Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 52)

(140v) [V]oor bij ghereden zijnde den voorseyden beerghe van Engaddij onttrent een mijle weechs, zo comt men ter Dooder Zee, up welken wech wassen hier ende daer boomen die appelen draghen, zeer schoon int ghesichte van buuten, maer als mense open snijdt zo en vintmer anders niet in dan water ende zaet ende zulke

[p. 135]

‘...int vergaderen van tween hooghen, steilen beerghen ende steenrootsen, zoo leyt tvoorseyde clooster van Sente Sabba...’ (p. 136)

pluusteringhe, zeer qualic stinckende ende rieckende; van desen appelen zo scrijft Sent Augustijn inden xxi^en bouc vander Stad Gods int v^e ende viii^e capittelen, ende insghelijcx Solinus.⁴¹⁸ Item dwater vander voorseyder Dooder Zee es ghenouch schoon ende claer te ansiene, maer es zeer saut, brac ende qualic smakende; men vindt up den houver goet saut dat tvolc van daer omtrent oorbuert, ghenouch om ansien oft grof saut ware, maer es wat eerdachtegher, ende zo wanneer yement zijn handen dwaet int voorseyde watere, zo schijnet recht oftmen zijne handen met smoutte ghesmeert hadde; ooc in dit voorseyde watere en zijn noch visschen noch voghelen noch gheenrande levende dieren, want zo Josephus seit inden v^en bouc De Bello Judaico int tiende capitele,⁴¹⁹ zo en zoude daer inne gheenderande levende dier connen te gronde ghesijncken, zegghende (141r) dat Vespasianus experimenteerde bij eeneghen ghevanghenen joden die niet zwemmen en consten. Dese voorseyde Doode Zee es ooc ghenaemt Locus Asphaltis, ende mach lanc zijn onttrent drie dachvaerden ende breet wel vijf oft zes milen, inde welke versoncken de vijf steden, te wetene Sodoma, Gomorra, Adama, Segor ende Selium die Onse Lieve Heere God plaechde omme de groote sonden die daer regneerden, ghelijc daer af ghescreven staet int bouc van Genesis ten xix^en capittele. Oec eer de voornoemde steden versoncken, zo waest daer omtrent de vriendelicste ende vrucht-barichste maertse diemen in alle dien lande vinden mochte. Item dese voorseyde zee weerpt alle jare uute eene maniere van pecke ende terre, dwelc daer int land zeer diere es, ende wert gheorbuert ande vruchtboomen jeghen tupcrupen vanden woormen, de welke alle de vruchten bederven zouden, ten ware de zelve materie die zij niet verdraghen en connen. Hemlieden was daer ooc ghetoocht van verren,

418 In de twee passages die Solinus aan de Dode Zee wijdt (1, 56 en 35, 2) wordt evenwel niets gezegd over de Sodomappels!

419 Een onjuiste bronopgave. Wat Zeebout hierna over de Dode Zee meedeelt, heeft hij kunnen lezen in De bello Judaico, IV, 27.

[p. 136]

up den houver vander zelver zee, eene plecke daer de huusvrauwe van Loth veranderde in eenen zoutsteen omme dat zij omme sach jeghen tghebot Gods, ghelijc van dien ooc ghescreven staet int zelve bouc van Genesis ten zelven capittele. Ende es te wetene dat int rijden lancx den canten ende houveren vander zelver zee teerdericke ten velen plecken zo aschachtich ende zo sachte es, datmer met grooter pijnen noch gherijden noch ghegaen en can. Oec omtrent der zelver zee zo vintmen eene maniere van serpentkins zeer feninich, ghenaemt (141v) tierij, de welke men minghelt inde tiriake, zoo hier naer breeder daer af ghescreven zal werden. Item men bevindt inden bouc De Naturis Rerum, also Vincencius allegiert inden Spieghel Historiael int xliiii^e capitele,⁴²⁰ dat voor de doot Ons Heeren dese serpentkins zo veninich waren, dat jeghens haerlieder venijn gheen boete en was, maer seit dat als Onse Heere ghecruust wart, een van desen serpentkins bij Hem ghehanghen wart tzijnen spijte, ende dat tzindert diere tijt de vorseyde serpentkins, daer toe bereet zijnde, boete gheven jeghen alle andere venijnen. Item omme voort te sprekene vander zelver zee, zo es te wetene datmer met gheenen scepen in varen en mach, want al tghuent dat gheen leven en heeft dat gaet te gronde.⁴²¹ Oec zo eist daer onttrent altoos zeer mistachtich ende qualic rieckende ende zijn omtrent der zelver zee alle de houveren, canten ende beerghen meest onvruchtbarich, qualic rieckende ende drooghe.

420 Een onjuiste bronopgave: de plaats die Zeebout op het oog had, staat in het Spec. Naturale, XX, 46. Aldaar haalt Vincentius De natura rerum (t.w. VII, 43) van Thomas van Cantimpré aan.

421 Justinus, XXXVI, 3, 7: ‘(...) neque navigationes patiens est, quoniam omnia vita carentia in profundum merguntur (...)’ Deze mededeling, in juist dezelfde bewoordingen, leest men eveneens bij Vincentius, Spec. Nat., V, 43.