|
| |
| |
| |
| |
Ontset van Leyden.
Bly-eindich spel.
Eerste geschiedenisse.
O Meester van dit al, die alle dinck doet leven,
Die al dat adem heeft het wesen hebt gegeven.
O Vader van uw volck, o Trooster van de liên,
Die niemant buyten u kan vreucht of troost aenbiên.
Wanneer sult ghy toch eens vergeten ons misdaden,
En van 't Maraensche jock ons vry gemoet ontladen?
Hoe lange sal van hem uw kercke sijn geschent?
Sal dan hier nimmermeer ons droefheyt sijn geent?
Den schipper die door zee en ongetemde baren
Of naer het Oosten wilt of naer het Westen varen,
Al wert hy van zijn streeck gedreven door den wint,
Als hy de Noorster siet zijn rechte have vint,
Daer comt hy vroeg of laet; wy troosteloose menschen
En vinden qualick oyt de haven van ons wenschen.
Wy weten 't, grooten God! Fortunens wanckel-spil
Wert door uw' hant gedraeyt, gekeert naer uwen wil.
Nochtans al die met vlijt uw wetten onderhouwen,
Die siet men dag voor dag bedroeven en benouwen;
Maer die uw woort versmaên en treden onder voet,
Die sijn allom gesien, sijn vry van tegenspoet.
| |
| |
O ongemeten God, wie sal uw kracht doorgronden,
Uw goddelick bedrijf en groot verstant doorgronden?
Die sulcx beproeven wilt, dat hy de sterren tel,
Die 's nachts gaen door uw last en goddelick bevel,
Verlichten 's hemels baen; dat hy soeck hoe veel blomen
In 't midden van de lent schoon afgeschildert comen,
Dat hy de winden vang; en noch bekenne dan
Dat by van al uw werck niet 't minst verstaen en can.
Uw kinders sijn benout, van pest en honger moede,
En proeven dagelicx uw vaderlicke roede:
Den Spaignaert is in vreugt, dien moorder van de liên,
Die wy vier maenden nu voor dese vesten sien.
Doch al dat u belieft is vol rechtveerdigheden,
Veel beter is het nu, dan naer den tijt geleden,
Ghy weet wat ons behoeft. Wy houden 't al voor goet
Dat uw' rechtveerde hant alhier ons leyden doet.
Maer is het uwen wil (laet eens de menschen spreken
Om vrijheyt en uw wort van Spaignen afgeweken),
Dat den Maraen noch sy, en blyve een Tyran?
En wreedlick ommebrengt soo menich vromen man?
Siet hoe hy dag voor dag veel menschen doet vermoorden,
Met sweerden, en met vier; met kogels, en met koorden;
Siet hoe hy vrouwe schent, en maegden bringt tot schant;
Siet hoe 't onnoosel bloet vloeyt door het gantsche lant.
Zijn wercken altemael sijn vol afgrysigheden,
Nochtans so prijst men hem in landen ende steden,
Dat hy de Princen selfs so schandelick ontlijft
En 't onrechtveerdig sweert door hare halsen drijft,
Dat hy de kinders oock, d'onnoosel cleyne wichten
Vermoort om zynen lust en bloet-dorst te verlichten,
Het is al wel gedaen, men houd het al voor goet
Dat dien verwoeden beul uw trouwe kinders doet.
| |
| |
't Is waer, ghy hebt geseyt, dat uw kerck sal lyden
Soo lang als Son en Maen afmeten sal de Tyden,
Tot dat ghy rechten comt, om op den lesten dag
Ons gans bevryen sult van droefheyt en geclag.
Maer daerentusschen Heer, is 't reden dat Tyrannen,
Alleenlick om uw woort, vermonden ofte bannen
Soo menig vrome siel? Staet op, jalousen Got,
Den Spaignaert heeft met u nu lang genoeg gespot.
Hy heeft nu lang genoeg met worgen en met branden
Zijn ongenadig hert versadigt in dees landen;
Hy heeft hier veel meer quaet en schelmery gedaen
Als oyt Tyran, so lang de werrelt heeft gestaen.
Dit can het Vlamsche lant en Brabant licht getuygen,
Daer noch 't onnoosel bloet de droeve straten suygen,
En Hollandt heeft den aert van Spaignen wel gesmaect,
Daer menig schoone stat een bloet-bat is gemaect.
Nu hout hy Leyden noch met schanssen soo becingelt,
Soo nau alom beset, met soo veel volc omringelt,
Dat die bedroefde plaets, door honger en door pest,
Soo ghy haer niet en helpt, moet overgaen in 't lest,
En buygen onder 't jock van die vervloeckte menschen
Die anders niet dan moort en tyrannie wenschen;
Och! comt en helpt ons, Heer! ghy weet den grooten noot
Die ons soo seer benout, die soo veel borgers doot.
De dijcken door-geboort, de op-gestelde sluysen,
Om door de vloet te doen den Spaenschen hoop verhuysen,
Sijn van de glippers daer, en schimpers hier bespot,
Die lachen met den Prins, en houden hem voor sot.
Ick hoor dat hy al doet wat yemant can gedencken,
Om ons te maken vry en 's vyants cracht te krencken:
Maer als ick wel aensie de macht des Spaignaerts an,
Vrees ick dat hy wel wenst, maer ons niet helpen kan.
| |
| |
Als eenen vogel siet van een serpent verscheuren
Sijn ongepluymde jonck, en can niet meer dan treuren,
En voor zijn bystant al, en al zijn ydel cracht
Doen aen den moorder doof een ongehoorde clacht.
Soo gaet het met den Prins; hy soeckt het jock te breken
Dat over onsen hals den Spaignaert proeft te steken.
Maer al dat hy besoeckt, en al dat hy begint,
Vrees ick dat ydel is en anders niet dan wint.
Want hooger, soo men segt, is 't Rijnsche lant gelegen,
Als dat van Schie of Delft den name heeft gecregen:
Elck vreeset dat Natuyr niet laten sal geschiên
Dat, na 't welck laegte soeckt, sou na de hoogte vliên.
't Is daerom dat men hier so menigmael moet hooren,
Loopt Geuskens op de Borgt of op den hoogsten tooren,
Siet hoe op 't vlacke velt het hooge water staet,
Siet hoe Baldei volck van Leyden loopen gaet.
Ach! schimpers, die de stadt daer ghy in syt geboren,
Die u lang heeft gevoet, die ghy hebt trouw gesworen,
Gebogen wenst te sien weêr onder den Maraen,
Meent ghy dat men u sou dan met ons beter gaen?
Dat hy uw' dochters niet of vrouwen en sou schenden?
Dat hy uw kinders sou vry houden van ellenden?
Voorwaer, ghy syt verdoolt. Dit is het Spaensche woort:
't Is voor zijn ziele goet, wert yemants paeps vermoort.
Is 't dat sy willen gunst om het geloove toonen,
Waerom is 't dat zy niet de kinders en verschoonen?
Waromme senden zy die voor den tijt in 't graf,
Die doch onnoosel sijn, en weten nergens af?
Zy sijn maer uyt den buyck des moeders eerst geweken,
En weten noch van goet, noch ooc van quaet te spreken,
En proeven even wel het ongenadig sweert,
Dat haer het leven neemt als 't qualick is anveert.
| |
| |
Hoe dickwils is 't gesien, dat die geen quaet en wachten
Onnoosel kindertjes, op haren moeder lachten.
En met een soet gevley (is dat een menschen hert
Dat door de soetigheyt niet eens beweegt en wert?)
En kinderlick gerucht, soo 't scheen haer doot verbaden;
Maer, lacen! te vergeefs: zy mosten oock de paden
Betreden van de doot, en met haer moeders gaen
Voor Godes Rechter-stoel beclagen den Maraen.
Terwijl soeckt ghy de stat den Spaignaert weêr te geven,
Gh' en acht noch vrouw noch kint, meugt ghy slechts blyven leven,
Verraders als ghy syt, en voeren 't hoogste woort,
Sijn Rechters als den beul uw medeburgers moort.
Maer waer sijn doch geweest uw onbesuyste tongen,
Als Bronckhorst van de doot noch niet en was besprongen?
Hoe sweegt ghy dan soo stil? ghy vreesde, denck ick wel,
Dat hy u met een strop sou senden na de hel.
Fy, ghy onaerdig volck! fy, moedeloose menschen!
Die offert den Tyran uw' neêrgebogen wenschen.
Hoe wel waert ghy geloont als ghy soeckt te verraên
Uw' eygen vader-stadt, dat ghy daer uyt most gaen;
En woonen by 't gespuys van d'onbeleefde fielen,
Die oock, gelijck als ghy, ons soecken te vernielen.
Die den Maraen bemint, of aen hem gunste toont,
Verdient niet dat hy vry in dese Landen woont.
Staen u de Glippers aen, die valsche Batavieren
Die by den Spaignaert sijn en volgen zijn banieren,
Loopt ende blijft by haer; en denckt dat ghy haer segt
Dat die onwinbaer is die voor de vryheyt vecht:
Segt emmers aen Maraen dat hy niet en moet dencken,
Als hy u in den schoen den moet so haest siet sencken,
Dat d'ander also sijn. Een oprecht Batavier
En is niet licht ontstelt al hoort hy wat getier.
| |
| |
Den haes, met dat hy hoort het keffen van de honden,
Begeeft hem op de vlucht, hy vreest te sijn verslonden.
Den Leeu leyt onbeweegt, en soo hem yemant quelt,
Met een onwinbaer hert sich cloeck ter weire stelt.
Denckt dat ghy hasen sijt, wy willen Leeuwen blyven
Tot dat de doot ons comt vry uyt het leven dryven;
Wy wenschen dat wy 't lant de vryheyt geven weêr,
Of dat wy in dien wens het leven leggen neêr.
Al is den dranck so slecht, al is ons broot gegeten,
En dat wy geenen raet meer voor den honger weten;
Veel liever willen wy noch door gebreck vergaen,
Als onder den Tyrans moordadig jock te staen.
Die schroomen voor de doot, de doot in 't leven proeven;
Maer die haer niet en vreest en can sich noyt bedroeven.
Hoe dat het comt of gaet, die 't sterven luttel acht,
En weet van geen gebreck, als ander vreesen lacht.
Het sy dan dat in zee de ongetemde winden
De baren dryven hoog, en dreygen te verslinden,
't Sy oorlog, pest of brant, hy 't minste niet en vreest,
Maer sent slechts naer de locht den onbevreesden geest.
Die wil mach slave sijn, wy connen so niet leven,
Wy hebben liever 't licht en 't leven te begeven.
Maraen, doet wat ghy cont, en weet dat vrome liên
Vry altijt willen sijn, of vry uyt 't leven vliên.
| |
| |
Hoe lang sal 't wesen, grooten God,
Dat ghy ons sult beproeven?
Dat ons den Spaignaert tot uw spot
Viermael sijn nu de Son en Maen
Dat wy den bloedigen Maraen
Gelegert sien voor Leyden.
De peste en des hongers noot
Sijn in de stadt gecomen,
Meer dan ses duysent door de doot
Sijn schielick wegh genomen.
De sluysen sijn wel opgestelt,
Doorsteecken sijn de dijcken,
Om door des waters groot gewelt
Den Spaignaert te doen wijcken.
Wy weten dat den Prince niet,
Noch oock de Heeren Staten,
In dit onlydelick verdriet,
Maer, lacen! als men overdenckt
Des vyants groote crachten,
Ons goede hope wert gecrenckt,
Verandert weêr in clachten.
| |
| |
Het water wast, maer veel te traegh
Terwijl den noot wast alle daegh,
En can geen uytstel lyden.
Och, dat er nu een hooge vloet
Met winden uyt Noordwesten
Ons quamen geven goeden moet,
En 't Spaensche heyr vernesten.
Och, dat wy door 't bewatert velt
De cloecke Zeeuwen sagen,
Met een onwinbaer scheeps-gewelt,
Den swarten hoop verjagen.
Het schijnt, 't en mach alsoo niet sijn,
Den weg blijft al te drooge,
Het lant dat naem heeft van den Rhijn
Verheft sich al te hooge.
Sult ghy dan, puick van alle steên,
Noch swaerder u bedroeven?
Naer dat ghy hebt soo veel geleên,
Het Spaensche jock noch proeven?
Sult ghy u moeten den Tyran
Die sparen sal noch vrou, noch man,
Noch kinders laten leven?
Sult ghy dan op u wallen sien
Die wreede mensch-verslinders
En door uw nette straten vliên
Het bloet van uwe kinders?
| |
| |
Die sal hy rucken uyt de wieg,
En in twee stucken scheuren,
(En denckt niet, voester, dat ick lieg,
Men heeft sulcx sien gebeuren).
Hy sal die vatten by een been,
Verpletten tegen eenen steen,
Of 't aenschijn van haer vader.
U schoone dochters allegaêr
Die sullen sijn geschonden,
En dan by haer ontvlochten hair
Dan sal men van het lichaem voort
De ronde borstjens snyen,
En doen haer, eer sy sijn vermoort,
Wat wreetheyt dat men dencken can
Sal dwingen u tot tranen,
Want noyt en was er een Tyran
Soo wreet als de Maranen.
Den koninck, door den boosen raet
Van die haer bate soecken,
God en gesworen eet versmaet,
Derft heel het landt vervloecken.
Hy sent zijn bloetvergieters af,
Die heeft hy last gegeven
Te jagen al de liên naer 't graf
Die zy noch vinden leven.
| |
| |
Hy meynt dat Gods rechtveerdigheyt
Sal altijt swygen stille,
Noyt straffen zijn bloetgierigheyt
Doch, wreeden mensch, gy faelt te seer,
Dien tijt is oock beschreven,
Dat u en uw' volck, God de Heer
Sal loon naer wercken geven.
Herodes die in 't joodsche lant
Ten lesten Gods rechtveerde hant
Oock in dit leven voelde.
Denckt dat ghy nu Herodes zijt.
Doet wat ghy cont begeeren,
Gods grimmen moet sal t'zynen tijt
Van u dien hooghmoet weiren,
Dan sult ghy werden, wreeden fiel,
Die sullen uw verdomde siel
Doen uyt uw lijf verhuysen.
Die schandelicke vuyle pijn,
Die u in d'hel sal bannen,
Sal altijt een vermaningh sijn
Soo lang de werrelt heeft gestaen
Heeft noyt Tyran verworven,
Dat hy is vry van straf gegaen,
En sonder pijn gestorven.
| |
| |
Soo lang de werrelt wesen sal
En sal men noyt bevinden,
Dat de doot, sonder ongeval,
Sal een Tyran verslinden.
Den wolf die, soo men dickwils siet,
Gedaen heeft groote schade,
Komt oock ten lesten in 't verdriet,
En vindt dan geen genade.
Het uytgestort onnoosel bloet
Moet hy dan dier becoopen,
Als hem den herder 't vel af doet,
Verworght, en op gaet knoopen.
De adder swanger met fenijn
Moet dat in 't lest betreuren,
Sijn oorsaeck van haer eygen pijn
Als haren buyck moet scheuren.
Die zynen naesten wilt verraên
En soeckt hem te bederven,
Sal zijn gewisse loon ontfaên,
En noyt goet eynd' verwerven.
Hy mach vast dencken dat hem God
En naer Plutonis diepste kot
Hem senden en vervloecken.
Terwijl Maraen en denckt noch niet
Dat ghy ons hebt gewonnen,
Al sijn wy in soo groot verdriet,
En qualick voorder connen.
| |
| |
Nochtans stantvastigh willen wy
Wy hopen die te houden vry,
Of daer te laten 't leven.
Veel liever hebben wy voor 't lant
Dan onder uw' bloetdorstig' hant
Die voor zijn stat en voor zijn eer
Het leven derft verliesen,
Hy en sou, so hy 't krege weêr,
Geen schoonder doot verkiesen.
|
|
Auteursrechtvrij