Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 13)

[D]us te Jaffa commen zijnde, bleven de voorseyde noch in haer sceepkin, want en dorsten te lande waert up niet verre gaen, zij en hadden eerst den trousman van Rama, die als doe ghenaemt was Belabcader; sonden (74v) ter stont toot Rama eenen kerstin maronite van dien lande, hemlieden bijden broeders van Baruten ghedaen hebbende up trauwe, die alle de voorseyde plaetsen daer vooren af ghescreven es ende alle de weghen toot Jherusalem toe wel kende, inghelijcken onderweghe alomme wel bekent zijnde, mids datten de broeders ende andere kersten cooplieden daghelicx over en weder sonden. Te kennen ghevende den voornoemden trosman, dat te Jaffa kersten pilgerims commen waren, die gheerne te Jherusalem gheweest hadden, hem biddende dat hij hemlieden wilde ghereetscepe doen, twelke de voorseyde Belabcader trousman verstaende, maecte ter stont zijne ghereetschepe van esels, mulen naer dusancie ende quam rechtvoort toot Jaffa, daer hij de zelve voyagiers, mids goede courtoisie die zij hem sconcken boven zijnen rechte, zeer hoofschelic ontfijnc; met ghelde boven alle dinc ter weerelt zijn zij te verdullene. Vertreckende van Jaffa naer Rama, zo en vindtmen anders niet inden wech dan heffen lant, redelic vruchtbaer van allen besaetheden met vele goeder ghersinghen, weeden om beesten, ende lettel boomen onder weghen; men sieter lettel ouder edeficien of doorpen, anders dan hier ende daer eeneghe keytiveghe doorpkins daer heydenen in woonen; aldus wat weeghs rijdende, zo comt men ter stede van Rama oft Ramela de welke leit ten platten lande in goede maertsse van

[p. 77]

allen besaeitheden, vele goeder ghersinghen om beesten. Tanderen tijden eene redelicke groote, steercke stede ghesijn, maer nu tallen zijden open ligghende, nieuwer naer zo groot als zoe plach te zijne, hoe wel zij noch redelic (75r) bewoont es van heydenen, kerstenen ende joden; men vintter te coope van al dies-men behouft. Dese voorseyde planure daer Rama in staet, es ghenaemt in eeneghe deelen Oorsibel,¹⁶⁹ inde welke al te vele grooter strijden ghebuert zijn tusschen den heydenen ende den kerstenen princen in Godefroetz tijden van Billon. Onder dandere zo bevacht daer eens de coninc Boudewijn van Billoen, broeder van Godefroet, met tween hondert tsestich paerden ende dusent voet knechten eenen prince uut Egipten die met hem hadde tien duust paerden en twintich dusent voetganghers, ende bijden wille Gods de coninc Boudewijn behilt tvelt ende verslouch en verjaechde alle de groote menichte van dien volcke, zomen dat int langhe breeder bevindt in Godefroets van Builloens Istorie.¹⁷⁰ Inde stede van Rama ofte Ramela voorseyt commende, worden de voornoemde pilgerims gheleedt in een groot huus, staende over de rechter zijde vander straten zomen van Jaffa in comt, twelke de broeders van Montesyon te Jherusalem open doen houden, daer inne de kerstenen ghelogiert werden.¹⁷¹ Dit voorseyde huus heeft doen coopen in voorledenen tijden de hertoghe Philips van Bourgoengen salegher memorien, ende hevet ghegheven den cloostere van Monte Syon voorseit, omme de pilgerims van onser zijden der zee te Jherusalem treckende daer in te logierene,¹⁷² want eer dat huus den kerstenen toebehoorde, zo wordense dicwilt qualic ghetracteert; in dese voornoemde stede hebben al te vele scoonder kerstin kercken ghestaen, daer af als noch eeneghe, in wesene zijnde, onderhouden werden vanden kerstenen (75v) die daer woonen, maer den meesten deel hebben de heydenen in handen, ende hebber af ghemaect haerlieder moskeaen of gyemmen daer zij ghemeenlic hare ghetijden ende orisoenen up roupen zo vooren gheseit es.¹⁷³ Oec inde zelve stede zo ghenas Sente Pieter eenen hiechteghen man, ghenaemt Eneas, zo daer af breedere staet int Weerc der Apostelen ten ix^en capittele.¹⁷⁴ Item de voorseyde voyagiers meenden tsander daeghs naer Jherusalem vertrocken thebbene maer het en mocht zo niet ghebueren, want up den avont dat zij te Rama commen waeren, zo quammer snachts eene carevane dats een gheselscip van kerstenen van dien lande die ooc te Jherusalem wesen wilden, daer naer zij beyden moesten omme tsamen te treckene, want alle jaere zo commen de kerstenen van dien lande, van wat secten zij zijn, te Jherusalem telken Goeden Vrydaghe, omme haerlieder hoochtijt aldaer te houdene, ende dat de voorseyde te Rama quamen was smaendaeghs naer Pallem Sondach; dus versaemden zij metten anderen kerstenen al in een. Item int vertrecken van Rama naer Jherusalem zijn drie weghen, deen inden anderen niet commende dan bij Jherusalem, bijden welken dicwilt ghebuert, dat de pilgerims van Jherusalem diversschelic spreken van dat zij onder weghe ghesien hebben, want men siet up den eenen wech, datmen up den anderen niet en siet; ooc zo ghebueret wel dat de mockers,¹⁷⁵ dat zijn gheleedslieden, of kerstenen die bijden pilgerims gaen, ghevraecht werdende vanden pilgerims naer de plecken ende misterien die onder weghe ligghen ende ghebuert zijn, zelve daer af niet en weten, (76r) waer bij ooc dicwilt valt dat de pilgerims diversschelic spreken. Den waeromme dat de heydenen dese diverssche weghen al te met rijden, comt somwijle bij dat de Arabianen,

169 Deze benaming heb ik niet elders bevestigd gezien, maar misschien vergiste Zeebout (of Van Ghistele) zich: bij de stad Rama in Galilea ligt een vlakte, genaamd Arbel.

170 Het verhaal over deze veldslag heeft Zeebout gehaald uit Willem van Tyrus, X, 17.

171 De casa di Franchi (Röhricht, DPHL, 22).

172 Dezelfde mededeling over deze schenking van Philips de Goede bij Von Breydenbach, 38v.

173 Zie Tvoyage I, 4.

174 Een vergissing van Zeebout. De genezing van Aeneas gebeurde niet in Ramla, dat pas in 716 door de kalief Suleiman gesticht werd (Vilnay, 207), maar in het nabij gelegen Lydda (Lod); cf. Hand. IX, 32.

175 Zie aant. I, 16.

[p. 78]

als davontuere wilt, up den eenen wech ghelogiert ligghen ende up den anderen niet, ende omme te schuwene de courtoisien zo trecken de heydene trousmannen den wech daer gheene Arabianen of lettel gaffaren¹⁷⁶ en zijn, want alle de costen vanden courtoisien zouden met rechte de troussemannen betalen zonder den last vanden pilgerims. Ooc zo ghebueret wel dat de heydenssche troussemannen, dat zijn gheleedslieden, niet over een ghecommen en connen metten gaffaren die onder weghe ligghen, dwelke manieren zijn van toolnaers die met rechte den wech vryen zouden, maer ter contrarien inder waerheit zijn zelve meest roovers als zij pas sien, bijden welken de heydenen rijden den wech daer zij de gaffaren, dat zijn toolnaers, metten minsten ghelde ghepaeyen connen.

176 Zie aant. I, 21.