Simon Cokkermoes; Egmont's einde

V.

Het is byna middernacht, nogtans ontwaert men talryke wachten, die deels post hebben gevat op Brussels groote Marktplaets, deels de omliggende straten doorkruisen, als eensklaps het gerol van een naderend rytuig zich doet hooren. Het houdt stil voor het Broodhuis en een geestelyke stapt er uit: het is Rithove, de deugdzame bisschop van Yperen, biechtvader van Egmont en Hoorn.

[p. 104]

De droefheid staet op 's mans gelaet te lezen, en slechts het verheven doel zyner zending boezemt hem den noodigen moed in, om binnen het Broodhuis te treden, waer de beide graven gevangen zitten. De ongelukkigen smaekten reeds de zoete rust, welke alleenlyk aen hen ten deel valt, wier geweten zuiver is. Op 's bisschops verzoek, worden zy opgewekt en voor hem gebragt. De heilige man begint met hun woorden van moed toe te spreken, en zyne eigene gelaetstrekken verraden den diepsten rouw! Met eene bevende stem, leest hy vervolgens het vonnis, door Kessele geschreven en door Alba alleen onderteekend - waerby zy beiden, als pligtig aen hoogverraed, veroordeeld zyn ‘onthoofd te worden met het zwaerd en hunne hoofden gesteld te worden op staken, ter openbare plaetse, tot dat Zyne Excellentie zou gebieden hen weg te nemen!’ Voorts waren ‘hunne bezittingen verbeurd verklaerd, hunne roerende en onroerende goederen, geregtigheden, actien, leenen en erven geconfiskeerd ten profyte des konings!’

De graven hadden dit strenge vonnis aenhoord zonder beven, zonder zich in 't minste te ontzetten. De lezing ten einde zynde, zegde Egmont met eene kloeke stem:

- Dat is voorwaer een gruwelyk vonnis! Nooit heb ik, wetens of willens, tegen de belangen des konings gehandeld. Voor hem heeft myn bloed op het slagveld gestroomd! De dood kan my geenen schrik aenjagen; ik heb haer te dikwyls voor myne oogen gezien. Doch de dood door beulshanden, op bevel des konings, aen wien ik zoovele diensten bewezen heb, daeraen had ik my niet verwacht! En niet genoeg dat ik het leven moete ten beste geven, maer myne ongelukkige huisvrouw, myne onnoozele kinders berooven van have en goed, dat kan 's konings begeerte niet zyn. Men heeft den vorst misleid, en als hy eenmael de waerheid verneemt, dan zal het te laet zyn voor my, doch niet voor myne familie!

Met eene wondere tegenwoordigheid van geest, schreef hy, op dien rampzaligen oogenblik, twee brieven: den eersten aen den koning, waerin hy zyne bewezene diensten doet gelden, als eene pleitrede ten gunste zyner vrouw en kinders. Dezen brief heeft de

[p. 105]

geschiedenis geboekt, ten eeuwigen lof van Egmont, en tevens ter onuitwischbare schande van Alba en van de spaensche regering. Alwie een gevoelig hart onder den boezem draegt, stort by het lezen eenen traen op Egmonts assche, maer murmelt eenen vloek tegen den beul, die dit edel hoofd deed vallen!!

Den tweeden brief schreef hy aen zyne huisvrouw om haer moed in te spreken en haer aen te sporen tot geduld in den tegenspoed, opdat zy met hare kinders nog lange jaren mogte vereenigd blyven en over hen waken.

Graef Hoorn toonde ook die manmoedigheid, welke aen zulk befaemd krygshoofd past; hy gewaerdigde zich niet ééne klagt te laten hooren, of eene bede tot zyne beulen te sturen. Gene aenzag hy als moetende de Spanjaerden verblyden; deze achtte hy vruchteloos. Daerom zweeg hy en bereidde zich tot den dood, met kalmte en weerdigheid; want, waerachtig, weinige uren waren hun nog vergund. De nacht werd doorgebragt in gebeden en voorbereidingen tot den dood van ware kristenen.

Denzelfden dag, 5ⁿ Juny 1568, zag men 's morgens vroeg een schavot opgerigt op de Groote-Markt, voor het Broodhuis. Geheel het regiment van Romero was onder de wapenen en sneed allen toegang af. Op slag van tien ure, verscheen graef Egmont vergezeld van den Maestro del Campo, Romero, den kapitein Salinas, en den bisschop van Yperen, allen in rouw gekleed. Egmont, op het schavot geklommen zynde, trok zynen damasten tabbaerd uit, wierp zyne muts af, ging knielen voor het kruisbeeld en putte, uit het voorbeeld van den Godmensch, die kalmte en gelatenheid, welke zynen dood kenmerkten.

Den biechtvader riep hy toe: geef getuigenis van myne laetste woorden aen de nakomelingen: ik sterf onschuldig en ga naer de eeuwigheid voor myne moordenaers bidden! Waerna hy knielde en de slaepmuts over zyne oogen trok. Men hoorde een vlymende gesis, en het hoofd van Egmont rolde over het schavot!

Na hem, verscheen Hoorn met even veel kalmte als zyn ongelukkige vriend. Zyne laetste woorden waren: Heer, in uwe handen beveel ik mynen geest! Deze waren nauwelyks geuit, of het zwaerd des scherpregters zond Hoorn's ziel naer God, haren schepper.

[p. 106]

De spaensche wachten waren niet in staet de vaderlandsgezinden te beletten het schavot te bestormen en met hunne doeken het vergoten bloed der graven op te vagen. De menigte scheen met stomheid geslagen; maer de haet drong in aller borsten; de wraek gloeide in aller oogen!

Gedurende twee uren, werden de hoofden op staken gestoken, ter aenschouwing des volks! Den volgenden dag, zond Alba het hoofd en lichaem van Hoorn naer Weerd. Den zesden der zelfde maend juny, twee dagen na haren knieval voor Alba, zat de goedaerdige Sabina van Beijeren haren echtgenoot aftewachten, op haer kasteel van Gavere, als eensklaps een lykstoet in de dreve voor het kasteel verscheen. Alba was aen zyn woord getrouw gebleven: zy zag haren echtgenoot weder; maer hemel, in wat toestand! De laeghartigste spotterny wierp de wreedaerd als een geschenk toe aen de rampzalige weduwe!!!

De gezant van Frankryk, welke ongekend de halsregting van Egmont had bygewoond, schreef aen zynen koning: ‘heden heb ik, door het zwaerd van den beul, het hoofd zien afslaen, van den man, welke Frankryk tweemael heeft doen beven!’

Men zegt dat Egmont voor zynen dood zou gemurmeld hebben: ‘Oranje! Oranje! gy alleen hebt my willen redden, en ik miskende uwe goede inzichten! wees gy de wreker myns lands!’

Egmont's dood gaf aen onze landgenooten den maetstaf van Spanje's overheerschingstelsel. Viglius had de waerheid gesproken: die in het bloed zaeit, zal den haet des volks maeijen! Alba begon die reeks van wreedheden, by zyne komst te Brussel, welke de Nederlanders dwongen de wapenen op te nemen. De tachtigjarige oorlog was begonnen, welke aen de spaensche kroon hare schoonste perel kostte, en waerin al de schatten der nieuwe wereld verzwolgen werden! Nog tot op den dag van heden, schynt het onschuldig vergoten bloed der Nederlanders op Spanje te wegen! Welk nederlandsch oog heeft geene tranen gestort, by het lezen van Egmont's einde? Terwyl Alba naer de eeuwigheid trok, beladen met den haet zyner tydgenooten, gebrandmerkt door de geschiedenis en vermaledyd door de nakomelingen!!!