|
| |
Tweede hoofdstuk.
Waerin men vindt hoe vervaerd de beschermgeest was.
Op het eiland beleed men geenszins het christengeloof. Men zal dat reeds bemerkt hebben, want de tweedragt, de haet en de ongelykheid die er troonden, strooken weinig met de gelykheid en de liefde, welke door het H. Evangelie gepredikt worden. Sidhan was dus ook het nederige kind van onzen Zaligmaker niet; integendeel was zyne ziel met hoovaerdy en heerschzucht behebt. Hy deelde in het gezag van den gryzen Mordohan, en deze was blyde hem dit deel af te staen, omdat de valsche profeet hem onontbeerlyk was. Inderdaed, Mordohan drukte een ongeregtig dwangjuk op | |
| |
zyne stamgenooten, en men ware zeker tegen hem opgestaen zoo Sidhan de ongelukkigen niet had in toom gehouden. Hy deed hun gelooven dat hun rampspoed door Gods wille ontstond, en zy met een later geluk zouden beloond worden, wanneer zy hun slavenleven geduldig doorbragten. Die noodlottige leer deed hen in hoop leven en versterkte hunne moedeloosheid: zy vonden het gemakkelyk een eeuwig geluk te bekomen, met zich werkeloos door den levensstroom te laten sleuren, en dachten niet eens dat er op het eiland ook geluk was, en dat zy dit door arbeid aen het gezag van Mordohan moesten onttrekken. Zoo staefde Sidhan's invloed de dwingelandy van het opperhoofd, en deze beloonde hem daervoor met zyne vriendschap.
Dien avond zaten zy te samen met Ardhan, over het huwelyk van den laetsten met Harmona te raedplegen. Het vertrek waerin zy zich bevonden was uitnemend prachtig, en op den marmeren schoorsteen bevonden zich van die kleine zindelykheden, welke aenstonds den rykdom en den goeden smaek der bewooners verraden. Tusschen die nuttelooze versierselen had er steeds eene kleine doos gepraeld, waerin Mordohan en de priester veel aenbelang stelden. Rondsom was zy met kostelyke paerlen bezet, en in het midden schitterde in diamanten letteren het vreemde:
Wat dit geheimzinnig teeken beduidde, wisten zy eigenlyk niet; maer toch was het hun bewust dat die doos in zich bevatte al wat hun gezag kon aentasten, en daerom verlustigden zy zich dikwils in het beschouwen van dit klein gevang hunner vyandelykheden. Nu was die doos weggenomen en er bevonden zich niet meer dan de lauwertakken, waermede zy altoos omkranst was.
| |
| |
De mannen zaten in zetels rond de tafel en zy schenen in de drokte van hun gesprek vergeten te hebben, dat er eene vrouw in den hoek der kamer, op een rustbed, halfuitgestrekt lag. Die ongelukkige was Harmona. Haer boezem zwoegde pynlyk en op haer gelaet lag de uitdrukking van de folterendste onrust. Groote zweetdroppels vielen van haer voorhoofd, en hare blauwe oogen stonden strak en styf gevestigd op de doos, welke zy in de knypende handen hield. Zy had ze by hare aenkomst met brandende verwachting aengegrepen, en nu poogde zy met klimmenden angst haer te openen. Want bevatte die doos haer heil niet? Zou, indien men ze opende, geluk en gelykheid er uit heenstroomen, gelyk de oude Rhemba het beweerde? Zou Harmona dan nog verpligt zyn Ardhan te huwen, wiens hoovaerdige ziel zy niet dulden kon, en welks kwaedaerdigheid zy verfoeide? En zou zy dan ook niet, tusschen al die gelyke menschen, er éénen kunnen kiezen, die door zyne deugd, door zyne minnende ziel harer waerdig was? Helaes! dit alles bleef voor haer een geheim ; want wat zy ook beproefde, hoe zy duwde of trok, geene springveer ontspande zich, en de doos bleef als een juweel waer geen enkel aenvoegsel in te vinden is. Zy had reeds haer geloof in de woorden van Rhemba verloren en haer hartebloed verkilde van wee: nevens haer werd de rampspoed haers levens beslist, en zy hoorde haer huwelyk met Ardhan tegen twee dagen later worden vastgesteld. Een klaegtoon ging op uit hare borst, en zy liet het hoofd moedeloos zakken, als iemand die zich ter martelie wydt. Langen tyd bleef zy alzoo zitten weenen, tot dat de pyn haer weêr krachten gaf; toen hief zy het hoofd op, de tranen droogden op hare brandende wangen, en een hevig rood, als dat der blydschap, kleurde haer gelaet. Heure oogen sparden zich wyd open en, vol vertrouwen, staerde zy het kleinood aen.
- God! - stamelde zy stil, - ik had vergeten dat de doos ook spreken kan! Misschien.... Zy eindigde niet, want de ontroering overmeesterde haer en de nieuwe hoop, die haer bezielde, ontnam heur de kracht van uit te denken. Intusschen was haer verloofde onbemerkt genaderd. Misnoegd over haer lang stilzwygen | |
| |
en over hare voortdurende koelheid, wilde hy haer ten minste een blyk van deelneming afpersen. Hy zette zich nevens Harmona op de rustbank neder, en sprak zoo zoet als zyne ruwe stemme het toeliet:
- Harmona, gy behandelt my wreedaerdig, en uwe koelheid is gal voor myn hart. Ik verdien beter van u, liefste, want geloof me, in uw byzyn ben ik ontroerd en onrustig.
Harmona hoorde niet; hy vervolgde, terwyl hy zachtjes op zyne knie zakte, en de hand greep, welke het meisje hem in hare ontroering nemen liet:
- Ik lig hier voor uwe voeten neêrgeknield; beloon toch, lief kind, die vernedering, met eenige liefde; zeg my eens, om my te troosten, dat ge my bemint.
Maer Harmona verstond hem niet: geheel hare aendacht was op het juweel gevestigd. Zy rukte hare hand los om de doos aen heur oor te brengen, en toen overtoog zich haer aengezicht met blyde kleuren; want de doos fluisterde haer zingend tegen:
Indien gy 't heil verwekken wilt
Van dit verzuchtend land,
Min Demhar dan uit ganscher hart
Maer geef die nooit voor gy, verheugd,
Of wel gy zult rampzalig zyn,
Als 't vadermoordend kind.
Een ontzettende gil galmde door de kamer en eene siddering doorgleed Harmona's lidmaten. Voor haer had zich eene geheele toekomst opgedaen, en die toekomst stemde mede met den geheimsten klank harer minnende borst. Hevig geschokt, stond zy op van de rustbank, liep naer haren vader, en in de zaligste ontroering op de kniën stortende, stamelde zy vol vreugd:
- Vader, ik huw Ardhan niet; want het lot beschikte anders over my!
| |
| |
De magnetische blik, waermede Mordohan dien vreugdegil beantwoordde verpletterde haer; zy stond bevend op, en naer haer rustbed terug zwymelende, viel zy magteloos op hetzelve neder.
Sulmath trad op dit oogenblik binnen. Hy begon weder zyne kruipende buigingen; maer de verwarring waerin men was, bemerkende, wilde hy zich verwyderen, toen eene razende uitboezeming van den verstooten minnaer zyne ooren trof. Hy begreep alles, en meenende het oogenblik geschikt te vinden, stamelde hy iets van gelukkig maken en beminnen en zyne woorden klonken zoo zonderling voor al de aenwezigen, dat zy van woede en verwondering als versteenden. Sulmath scheen zich daeraen verwacht te hebben, althans den hoonenden glimlach bemerkende, waermede Mordohan zyne aenspraek aenvaerdde, hernieuwde hy zyn gezegde, en vroeg met klem de hand van Harmona aen haren vader af.
Zy, zy ontwaekte uit hare bezwyming, en hoorde met nieuwe ontsteltenis het antwoord van haren vergramden vader:
- Zyt ge krankzinnig geworden, Sulmath, of raeskalt ge slechts op dit oogenblik? De afstand tusschen u en my is grooter dan die van de aerde tot den hemel, en ge durft my myne dochter ten huwelyk vragen!
Sulmath stak het hoofd fier omhoog en wilde antwoorden, maer de priester viel met gramschap in:
- Ge vraegt Harmona niet; maer een deel onzer magt. Doch de heerschappy is eenig, en verspreidt men haer, dan wordt zy vernietigd. Ze moet in Mordohan's stam voortleven, en niemand huwt ooit Harmona dan wel Ardhan.
- Ardhan! - zuchtte het meisje; doch de stem van Sulmath smoorde die zucht:
- My dacht dat het gezag van heer Mordohan slechts kon winnen door het met een ander vermogen te vereenigen, - en hier deed hy zyne borze onder zynen mantel rinkelen. - Als de geslachten niet dan in hunnen eigen schoot paren, moeten zy vergaen en hun bloed moet bederven.
| |
| |
- Bederven? - vloog Ardhan hier op los, de hand aen zyn degen slaende; - bederven met myn bloed! Ha! meent ge dan dat uw kruipdierenvocht onzen stam zal doen herleven? Hieruit, goudgier, of.....
- Maer ik kwam u geld leenen! - En Sulmath stak zyne borze onder den neus van den jongeling.
- Hier dat geld en vertrek! - schuimbekte deze. Doch Sulmath aenzag hem met een nydig gezicht, spotlachte eens, stak de borze weêr onder zynen mantel, en boog zich vriendelyk voor de sidderende Harmona.
- Ik hoop u eens te bezitten, lief kind, - zegde hy, tevens den dolk ontspringende hem door Ardhan toegestoken. - En u, trotsche nieteling, wenschte ik te verpletteren onder uwe hoogmoedige onmagt!
Hy vertrok by tyds om de woede van Ardhan te ontkomen, wiens aendacht gelukkiglyk op Harmona geroepen werd. Zy was hevig getroffen door de woorden van Sulmath, en het bange zweet brak haer uit, wanneer zy overdacht wat onheilen haer die nieuwe minnaer berokkenen kon. In tranen losbarstende viel zy op hare kniën en bad:
- Myn God, ben ik dan geschapen om tot lokaes myner vyanden te dienen, en zullen altyd diegenen om my stryden, welke ik niet liefhebben kan! O hemel, is het myne rampzalige beschikking dien Sulmath te behooren....?
- Neen, liefste, neen; ik alleen ben uw verloofde. - En Ardhan wilde het meisje aen zyn hart drukken, maer zy vloog ylend van hem af, en:
Nog liever Sulmath! - snikte zy.
- Ik weet dat ge my verfoeit! - galmde haer Ardhan grynslachend tegen; - maer wanneer ik gebied gehoorzaemt mynezuster!
Mordohan stond by de kinderen. Zyn oog rolde onvergenoegd onder zyne zware wenkbrauwbogen en men zag dat hy over hen beide ontevreden was. De koelheid van zyn kind en de woede van zynen schoonzoon mishaegden hem beide, en hy was bereid hen te bestraffen, toen een zeldzaem geluid hem hierin verhinderen kwam.
| |
| |
Het was een raedselachtig geschuifel dat allengskens naderde, en begeleid ging door een vleugelengeklap, waervan de gewelven zuchtend daverden. De deur kryschte op hare hangsels en de beschermgeest verscheen in al den glans, dien hy nog vergaren kon. Zyne oogen dwaelden van angst en zyne haren golfden ruw, omhoog gestegen door den schrik. Hy sprak, en zyne stem geleek aen het nare gorgelgeluid eens stervenden:
- Wee u Mordohan, en wee my!
Want onze zonden zyn opgehoopt en zy zyn talryk als de afvallende herfstbladeren;
En Hy heeft onze wandaden geteld, en Hy heeft er onze hoogmoedige misbruiken bygerekend, en hun getal is grooter bevonden dan dat der starren uit zynen hemel:
En daerom zal onze magt weggeblazen worden gelyk het kaf dat van het koren is gewand, en de bronnen onzer heerschappy zullen opdroogen, als de wateren van den winterregen!
Hy zweeg een oogenblik, waertusschen Mordohan hem met eenen bedaerden glimlach tegenvoer:
- Het schynt dat myn Geest, in plaets van my te beschermen, zelf myne hulp behoeft. - En de Geest:
- De spot is van de kleinen, maer grootsch is de tael van diegenen die magtig zyn:
Maer onze tyd is verbazend verkort geworden, en onze dagen zyn geteld;
En zy staen gegriefd op de schalie van het meêdoogenloos dwanglot;
Want een wondere Geest is in den duer van rampvolle jaren aengegroeid; en hy zal ons afbreken, en schitterend verschynen als de maen wanneer zy van achter zwarte wolken te voorschyn treedt.
Maer, - en hier gloeiden Adalhil's oogen vervaerlyk, en hy rukte de tooverdoos uit de hand van Harmona.
- Maer de kinders spelen nu met de magt der vermogenden;
En dit juweel van paerlen moet begraven worden; ik zal het bergen in de diepste krochten des gronds, waer het de aerdbevingen niet vinden zullen.
| |
| |
En dan, dan zal ons gezag weêr groot zyn als in den beginne.
De Geest ontplooide zyne vlerken en wilde weg met de doos; maer Harmona, die zich alzoo hare geheele toekomst ontrukken zag, klampte zich hartstogtelyk aen zyne vleugelen, en bad met betraende oogen:
- Adalhil, och Adalhil, heb medelyden met my! Die doos bevat myn leven, en ontruk my niet aen myn bestaen. - Maer de Geest:
- De kinderen zullen gevloekt zyn, die het op het gezag hunner vaderen gemunt hebben;
En de smarten zullen hen verknagen en zy zullen van folteringen mager worden en verkwynen.
Doch Harmona liet niet af van bidden: een tranenvloed liep van hare wangen, en hare smeekingen waren treffend genoeg om het koudste hart te raken. Haer vader had medelyden met haer; hy liet zyne aendoening door eenige vochtige paerlen blyken, welke moeijelyk van onder zyne gryze wimpers neêrbiggelden; maer hy had ook ingezien hoe noodzakelyk het was de doos te verbergen, en sprakeloos volgde hy met den priester en Ardhan den Geest, om te zien waer hy het kleinood dragen zou. Doch Harmona liep hen na; Zoo hartverscheurend was haer gegil dat zy hen misschien zou vermurwd hebben, ware Ardhan niet door hare klagten verbitterd geweest. Hy vermoedde dat de doos tot haer gesproken had, en haer tegen hem had ingenomen. Stilstaende vroeg hy barsch:
- Waerom volgt gy ons?
- Ho, beminde Ardhan, ik wil zien waer myne duerbare dooze verborgen wordt!
- Om ze te kunnen rooven en aen anderen te overhandigen, niet waer? Terug, valsche vrouw, terug! - En daer het meisje biddend bleef volgen, nam hy haer in de armen, droeg haer weder in de kamer en grendelde de deur met geweld achter zich toe.
Daer zat ze nu opgesloten de arme maegd, alle uitzicht verliezende op het geluk van Demhar, op dat haers vaders, en van al diegenen, wier heil in de doos verborgen lag. Want, waer zou men het juweel versteken? Was het in de diepe kelders of afgronden van het slot? Ach, die kende Harmona zoo weinig, want de deugd | |
| |
daelt zoo noode in de krochten der misdaed, der schelmstukken en der onmenschelykheid! En toch, al hadde zy die onderaerdsche gewelven beter gekend, waer ergens was het daer dan dat men het duerbaer kleinood nestelen ging? Ach, hoe kromp het hart van het meisje te samen, toen zy het laetste geritsel vernam van hen, die traeg den trap afdaelden; hoe ontging haer het bange leven! Noch gezucht, noch getraen kon haer helpen, en zy viel moedeloos neder, even als de geknakte bloeme, waervan het zap meedoogenloos door de brandende zon wordt opgeslurpt. In hare ziele verdroogde men ook het levensvocht; het begoochelend vonkje dat ons aenvuert tot aen het graf; haer ontscheurde men de zachte hoop! Maer gelyk de Algoede aen het verzengde bloempje, dat zyn hoofd in verbidding ten hemel heft, een weldoenden dauwdrop zendt, welke nieuw vocht in haren stengel vloeijen doet, zoo ook verliet Hy Harmona niet, toen zy haer hart ten hemel hief. Nog zat zy schreijend te bidden, wanneer zy hare droefheid langzaem voelde bedaren; haer hart klopte min hevig, en de pynlyke huivering, die haer geheel lichaem bevangen had, stilde zich allengs. Hare oogen werden zwaer en schemerden tot dat zy ze zachtjes sloot, en in hare aderen de verkwikking van eenen weldadigen slaep gevoelde.
Luttel tyd nogtans had zy daer zoo in die bewustelooze zaligheid gelegen, of zy kreeg eene doffe gewaerwording van iets zonderlings dat er met haer gebeuren moest. Het was haer alsof zy door onzichtbare armen zachtjes van den grond werd opgeligt; doch hoe dit geschiedde bevroedde zy niet. Zy zag alleen boven haer wezen den zweem van een gelaet, dat zy nimmer op aerde ontmoet had, en dat haer met een sluwen glimlach in de oogen keek. Dan werd het eensklaps rondom haer duister, en zy gevoelde dat zy al kronkelend daelde, altyd daelde.....
Toen zy ontwaekte, bevond zy zich in eenen kelder waer alles haer vervaerlyk tegengrynsde. De welfselen blikkerden er van zilte zalpeter en langs de muren droop een stinkend vocht, dat tot op den bodem nederzypelde. In eenen hoek hing, in ketens, een afgeteerd geraemte: het schoot electrische vonken van zich, en | |
| |
zag met zyne oogholten nydig naer de slotbewooners, welke het zoo onverwacht in zyne eeuwige rust kwamen stooren. Deze stonden in het diepste van het hol, en Adalhil verlichtte hen flauwelyk met den glans die van hem uitging. Buiten den omtrek, welken die fletsche stralen bereikten was het duister, akelig duister. Nogtans schemerde het genoeg om Harmona te laten zien hoe geweldig Ardhan met Adalhil's byl den muer doorhakte, en hoe grimmig deze met zyne klauwen de aerde uit de klove groef. Trillend van genoegen krabde de Geest den put dieper en dieper, en naer mate zyn arbeid vorderde, slaekte hy ruwe kreten van blydschap, niet ongelyk aen die van den leeuw wen hy de ingewanden aen zyne prooi ontscheurt. Hy lachte naer toen de groef de vereischte diepte had, en huppelend van vreugde, vulde hy ze weêr aen wanneer de doos er zorgelyk was ingelegd. Eindelyk was alles gesloten en geene mate meer aen zyne verrukking kennende, rigtte de Geest zich op in dolle sprongen, klapperde met de wieken, en zynen welgelukten arbeid aen zyn meester toonende, snorkte hy godtergend:
- Nu staet ons gezag pal als de troon van den Eeuwige; en het is onwrikbaer als de as waerop de wereld draeit!
En de donder moge knallen, dat de aerde er van beeft, ons vermogen blyft buiten het bereik van Gods verbolgenheid!
Een schrille lach spotte ten antwoord door de kroft en een fyn stemmetje zong:
- En de donder heeft niet geknald, en de aerde heeft niet gebeefd, en uw vermogen is onder het bereik van Gods toorn!
En uw gezag staet niet pal als de troon van den Eeuwige; maer het is vergankelyk als het gebrom van zyn donder!
Dit neuriede een Geestje, dat dartelend voor hen verschynen kwam. Het was een etherachtig wezen dat verwondering baren moest. Zyn hoofdje, vol sprekende schoonheid, zweemde naer de sluwe trekken van eenen vos, en uit zyne oogen blonk arglist en spot. Eene zonderlinge kuif bedekte dat kopje, en was versierd met scheeren, hamers, beitels, schietspoelen en dergelyke werktuigen, waerboven een wereldbol bekroond met een meuleken, dat onophoudelyk draeide. Een satynen kleed omgaf dien Geest, | |
| |
om zyn middel saemgebonden door een lederen gordel, waeraen eene onmatige borze en een inktpot hing, groot genoeg om een werelddeel boeken vol te schryven.
Het lachte nog altyd, wen het de verbaesde gezaghebbers toesnauwde:
- En Sulmath hebt gy verachtelyk weggezonden, en gy hebt hem spottend uwe Harmona geweigerd.
Maer de Heer heeft op uwe tergende hoovaerdy neêrgezien.
Hy heeft my aengesteld om Sulmath te verheffen, en ik heb besloten dat hy Harmona huwen zal!
- My, och neen, my toch niet! - gilde nu Harmona, uit haren hoek vooruitspringend, en voor den verzwindenden Geest op de kniën stortende. Maer, daer hy, zonder op dien uitroep acht te slaen verdween, werd zy door den angst der toekomst overstelpt, en viel magteloos tegen den muer, waer de tooverdoos verborgen was. Een hemelzoet fluistergezang klonk haer van daer tegen, en dit gewaegde zoo liefelyk van hoop en van naderend geluk, dat het meisje er een zalig genot door smaekte, en half tot zichzelve wederkwam. Maer nu greep haer de driftige Ardhan in de armen en knarstandend van woede, snauwde hy haer toe:
- Vermaledyd kind, wie deed u my hier volgen? Was het liefde tot een ander? Nu, dan zal ik u onder myn vermogen knakken en u aen my verbinden als myne slavin!
En onder het uiten dier bedreiging volgde hy met Harmona zyne gezellen, welke traeg den draeitrap opklommen. Het meisje nam nogtans, met nauwkeurigheid den weg op, welken zy volgden, en zy had reeds al de kronkelingen er van, vast in haer geheugen geprent, toen men weder de zael binnen trad.
Hier werd besloten dat het Geestje van Sulmath geene opmerking verdiende, en Adalhil plaetste zich, vergenoegd over het verbergen der doos, op zynen toren, terwyl de overigen begonnen te feesten alsof zy hadden gezegepraeld.
|
|
Auteursrechtvrij