Simon Cokkermoes; Egmont's einde
(1850)–Pieter Ecrevisse, Eugeen Zetternam–
Auteursrechtvrij
[pagina 51]
| |
klinkt, maekten den nacht zoo akelig dat de schrik de leden verkleumde en al wie niet in den stryd was, het koude zweet uit de aderen joeg. De graef ontsnapte niet aen dit algemeen gevoel. Nogtans was het rondom hem stil, en het moordgehuil sleepte zich slechts van uit de verte tot hem. Maer het aendenken der dienaren die voor hem stierven, de huivering, die verloren waerdigheid en verspeeld goed meest al in den verliezer verwekken, de bezwaernis zyner volkomene verlatenheid, alles werkte samen om die koelbloedigheid te benemen, die in het grootste gevaer zoo noodzakelyk vereischt wordt. Een zot gedacht doorvloog zyne halfberoerde hersenen, en vergetende dat de smid, indien hy zynen graef kwaed wilde, hem gemakkelyk (toen hy met zyn paerd ten gronde lag) had kunnen afmaken, vroeg hy aen Cokkermoes, terwyl hy besluiteloos staen bleef: - Wie denkt er, smid, dat ik my na uw verraed van heden, nog aen Cokkermoes vertrouwen mag? Zyn redder stond stil, door die onheusche tael verbluft en antwoordde droevig: - Ik verlaet u, vorst; vermits myne toegenegene diensten u niet aengenaem zyn..... - Maer op denzelfden stond kwam een gerucht van loopende stappen tot hen over, en de overtuiging dat zy vervolgd werden daelde in des redders ziel. - Ge zyt verloren - riep hy - ge zyt verloren, graef.... - en op het oogenblik ging hy zich met treurnis verwyderen toen Lodewyk, die zyn ongelyk door het gevaer gevoelde, hem vriendelyk by de hand nam en smeekte: - Weet gy dan geene redding meer, vriend? - En zyne sidderende hand schudde den arm van den smid zoo wanhopig, dat medelydende tranen in de oogen van den ambachtsman kwamen. - Geene, want wy hadden spoediger moeten zyn - was het mismoedig antwoord. - Ziet ge daer ginder ver in het duister van de straet niet reeds zwaerden blikkeren? - En intusschen trok | |
[pagina 52]
| |
hy Lodewyk voort, met zichzelven overleggende hoe hy de vervolgers, die baerblykelyk achter hen liepen, zou ontsnappen, toen eene kerkklok treurig en schril de stormtogt begon te kleppen. - Pas op! - fluisterde Cokkermoes aenstonds op redding bedacht. - Pas op... - En hy schoof met zynen vorst nevens de huizen tot dat hy voor de St.-Amands kapelle kwam. - Ha, ze is open - mompelde hy driftig, en duwde den graef in de kerk. - De koster zal haer opengelaten hebben om eene (thans toch onzekere) veiligheidsplaets aen eenige vlugtelingen te bezorgen.... - Hy stiet de kerkdeur weder aen en fluisterde dan voort. - Stil nu, graef, stil.... Zucht zelfs niet meer; want de adem van eenen gevallen vorst verraedt.... Luister en zwyg.... - en hy zelf nam al de geruchten in aendacht welke zyn oor troffen. Binnen den tempel was er niemand; dan de koster die altyd voortklepte maer buiten kwamen er menschen driftig aengeloopen. - Ik zweer u dat ik hem gezien heb - riep er een die voor aen kwam. - Waerom hebt gy hem dan niet gevat? - antwoordde eene andere stem, die gemakkelyk voor die van Pieter Van den Bossche te herkennen was. - Zy waren te verre; maer ik houd staen dat ik op de schemering der straet twee mannen den hoek der kapel omdraeijen zag.... de eene was vast de graef. Lodewyks tanden knetterden, wanneer een duw van den smid hem zynen angst inslikken deed. Aendachtiger dan immer luisterden zy; want nu waren de vervolgers tot voor de deur. - Maer zouden zy niet in de kerk gevlugt zyn? - vroeg Van den Bossche, terwyl hy naer den tempel kwam. Yskoud werd het bloed van den graef en zyne hairen steven op zyn hoofd. Hy hoorde zyne bloedeischers naderen en ging dan onder het sluipend stael van laffe onderdanen bezwyken. - o! - was zyne wanhopende zucht en met eene vervoerende razerny zette hy zynen schouder tegen de deur om ze toe te knypen. Doch Cokkermoes trok hem met reuzenkracht achterwaerts.... | |
[pagina 53]
| |
Op hetzelfde oogenblik duwde Van den Bossche met geweld de deur open en zy sloeg tot op de beide vlugtelingen. Meer dood dan levend was de rampzalige graef; maer de gentsche woelman sprak, terwyl hy misnoegd met den voet stampte: - Hy is er niet! anders zou hy voorzeker de kerkdeur gesloten hebben. - Weg waren de moorders en de deur viel toe. Aenstonds zagen de vlugtelingen door de spleet. Over hen op den muer flikkerde eene klaerheid, welke bewees dat de naspoorders fakkels ontsteken hadden. Niet alvorens die klaerte gansch verdwenen was en hy dus de overtuiging kreeg dat de vyanden verwyderd waren, opende Cokkermoes de kerk, terwyl hy sprak: - Wy hebben nu den tyd voor ons, graef, volg my dus... - En zoo ik hier bleef? - vroeg Lodewyk - zou ik dan niet het zekerst gered zyn? - Indien men geene kerken plundert, ja... maer ik vrees... - En eene toeloopende menigte scheen de vrees van den smid te verwezenlyken. De graef had slechts den tyd achter den hoek der kapel te keeren om uit het bereik van nieuwe vervolgers te zyn. Nu verspoedigden de vlugtelingen hunnen treden, zonder verdere belangryke ontmoeting, kwamen zy aen een vernepen straetje aen het einde van welk men de fakkels der vervolgers flikkeren zag. De stem van Pieter Van den Bossche bromde er boven het vloeken en zweeren zyner gezellen uit: - Zal die verwenschte graef ons dan steeds blyven ontsnappen? - riep hy. - Voorwaer! - lachte de smid binnensmonds en alsof hy uittermaten verheugd was. Onverpoosd trok hy het straetje in. - Maer gy geleidt my in den muil myner vyanden, - grommelde Lodewyk en eigenzinnig wende hy zich buiten de straet. Doch Simon gleed ongestoord en onhoorbaer voort. Traeg en ademloos schoer hy nevens de kleine huizekens, en eindelyk hield hy aen een ellendig deurke stil. Hier luisterde hy eenige oogenblikken en hoorde dan dat zyne moeder met zyne kinderen aen 't bidden waren. Met verrukking | |
[pagina 54]
| |
kon hy by de herhaling van zynen en Lodewyk's naem verstaen dat men hen beider behoud van den hemel afsmeekte. - Wat toeft gy nu? - murmelde hy en zyne oogen schoten als vuerkolen op den nog talmenden graef, die meer het bevelend teeken zyner brandende oogen dan zyne stille woorden verstond. En alsof de gevallen vorst nu eerst besluiten kon zyn eenigen getrouwen onderdaen te volgen, begon hy traeg nevens de huizen op Simon aen te stappen. Cokkermoes klopte. Doch Van den Bossche, die hun misschien (door hun lang toeven) ontwaerd had, kwam toegesneld. - Wy zyn verloren! - zuchte de graef, die nu geheel het misdadige zyner aerzeling begreep en hy vatte de hand van den edelmoedigen smid. Deze neep haer om hem het stilzwygen te gebieden; want van binnen vernam men eene gebrokene stem die vroeg: - Wie daer? - Simon! De graef en den smid waren binnen en de deur was toe. - Red, red uwen graef! - riep Lodewyk, terwyl hy zyne armen smeekend naer de oude moeder uitstak, en de sukkelachtige vrouw met de oogen vol water en den gorgel vol angstige snikken, mompelde: - O, ja! myn vorst. Ik heb zoo menigmael het brood uwer weldadigheid genuttigd... wees daerom gezegend! - en met eene brandende waskaers ging zy hem voor op een zolderken dat langs eene enkele ladder in de benedenplaets uitkomst had. - Haestig! - gebood Simon; want hy hoorde de moorders naderen, en hy stopte den graef onder het pluimen bed dat hy voor zyne kinderen aengekocht hadGa naar voetnoot1. - Stil nu - fluisterde hy - en daer zyne verschrikte kinderen hunnen beschermenden vader insgelyks tot op den zolder gevolgd | |
[pagina 55]
| |
hadden, nam hy ze met zyne reusachtige handen van den grond en wierp ze op het pluimen bed boven den graef. - Doet of ge slaept; - gebood hy nu, - maer bidt! - en op minder dan een oogwenk was hy met zyne moeder beneden. - Hy is gered! - zuchtte hy, zoo verheugd alsof er een versmachtend gewigt van zynen boezem rees. Doch nauwelyks had hy de kanne bier, die hy op de eetkast vond, aen den mond gebragt om zyne aendoening af te drinken, of de deur sloeg geweldig open en Van den Bossche stormde met zyne bende vloekend binnen. - Waer is de man, die daer even binnen vlugtte? - vroeg de Gentenaer driftig aen de oude vrouw; want Simon was in een hoek gedeinsd. - Ik heb nog niemand van den ganschen avond gezien! - stamelde zy, zoo ontsteld dat zy geenzins bedacht hoe het byzyn van haren zoon die woorden tegensprak. - De graef is hier nogtans met een zyner trouwanten binnen gekomen, - hernam Van den Bossche. - Ik weet er niets van - antwoordde de vrouw, op eene zoo bevende wyze dat de volksopruider de overtuiging kreeg dat zyne vraeg de oude van haer stuk bragt. - Ik zweer u! - donderde hy dan bedreigend - dat graef Lodewyk van Male hier met een zyner trouwanten binnen kwam! - Ge liegt! - viel Cokkermoes uit - ten zy gy beweert dat ik een trouwant van Lodewyk van Male ben! Indien men nu boven ware geweest dan zou men voorzeker den graef ontdekt hebben; want zyn hart zwoegde dat men er het bonsend geklop van hoorde, en hy sprong zoo geweldig van angst en aendoening op, dat de kinderen zich aen het ledekant moesten vastklemmen om niet uit het bed te rollen. Intusschen herstelde zich Van den Bossche, die door de vrye toespraek van Cokkermoes eenigzins onthutst was, en met zynen scherpen blik den ambachtsman tot in de ziel ziende, sprak hy met zyn gewoonen spotlach: - Ge zyt geen trouwant van den graef, neen; maer toch een aenhanger der gravelyke magt. Hebt gy my niet gezworen dat gy | |
[pagina 56]
| |
geen staet zonder opperhoofd, geene smis zonder baes begrypt, en dat een volklievende graef het toppunt uwer wenschen was? - Dat is ook zoo; - sprak Simon kalm. - Welnu, welk gevoel belet u dan den gehaten graef te redden... Hy heeft u misschien volklievende geloften gedaen? Cokkermoes schokschouderde, nam eenen stoel en zette zich onder den breeden muil van den haerd, in wiens midden een vuertje te branden lag. Met gerustheid keek hy in de flikkering, terwyl Van den Bossche stampvoetend en met barschheid vroeg: - Wat doet gy dan hier, deken der kleine neeringen van Brugge? Is het hier uwe plaets als men voor volksregt, vaderland en onafhankelykheid strydt? - Myne plaets is waer myne moeder is! - antwoordde de smid met eene verteederde aendoening - of meent gy, kapitein der gentsche witte kaproenen, dat ik degene, welke my het leven gaf, zal alleen laten op een nacht waerop sommige achtbare lieden het zich niet ontzien eene arme wooning in te stormen om er de menschen van schrik te doen sterven, zoo zy al geenen lust hebben ze te doen vermoorden? Het bloed der gramschap schoot tot in de oogen van Van den Bossche. Toch vond hy het niet geraedzaem zyne razerny bot te vieren. Althans bereidde hy zich het huizeken te verlaten toen een zyner mannen te voren trad. - Ik zweer - riep die soldaet en stak zyne vingeren naer een kruisbeeld uit, dat in den hoek der kamer hing, - ik zweer dat ik den graef met een zyner volgelingen hier binnen treden zag. Van den Bossche keerde weêrom naer den smid en bemerkte dat de moeder wat hout in het vuer legde. Zy was echter zoo ontsteld dat zy dit schynbaer deed om hare ongerustheid te verbergen. Van den Bossche bevroedde daerdoor zonneklaer dat er iets schuilde en Simon scherp in de openhartige oogen ziende, vroeg hy hem: - Wat antwoordt gy op den eed van dien knaep? Cokkermoes schokschouderde. - Dat men dien man binde en bewake, - was dadelyk het gebod van den Gentenaer, en de sterke Cycloop, die berekende hoe | |
[pagina 57]
| |
nutteloos het zou zyn eenigen tegenstand te bieden, liet zich gedwee vastgrypen, terwyl hy met eene inwendige treurenis zyne moeder aenschouwde, welke begon te weenen. Zyne kalmte boezemde haer niettemin moed in. Tusschen twee mannen vastgehouden, leunde hy met eene gemaekte onverschilligheid tegen den schoorsteen. Middelerwyl vatte Van den Bossche eene waschkaers en bekeek aendachtig den vloer. Hy zocht daer naer eene val en klopte met zyn zwaerd op de steenen om te hooren of zy misschien niet hol klonken. Wat hy ook onderzocht hy vond in het geheel huizeken geene andere openingen dan de straetdeur, eene raem en die zolderval langs waer men, met eene ladder, kon op den boven klauteren. - Naer boven! - gebood hy toen en was reeds omhoog. Allen volgden behalven de moeder, die stillekens aen den haerd de bescherming Godes afsmeeken bleef. - Ha, hier hebben wy hem! - juichte Van den Bossche en vloog naer het bed; maer nu zag hy dat er twee kinderen jeugdig op te slapen lagen. - Gevloekte! wanneer zullen wy u dan vinden! - Doch, bemerkende dat de oogen van Cokkermoes eenigzins waterachtig op het ledekant gevestigd stonden, mompelde hy: de graef is hier toch! - en lichtte met zyne kaers onder de nachtkoets. De opening tusschen den vloer en het ledekant was nog te smal om een lichaem door te laten, en daer die mislukte pooging den lach der wapenknechts opwekte, werd de Gentenaer woedend. Met razerny schudde hy het pluimen bed op, waerop de kinderen lagen, en ziende dat deze (het gebod huns vaders in acht nemend) niet wilden wakker worden, sloeg hy hardnekkig met de vuist op het bed. De slagen bonsden tot op het hoofd van den graef en deze rilde. Doch welke pyn hy mogt gevoelen, begreep hy te wel dat zynen dood aen een te klein geruchtje hing, om zyne smart niet te verkroppen. Intusschen sloeg de gentsche woelman feller en feller voort en daer de angst de kinderen benauwde, begonnen zy te weenen. - Zie! die deugenieten sliepen niet, - sprak Van den Bossche en rukte ze overeind. - Waer is hier de graef, kinderen? De kinderen schreidden voort. | |
[pagina 58]
| |
- Ik vraeg u waer de graef is? - en hy schudde de onnoozele knapen met zoo veel geweld, dat ze van pyn hunnen vader ter hulpe riepen. - 'T is niets - troostte hun vader, terwyl hy met een spytig oog zyne boeijen bezag. Doch de woelman rukte de kinderen zoodanig, en bragt zyne dagge zoo menigmael en bedreigend onder hunne oogen, dat de kinderen hunnen moed verloren en alles verklaren gingen.... Zeer gelukkig voor den graef dat Cokkermoes boven was en die vermoedeloozing der kinderen bespeurde, anders voorwaer! ware Lodewyk een vorst te min geweest. Maer nu stopte de gebiedende blik van den smid den mond aen zyn verschrikte kroost en op al de vragen van den Gentenaer, antwoordde het: - Ik weet het niet, want ik sliep! Dit antwoord voldeed Pieter niet; maer hy mogt al wel bedreigen, vloeken, tieren, slaen zelf, het was al om niet en hy was verpligt het op te geven. - Hy is er dan toch niet! - schokschouderde hy mismoedig en allen kwamen den trap af, terwyl Pieter zich bereidde het huis te verlaten. De zelfde wapenknecht, die vroeger nog gesproken had, hield hem tegen, en of die soldaet nu wezenlyk den graef had zien binnen komen, en of hy slechts geene verloochening van zyne bevestiging wilde, zwoer hy op nieuw: - Ik zeg u nogmaels, kapitein, dat de graef met Simon Cokkermoes hier binnen kwam! - Ge liegt! - antwoordde Van den Bossche op twyfelachtigen toon, - straks zwoert gy een volgeling van Van Male gezien te hebben en nu beweerdt gy dat het Cokkermoes is. Ge zult geslapen hebben, jongen! - Ik zweer u dat ik de waerheid spreek! - Deken der kleine neeringen, - sprak toen ernstig Van den Bossche, welke zyne overtuiging dat Simon Lodewyk gered had wederkreeg. - Deken, gy hebt het volk verraden, en uwe kastyding moest de dood zyn.... Ge weet den schuilhoek van den graef. | |
[pagina 59]
| |
De deken haelde den schouder op. - Ik zeg u dat gy hem weet! want men beweert zelfs dat gy Lodewyk hebt te been geholpen toen hy van zyn paerd sloeg..... Zelfde beweging van den getrouwen onderdaen. - Welnu! - riep alsdan de Gentsche kapitein, die door haet, woede, teleurstelling en al de onbermhartige driften (welke ons by het ontsnappen eener zekere prooi bezielen) veroverd werd. - Welnu! dat uwe moeder dan sterve - en hy greep de arme oude vrouw by den arm, terwyl hy zyne dagge over haer hief. - Pieter! - kreet Cokkermoes terwyl hy eenen stap naderde en zyne armen zoo forsch ineenwrong dat de koorden kraekten. - Pieter! - en hy zou den Gentenaer omgeloopen hebben maer de wapenknechten beletteden het hem. Van den Bossche liet den dolk vallen. - Ik zeg u, dat ik uwe moeder doorsteek, indien gy my den graef niet aenwyst! - en dit wreede voornemen doorgriefde dermate de opgewonden hersenen van Van den Bossche dat hy al zyne voorzichtigheid verloor en de moeder nederstiet. Zy viel op de knieën. - God, God! - bad zy, hare handen ten hemel vouwende - God, zy my zondaresse genadig! - Ik stoot toe! - dreigde de Gentenaer, terwyl zyne oogen van binnen bloedrood werden. - Hou stil! - smeekte de smid, die, ziende dat een wezenlyk gevaer zyne teêrgeliefde moeder bedreigde, den moed verloor. - Hou stil en luister!... - Doch op het zelfde oogenblik kwam een vroeger gedane eed zyne aendoening bestryden, en met een bovenkrachtigen wil wrong hy al zyne liefde, al zyne smart, al zyne wanhoop in den grond van zyn hart. - Ik steek, - vloekte Van den Bossche, en de punt zyner dagge kwam zoo digt by de borst der vrouw dat zy een schrillen schreeuw liet. Een naer gorgelgeluid ontsnapte met een weinig broes den mond van den smid. Echter verkreeg hy het op zyne doodende ontroering het plegtig: - doe uwen pligt! - klaer uit te spreken; | |
[pagina 60]
| |
maer die woorden kregen tusschen zyne saemgetrokken lippen een zoo vervaerlyken toon, dat de soldaten vreesden dat hy zinneloos geworden was. Op dit oogenblik stond de rampzalige ook zulke onafmeetbare zielensmart uit, dat het zweet by kleine bloedige druppelen van uit zyn hair lekte, en alof die verhittende foltering by eene nieuwe bedreiging van den Gentenaer, een ander uitwerksel aennam, werd de wortel van het zwarte hair van Cokkermoes yskoud en stierf. - Pieter! - schreeuwde de vergrysde deken - Pieter! - en eene traen, die hem het leven redde; vermits zy al het verkoppende uit zyn hart stortte, biggelde over zyne wangen - Pieter! Pieter! - Welnu? - vroeg de Gentenaer, - spreekt gy, of.... Een nieuwe hartscheurende gil vloog door de kamer.... De moeder viel en de smid sloeg als een steen achter over op den grond.... Het huisje was verlaten en de stilte was er doodsch. De graef wist niet waerom hy niets meer vernam en na nog wel een gansch half uer gewacht te hebben, waegde hy het zyne verduikstede te verlaten om aen de zolderval te komen zien. Hy ontwaerde niets dan twee roerlooze lichamen en met eenen schreeuw van erkentenis vloog hy beneden, viel by hen op zyne knieën en begon te weenen. |
|