor u voor u hebt, geeft informatie over moderne Nederlandstalige literatuur en is losbladig. Dit betekent dat wij wel menen dat wat in dit lexicon staat over aard en belang van het werk van individuele auteurs, de moeite waard is, maar niet dat hiermee het laatste woord over deze onderwerpen is gezegd.

Een wat systematischer benadering van de moderne literatuur dan waarover men op dit ogenblik kan beschikken, staat ons voor ogen. Er verschijnen wel losse beschouwingen en studies van verschillende aard, critici bundelen soms hun recensies, een enkele keer wordt er een monografie over een modern auteur of over één bepaalde roman uitgegeven, en van al deze uitgaven profiteren zowel de literatuur als de lezers. Maar bredere systematische informatie - waar bijvoorbeeld in voortgezet en hoger onderwijs wel vraag naar is - ontbreekt nagenoeg. Dit is de belangrijkste reden waarom dit Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945 verschijnt.

De losbladige vorm maakt het mogelijk het aantal besproken auteurs voortdurend uit te breiden, de bestaande artikelen in de loop der jaren aan te vullen en te herzien, biografie en bibliografie bij te houden en fouten te herstellen. Door deze werkwijze kan in dit lexicon aan verschillende facetten van de moderne literatuur (die wij in 1945 laten beginnen) aandacht worden besteed: aan de ontwikkelingen in het werk van een oude, zowel als aan de opkomst van belangwekkende auteurs van een jonge generatie. In deze eerste aflevering hebben wij een doorsnee van onze opzet willen geven, al was het ten aanzien van sommige auteurs moeilijk (of soms onmogelijk) een geschikte medewerker te vinden. In de eerste aanvullingen zal het accent meer liggen op auteurs die na 1960 zijn gaan publiceren.

‘Kritisch’ hebben wij dit lexicon genoemd, omdat wij geen encyclopedische samenvatting van informatie nastreven, maar een mengeling van objectieve informatie over een bepaald oeuvre en de persoonlijke inzichten van de betreffende medewerker daarin.

Wat biedt het lexicon per auteur? Allereerst een beknopte biografie, vervolgens

een kritische beschouwing van het werk en ten slotte een primaire en een secundaire bibliografie. In de primaire bibliografie staan alle boekpublikaties van de besproken auteur genoemd en - afhankelijk van hun belang - mogelijk ook losse publikaties. De secundaire bibliografie bevat een selectie van publikaties over het werk van de besproken auteur; bereikbaarheid en belang van de publikaties stonden hierbij voorop, volledigheid zeker niet.

Ongetwijfeld zullen niet alle verwachtingen van de gebruikers door dit lexicon worden ingelost. Mocht u kritische opmerkingen willen maken, laat u ons deze dan via de uitgever horen. Juist in een losbladige uitgave is het immers mogelijk vrij snel verbeteringen aan te brengen.

januari 1980

De redactie

In de meer dan vijftien jaar dat dit lexicon nu bestaat, is het ons steeds duidelijker geworden dat de tijdsbeperking ‘na 1945’ problematisch is. Verschillende auteurs hebben zowel vóór als ná 1945 gepubliceerd en zouden, als wij ons rigoureus aan dat jaartal houden, onvolledig besproken worden. Aanvankelijk vroegen wij onze medewerkers dan ook in zo'n geval de nadruk te leggen op het naoorlogse werk, maar gaandeweg bevredigde deze aanpak ons steeds minder en hebben wij gekozen voor de integrale behandeling van het oeuvre.

Is het leggen van een cesuur in 1945 dus om literair-historische redenen geregeld kwestieus, ook voor de gebruikers van het lexicon is die grens onhelder. Waarom Bordewijk wel in het lexicon en zijn tijdgenoot Slauerhoff niet? Waarom Elsschot wel en Van Ostaijen niet? Hoe meer auteurs wij opnamen die ook al vóór 1945 actief waren, en dat zijn er nogal wat, des te meer kregen wij het gevoel dat de tijdsbeperking ‘na 1945’ aan het vervagen was. Daarom, en ook op verzoek van vele gebruikers, hebben wij besloten de naam van het lexicon te wijzigen in Kritisch Lexicon van de Moderne Nederlandstalige Literatuur. Daardoor komen nu ook belangrijke twintigste-eeuwse schrijvers binnen ons bereik, die wij anders niet hadden mogen opnemen. Wij hopen dat hierdoor dit lexicon nog aan bruikbaarheid zal winnen.

augustus 1995

De redactie

58 Kritisch lit. lex.
augustus 1995