Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 21) [Van Korfoe naar Sicilië; beschrijving van Sicilië; geschiedenis van de Punische oorlogen]

[T]e Courfou commen zijnde, den scippers vernoucht hebbende, waren eeneghe vanden goeden mannen gheleedt logieren over dander zijde vander steden inde voorboughen int cloostere vander minnebroederen, die hemlieden groote chiere daden, alwaer zij bleven acht of tien daghen verbeydende passaige naer Venegien. Dus daer stille ligghende, quamer inde havene bij eenen grooten stoorme ende ongheweerte de galleyen van Barbarien, twelcke selden oft niet en pleecht te ghebuerne. De welke alle jare eene reyse doen, zo de galleyen van Alexandrien, Baruten, Constantinopolen, Latanen, Trafigo,¹⁷⁴ van Agguamorte, de galleyen van Vlaendren ende Inghelant, of de galleyen van Jaffa met den pilgherems, die ooc alle jare eene reyse doen. Maer zonderlinghe trecken de voorseyde galleyen inden landen van Barbarien ende daer onttrent duer de Zee van Lyon ghenaemt, want de zee, ligghende tusschen den costen van Barbarien ende den (389v) kerstenen landen lancx henen jeghens overe al tooten Nauwe of Estroette van Jubaltar, es int generale ghenaemt de Zee van Lyons. Dus eeneghe vanden voyagiers daer wesende, verstaende dat de galleyen in diverssche steden ende plaetsen wesen wouden in

174 Voor ‘Latanen’ zie aant. II, 38. Met ‘Trafigo’ zou, gezien de opsomming van havensteden, bedoeld kunnen zijn: Tarifa aan de Straat van Gibraltar. Maar een verkeerde lezing van Von Breydenbach, 135r, is eveneens mogelijk: ‘Die vero xxx octobris due quedam alie veneciane galea venientes de Affrica, quas galeas de Traffico cognominant, portui applicuere Allexandrino (...).

[p. 393]

Barbarien, worden vanden advijse met hemlieden te seylene, mids datmen daer als noch gheen versekert passaige en wiste naer Venegien. Ende want de voorseyde ooc zeere begheerden te besouckene de zelve landen, daden zo vele anden gardiaen, midsgaders andere cooplieden, dat zij hem bevrachdtten up een vanden voornoemden galleyen, om een zeker ghelt de maent, scheedende tallen tijden ende plaetsen zonder begrijp, daert hemlieden believen zoude, de costen hebbende met den patroon naer de costume ende usancie van hemlieden. De voorseyde galleyen hemlieden weder toeghemaect hebbende, schieden van Courfou, seylende dweers duer de Zee Mediterranea, ghenouch duer twilde mids den oorloghen die doe waren tusschen den coninc van Napels ende den Veneetsianen, bijden welken zij niet wel ghenaken en dorsten den landen des voorseyts conincx, latende achter hemlieden ende ooc ter rechter hand gheel Albanien, Slavonien, tcolf van Venegien datmen seit de Zee Adriana, gheel Poillen¹⁷⁵ ende Calabren. Ende zo gheseylt hebbende onttrent drie daghen ende drie nachten met redelicken vaerwedere zonder eenich stoorem of ongheweerte te hebbene, quamen (390r) voor theyland van Cecilien dat als nu toebehoort den eerweerdeghen coninc van Spaengen,¹⁷⁶ ende mach verscheeden wesen van Courfou wel also verre als van Alexandrien toot den heylande van Cypers, daer zij hanckerden in een poort ende havene van eender goeder steercker steden, ligghende in planuren up den ouver vander zee, ghenaemt Saragoxsa,¹⁷⁷ maer en es Saragoxsa niet hi Aragon, de pricipaelste vanden oosthende van alden zelven heylande der coopmanscepen angaende. Men seit dat thelich lichame van Sente Lucien daer rusten zoude in eene schoone keercke daert vele mirakelen doet, maer eeneghe zegghen dadt wesen zoude te Venegien,¹⁷⁸ watter af waer es dat weet God. Item dese voornoemde stede plach te heeten in ouden tijden Syracusa, inde welke deerste conijnc ghecroont was vanden voorseyden heylande, ghenaemt Hieron, zo hier naer breedere daer af ghescreven zal worden. Hebben ooc inde zelve hier voormaels alte vele tyrannen ghewoont ende daer vele wonders ende tyrannisien bedreven, zo datte wel blijct inde tractaten van Valerius Maximus.¹⁷⁹ In dit voorseyde heyland zijn vier principale steden meest vermaert voor dandere, daer van Saragoxsa voorseit eene es. De tweeste es ghenaemt Palerne, ligghende up de zee ghenouch over de noort of septentrioensche zijde, ende es deerste in weerdicheden van alden heylande, daer altoos gheploghen hebben te woonene de coninghen des (390v) selfs heylands, ende noch up desen dach zo houden hem daer de lieutenants ende regierers des conijncx diemen daer noumt loes vissereys,¹⁸⁰ ghenouch in eene schoone heffene maertse gheleghen, daer doore loopt een cleen drivende waterkin vanden welken de inwoonders zeere vele gheriefs hebben. De derde stad es gheheeten Cattana of Cattanea, ligghende ghenouch oostwaert vanden heylande, duer de welke loopt eene goede riviere, ghenaemt Indyselo,¹⁸¹ in goede maertse up den ouver vander zee, eensdeels in eene valleye, maer achterwaert ten lande uppe zo leyt een zeer hooghe gheberchte, ghenouch tmeeste van alden heylande, ghenaemt den beerch Ethna of Gibello,¹⁸² zo hooghe datmen boven allen anderen siet ter zee waert in meneghe mijle. Desen beerch schijnt binnen al hol wesende, want als mer up rijdt, gheeft een gheluut oftmen up eenen kelder rede, ende dat uut causen, dat uut den zelven in voorleden tijden eenpaerlic plach te vlieghene vier en vlamme, welke berninghen bijder lan-

175 Apulië.

176 Vanaf 1479 vormden Aragon (waartoe Sicilië al sinds 1458 had behoord), Castilië en Leon het koninkrijk Spanje.

177 Syracusa.

178 De bedoelde bronnen zijn resp. Leg. Aurea, cap. 4, en Von Breydenbach, 10r.

179 Bedoeld is Valerius Maximus, I, 6-8 waar Dionysios, de beruchte tyran van Syracusa en zijn strijd tegen Carthago o.l.v. Hamilcar ter sprake komen. Het ‘vele wonders’ doelt op beider droomvoorspellingen over de uitslag van het gevecht.

180 Sp. los virreyes (de onderkoningen).

181 Bedoeld is de Salso die door de vlakte van Catania stroomt.

182 Nu nog wordt de Etna door de Sicilianen Mongibello genoemd, een stapelvorm van It. monte en Ar. Djebel/Gebel (Cramer, aant. 46, 11).

[p. 394]

gher dureyen de steenen binnen vertheert ende gheadnichilleert hebben, zoot gheschiet inde hovens daermen calc pleecht te bernene. Item men seit daer dat inden tijden doe den beerch noch plach te bernen, de stede van Cattanea dicwilt in vreesen was vanden grooten viere ende vlammen diere in vielen, maer zindert dat thelich lichame van Sente Agatha daer gherust heeft, twelc daer te dien waeromme (391r) ghebracht wart, men noynt zindert meer de vieren noch vlammen ghesien noch gheware gheworden en heeft, ende houdent ghebuert zijnde bijder presencien des voorseyts helichs lichaems.¹⁸³ Item al eist dat desen beerch zeere hooghe es ende aerbeitelicke upganghen heeft, nochtans es hij zeere vruchtbaer van velen saken, ende principalic van allen fruyten diemen dijncken mach. De vierde stede es ghenaemt Mesina, niet zeere groot maer steerc ende vaste up den ouver vander zee, ooc ghenouch oostwaert gheleghen, ghesitueert in zeere lievelicke schoone ende goede maertse. Niet zeere verre van daer es noch eene andere stede, ghenaemt Melaesso, daer ghenouch noesch jeghens over staet dat vremde heyland Vulcam gheheeten, zeere beerchachtich, uut welken beerghen eenpaerlic vier ende vlammen vlieghen.¹⁸⁴ Daer onttrent vindtmen van desen steenen daermen tparkemijn mede schoon maect, ghenaemt pump steenen. Men vindtter ooc serpenten ende woormen van zulcker natueren, dat zij wel inde vlamme des viers levende ende ghesont bliven, ghenaemt salomandra. Noch vele meer steden ende casteelen zijn int voorseyde heyland, als Tauromenum, Panormus, Drepanum, Camerne, Eracle, Salerne, Aergense¹⁸⁵ ende andere, te lanc om noumen, maer onder dander zo esser noch eene plaetse de welke in ouden tijden te heeten plach Lelibeus of Lilibee, daer (391v) Anchises, vader van Eneas, ende ooc Eneas eerst ariveerden als zij gheexilieert waren bijden Griecken uut den lande van Troyen, de verraderie bij hemlieden ghecommitteert ende vulbracht wesende, want de Griecken haren wille hebbende, gheen betrauwen up hemlieden en stelden, welke Anchises ter zelver plaetsen starf ende begraven wart, zomen van al desen breedere bescheed vindt inde Historie van Troyen.¹⁸⁶

183 Dit verhaal over de wonderkracht van St. Agatha wijkt enigszins af van wat Leg. Aurea, cap. 38, verhaalt. Wellicht is het door Van Ghistele ter plaatse opgetekend.

184 Bedoeld zijn resp. de plaats Milazzo en het eiland Vulcano.

185 Tauromenium (Taormina), Panormus (Palermo), Drepanum (Trapani), Camarina (S. Croce Camerina), Eracle (Eraclea), Soluntion (Solunto), Agrigentum (Agrigento). Misschien is met ‘Salerne’ Salerno bedoeld, maar die plaats ligt ten zuidoosten van Napels, niet op Sicilië.

186 Bij Guido delle Colonne, Hist. destructionis Troiae, XXXII staat niet vermeld dat Aeneas en Anchises, zwervend over zee, in Lilybaeum (Marsala) op Sicilië landden. Voor meer informatie over hen verwijst Guido delle Colonne t.a.p. naar de Aeneis van Vergilius, en het is inderdaad uit het derde boek van dit werk dat Zeebout de mededeling heeft gehaald over Anchises' dood en begrafenis op Sicilië.