|
| |
| |
| |
Demetrius, of stryd tusschen de liefde en het staatsbelang,
Treurspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel.
Denokrates, Pisistrates.
JA, Heer, Isméne's glans kan 's Kónings oog bekooren,
Die naar geen ryksbelang, óf réde meer wil hooren,
Verslaafd zynde aan 't gezicht van zyne Ziels vórstin:
Hy is gekluisterd in de kétens van haar' min.
't Is reeds dry jaar geleên, dat hy vergeefsch zyn' zinnen
Op haare schoonheid heeft gevést, om 't hart te winnen:
Maar zy acht zyn gezucht nóch sméken, nóch gebeên,
Schoon hy haar óffren wil zyn' kroon vol heerlykheên.
De Liefde zyner ziele is in het minst' te mélden.
| |
| |
Is 't mooglyk, dat de roem der dapperste oorlogshélden,
Die al zyn' glóry heeft gezócht in 's vyands bloed,
Zyne óverwonnene door Liefde valt te voet!
Daar hem de weg tót eer' gebaand was, door zyne oudren
Die d'oorlógslasten, 's ryks belangen op hunn' schoudren
Weêrgâloos torsten, met eene onuitspreekbaare eer;
Legt die zyn hélden roem voor laffe Liefde neêr,
Na dat hy 's vyands heir, tót zéswerf, heeft verbrooken,
Zyn Land verdélgt, die ons met listen kwam bestooken?
Zyn ryk is gantsch verwoest, én zyne ontzagbre magt,
Met zyne laatste stad, tót de óvergaaf gebragt.
Pizarkus, door de vlugt, is 't nauweliks ontkoomen.
De Góden scheenen ons met zégen te óverstroomen.
Nu légt die groote roem vertreeden in het zandt;
Wyl 's Kónings Liefde 't heil des vólks wyst van de hand;
Daar 't alles moest voortaan voor zynen sabel bukken,
En vreezen voor zyn' magt, en grooten naam; daar plukken
Wy reeds de vruchten van zyn' drift en minziek hart:
Want hy verwaarloost 's ryks belangen tót myn' smart.
Men hoort hem nimmer, als van zyne Liefde spreeken.
Hy tracht niet anders nu, als myn' slavin te smeeken:
Daar hy zyn' zége alom verbreiden moest, verlaat
Hy, door de min vervoerd, het wélzyn van den Staat.
Niets kon hem wéderstaan, óf hem zyn heil beletten:
Want Cyprus eerde reeds zyn' diergestaafden' wétten.
Maar is 't hier alles tót des Vórsten komst bereid,
Om, naer den eisch en plicht, met volle majesteit,
Hem, op het prachtigsten in zyn paleis te ontfangen?
Ja, Prins, ik rékhals naar zyne aankomst met verlangen;
Maar hoe kreeg 's Vórsten oog Isméne's glans te zien?
Ik kwam dat hémelsch beeld den Kóning aan te biên.
| |
| |
Haar' fiere schoonheid trof myn hart met médedógen.
Ik wierde op 't téderste met haaren ramp bewoogen;
Ja, was verwonnen van de aanminnige Engelin,
En stichtte in myne borst een altaar voor haar' min.
Verhaal my, hoe gy haar hebt tot uw buit gekreegen.
Na dat men 's vyands land verwoest hadde allerwégen,
Was niets meêr óvrig aan de zége, als maar, alleen
De schoone hoofdstad van gantsch Cyprus: 'k vloog daar heên,
Gevólgt van moedig vólk en 's Kónings lyftrouwanten,
Op 't vórstelyk bevél: 'k bezette aan alle kanten
Die stadt, en voerde t' heir tót stórm op stórmen aan;
Maar wierde weêr te rugg' gedreeven, in het slaan.
De Prins beloofde aan 't vólk vry plonderen dry dagen,
Wanneer die plaats bukt voor zyn' magt, naer élks behagen:
In 't kort', men won die stadt door groote dapperheid.
Elk gaf daar blyken van zyn' krygskunde en beleid,
En deede 't vyands vólk door zynen sabel sneeven.
Ik wierd tót wraaklust, door een' broederzugt gedreeven,
Die in den laatsten stórm gevangen was: in 't stóf
Lag hy vermoord, toen wy vermeesterden het hóf.
Helaas, hoe dier stond my die gunst en 's hémels zégen!
Ik streefde en Pafós toen met eene ontblooten dégen,
En velde 't alles neêr, met onverschrokken moed.
Dus heb ik ruim betaald myn 's broeders dierbaar bloed.
Ik vloog in 't heilig koor des tempels van de Góden;
Daar ik verhit, door wraak, het alles zócht te dooden;
Maar myn' verwoedheid wierdt, op eenen oogenblik,
Bedaard. Myn moordzwaard viel uit myne hand, toen ik
Isméne, zó vol glans, zag voor myn oog verschynen:
Dat wonder der natuur deê mynen toorn verdwynen.
Zy, met een fier gelaat, sprak, open deze borst,
Pléng, zwelg myn eerbaar bloed, en laaf daar méde uw' dorst;
| |
| |
Behoed myn moeder, wyl gy koomt te zegepraalen,
Voor 't woeden van het vólk: doe my ten graave daalen.
Ze lag voor 't altaar neêr geknield, om van de Goôn
Te bidden 't wélzyn van den staat en Cyprus kroon.
Ik wierd gepérscht, door haar gezucht; ondanks myn pógen,
Haar aan te bidden, en te vieren haar vermógen.
Ik reikte haar myn' hand, en recht' haar óverend:
Geleî heur beide, toen naar buiten in myn' tent,
Als myn' gevangenen; maar voelde myne zinnen
Gedwongen, van dien stond, haar eeuwig te beminnen.
Ze ontdékte my haar naam en heerelyk geslacht:
Dat zy in Pafós wierdt geëerd en hoog geacht;
Ja, dat zy uit het bloed des Konings was gesprooten:
Ik voelde van dat uur myn' liefde en smart vergrooten.
'k Vertoonde, in wéderwil myn 's harte, 't schoonste beeld
Aan mynen Vórst, dat vrouw natuur oit heeft geteeld;
Dóch dachte noit, dat hem die glans zó zoud' behaagen,
Daar hy in Mavórs school verslyten moest zyn' dagen.
Die, die verwaarloost nu 's ryks wélvaart; wyl hy geeft
Zich over aan een' vrouw, in wie myn' ziele leeft.
Haar glans zó heerelyk doet mynen boezem blaaken
Ik zie Albinus ons genaaken.
| |
Twede tooneel.
Albinus, Denokrates, Pisistrates.
Myn heer, is van myn' komst aan 't hóf de weet' gedaan,
Aan haare majesteit? zal ik gehoor ontfaân?
| |
| |
Ja, Prins, ze zal terstond aan u gehoor doen geeven:
Want haar Staatsyver wordt, door heerschzugt, voort gedreeven.
Zy heeft, na dat de Vórst van hier vertrok, alleen
Het ryksbewindt gevoerd, den roem des Raads vertreên,
En haar' gemeente doen met lasten óverlaaden.
De geld en staatzugt zyn in 't minsten te verzaaden
In eene vrouw; men ziet zulks tót ons leet geschiên:
Want zy braveert alom den Raad en edelliên,
Om dat ze wil alleen met volle magt regeeren.
Niets kan haar trótsch gemoed, en heerschziekhart verneeren.
Zy heeft 't vermógen, door de krygs bende op haar' handt.
Wie durft haar tégengaan, wanneer haar toorne ontbrand;
Ja haare gramschap kan men nimmer néderzétten;
O neen, myn Heer. Zy eert nóch handvest zéde of wétten,
Of willekeur, dan die ze zélve geeft. Het recht
Werdt, naer haar' zin en wil, geboogen en beslécht.
Geréchtigheid is hier voorlang van 't hóf verbannen,
Haar évenaar vertreên. De vierschaar wordt gespannen,
Door hoogmoedt, staatzugt en tirannige eigenbaat.
De deugd en nédrigheid zyn hier verschopt, gehaat.
O ongelukkig ryk! Rampzalige onderdaanen!
Treurt om uw droevig lót, en stort vry zilte traanen;
Nadien uw' Kóningin uw' wélvaart tégenstreefd,
Zy eert dien geen, die naar haare oogen wenken leeft.
Ik hoop de komst des vórst zal hier verandring baaren.
Hoe was haar hart ontroerd, toen ik haar moest verklaaren,
Dat gy reeds aan het hóf gekoomen waart, myn Heer.
De ontsteltenisse bleek aan haar gelaat. Hoe teêr
Trof dêze maar' haar' ziel: ik zag 't aan haar' gepeinzen:
Schoon haar staatkundig hart zócht zich deez' smart te ontveinzen.
| |
| |
Ze sprak, gaa maar voór heene, en zeg den afgezant
Dat ik in alleryl u volgen zal: myn' hand
Hem laaten kusschen: want myn' vreugd is nu herbooren.
'k Hoop 't wélzyn van den Prins uit zynen mond te hooren.
Myn' ziel is gantsch vernoegt, wen ik den schèpter weêr
Zal óver geeven aan myn Zoon, vol roem en eer'.
Gedankt zyn nu de Goôn! ons is bewust uw pógen,
O wreede! dat gy zoekt te drukken ons vermógen,
En uit te putten, gantsch vervoerd door eigenbaat,
Den Adel en 't gemeên. Ik hoop, dat nu de staat
Een béter lót haast zal erlangen.
De Koning doet zyn' roem en glóry eerloos krénken,
Vervoerd door laffe drift der toomelooze min:
Hy is verslaafd, en wordt veracht van myn' slavin.
Haar weêrgâlooze glans kan zyne ziel behaagen.
Hy tracht nóch, dezen dag, zyn' kroon haar op te draagen,
Als hy zyne intreê heeft gedaan, voor 't échtaltaar;
En wil van 't ryksgebied in 't minst' meêr hooren; maar
'k Hoop, dat gy, door uw raad en wysbeleid, myn' heeren,
Zult dezen staatsórkaan van onze halzen weeren.
Wy konden nimmermeer bevroeden, welke reên
Den Vórst weerhielen van weêr op zyn troon te treên,
En hebben brief op brief zyn' Majesteit geschreeven:
Maar hy heeft nimmer ons daar antwoord op gegeeven:
't Welk ons onlydig trof.
Ik zag hem steeds ontroerd,
Dan door uw' brieven, dan weêr door zyn' min vervoerd:
In 't einde, 't staatsbelang moest voor de liefde wyken.
Isménes schoone glans ging met die zége stryken,
| |
| |
Dat hy veracht, om haar zyn' zége, ryk en kroon,
En zich gantsch onderwérpt aan 's moeders list en laagen?
Zy is het schoonste beeld, dat immer oogen zaagen.
Haar glans, zó heerelyk, is onweerstaanbaar, ach!
Ze is meerder waerdig als een 's waerelds ryksgezag!
De Góden moesten dier verplicht haar' schoonheid eeren:
Want zy bezit, al wat men schoon noemt: 'k durf u zweeren...
Maar 'k zie de Kóningin met haar gevólg...
Deez' réden, en denk nu op 't wélzyn van den staat.
| |
Derde tooneel.
Laonize, Albinus, Denokrates, Pisistrates, Offellas, en gevólg van Raaden.
Ik koom vooruit, Prinsés, op 't nédrigste u ontmoeten,
En werp, met diep ontzag, my néder aan uw' voeten.
Dus onverwachts, aan 't hóf na vyf jaar tyds, myn heer?
't Geeft my geen' kleine vreugd van u hier aan te schouwen;
Maar wil me, wat myn zoon vertoeven deedde, ontvouwen:
Wy zyn verzékerd van uwe onbezwalkte trouw.
'k Acht my gelukkig, dat de vórst my heeft, Mevrouw,
| |
| |
Aan u gezonden, om zyn' willen te ópenbaaren.
Was nu myn' tong bekwaam de meining te verklaaren,
En 't diep ontzag des Prins, dat hy zyn' moeder draagt!
Gy hebt manmoedig 't ryk, met glóry, onderschraagt.
Wie moet niet eeuwig uw staatkundig hart waerdeeren;
Wyl gy de vryheid eert, den hoogmoed doet verneeren?
Gy wikt en weegt het recht, als heilig, groote Goôn!
Wat hoope zal men niet verwachten in den zoon,
Die reeds gantsch Cyprus heeft aan Ténedós gebonden,
Met onverwélkbren lóf. Wier tong kan oit verkonden,
Hoe hy het vyands heir vernielt heeft! zyn beleid
Is roemens waerdig, en zyn' groote dapperheid.
Wy zien, in 't kort, 't heelal voor onze krygsmagt beeven,
Európe en Azië naer onze wétten leeven.
Elk vleit ons om den band der vriendschap; wyl de Faam
Verëeuwigt heeft alom uw 's zoons doorluchten naam.
Wy zyn u dier verknócht voor uw volmaakt regeeren.
De Kóning zal uw' vlyt en yver hooglyk eeren.
Hy laat ootmoedig, door myn mond, zyn dienst u biên.
Gy zult hem binnen 't uur op zynen zétel zien.
Hy wil op 't prachtigsten in zyn' triömf verschynen.
Wat vreugd! ik voel myn' zórge en kommer gantsch verdwynen:
Zó is myn dappre zoon behouden hier geland.
'k Heb reeds verstaan, dat hy heeft Cyprus óvermand;
Maar 't is, gelyk gy weet, dry jaaren ruim geleeden.
Wat wéderwaerdigheid? wat staatkunde, óf wat réden
Heeft hem weêrhouden van zich herwaards aan te spoên?
Denókratés, wil my op déze vraag' voldoen.
Wy zyn, op gisteren, gelukkig aangekoomen,
En dus ontworsteld 't groot gevaar der wind en stroomen.
| |
| |
Wat réde óf uwen zoon weérhouden heeft, is my
Gy weet, ik voer hier heerschappy.
'k Gebie het u, dat gy 't geheim my zult ontdékken.
't Zal tót bevórdering van uwen staat verstrékken.
Ik ben verhéven door den Raadt, en door 't gemeên,
Als wéttige Vorstin den rykstroon te bekleên.
Zulks is my wel bewust. Kent gy de kracht der liefde?
Ach, een volmaakte glans zyn oorlógsboezem griefde!
Een glans, die, als de zon, ontélbre straalen schiet,
En met één lonk 't heelal voert in zyn groot gebied.
Niets kan in 't minst' weêrstaan die schitterende straalen.
'k Verzoek verlóf, en moet verzéllen 't zégepraalen.
Ik ben vóldaan. Gaa heên, en zeg zyn' Majesteit,
Hoe ik, verlangende, zyn' komste heb verbeid.
Offellas doe terstond de wacht in wapen zetten.
Uw' willen, én geboôn verstrékken ons voor wetten.
tegen het gevólg.
Geleiden Afgezant. Albinus, blyv' alleen
| |
Vierde tooneel.
Laonize, Pisistrates, Albinus.
Myn' ziel wordt fel bestreên,
Van hoon en bittre smaat. Hoe durft myn zoon beminnen!
Kent gy de zielvoogdés van zyn' verliefden zinnen?
Wie is het voorwerp, dat zyn hart hem heeft ontrukt?
Wie heeft de zége van zyn' fiere ziel geplukt?
| |
| |
Ach, een' slavin heeft zyne onwinbre borst veróverd!
Zyn oorlógs moedt is door haar zoet gelaat betóverd:
Dat heeft hem, dry jaar, doen vertoeven op den grond
Zyn 's vyands; wyl hy zig daar 't allerveiligst vond,
Om zyn' genégenheid en min haar te ópenbaaren.
Wie kwam dat groot geheim, Pisistratés, verklaaren?
Onwaerdig tót het ryk betreeden dézen troon!
Zal ik dien dierbren staf aan hem weêr óvergeeven;
Die, door een' snoode drift van liefde, wordt gedreeven?
Zal hy myn vólk op 't nieuw regeeren? en kunt gy
Gedoogen, dat hy weêr bekleed' de heerschappy?
Ik wil die lafheid, in het minste, van u denken.
Gy zoudt, daar door, uw roem en myne glóry krenken.
Zou die verwyfde dit ontzagbaar ryk gebiên?
Ik hoop, zó lange ik leev', dat nimmer moog' geschiên.
Wy zyn, door deze keur, gehoond, getrouwen vrinden.
Hoe dorst hy zyne ziel aan een' slavin verbinden!
Ik acht hem niet te zyn gesprooten uit myn bloed,
O neen. Zyne ouders zyn met weêrgâloozen moedt
En eer' hem voorgetreên; hy moest dien heirbaan vólgen;
Maar toont zich gantsch ontäart, engaat geheel verbólgen
Zyn' liefde koesteren, ô hoon! zal hy betreên,
Met zyn' slavin, den troon, en ik dat dulden? neen.
Hy wil haar, dézen dag, op 't heerelykst doen kroonen,
Als zy zyn' liefde wil met wédermin beloonen.
Ach! een' slavin zal u en 't ryk regeeren, Goôn!
Ik onderwerp my noit haar' willen, óf geboôn.
Gy moet u en den staat van zulke een' smaat bevryden:
| |
| |
Of kunt gy dézen hoon, zó onverdaaglyk, lyden?
Hy is ons wéttig vórst en opperheer; Mevrouw,
Wy zyn verbonden, door den eedt, aan zyne trouw,
En darren geensints zyn vermógen tégenstreeven.
Wilt gy veracht, gehaat, gehoond uw dierbaar léven
Verslyten? ai gedenkt uw wélzyn, en den staat!
Hy heeft myne eer' verschopt, uw roem vertreên, myn Raadt:
Of heeft hy zyne keur' aan u bekend doen maaken?
Wie moet niet zyne liefde op 't allerhévigst wraaken?
Hy is uw kóning niet; maar ik uw' kóningin.
Wie zyt gy meêr verknócht my, óf myn 's zoons slavin?
Wie heeft u tót dit ampt, dat gy bekleedt verheeven?
Was 't niet myn égemaal, die u dat heeft gegeeven?
Hebt gy geen eedt van hulde en trouw aan my gedaan,
Dat gy het ryks en myn 's belangen voor zoudt staan?
En gy schynt nu vervreemd door al te laf mêdógen.
Hy is uw wéttig Vórst! ik merk uw wit en pógen:
Want gy tracht door zyn' min te voeden, 't ryksgebied
Te aanvaarden naer uw wille, is dit uw' meining niet?
'k Geloof het échter, en ik heb dat wel geraaden.
Is dit thans 't loon voor all' myn' gunsten en weldaaden
Die ik tót héden u betoond heb? zal myn zoon,
Vervoerd door min, vertreên myn glans en dien der kroon!
Bedénkt u wel: 't is tyd. Gy kunt die rampen weeren,
Of moet hier een' slavin uw' kóningin braveeren?
Of wilt gy dat deez staat eerlang ten grond zal gaan?
Of gaat 't gemeene best u in het minst' meêr aan?
O ja: 't gemeene best kan onze harten raaken.
Wy zullen voor den staat en uwe glóry waaken,
En nimmer wankelen in onze trouw en plicht.
Wy hébben uw bevél naer uwen wil verricht;
Maar noit naar dezen troon, óf grooten staf gedongen,
| |
| |
Nóch onze zielen zyn daar toe oit aangedrongen.
Het wélzyn der gemeente is altyd hoog geacht
Van ons geweest, Vórstin, wy hébben alle kracht
Steeds ingespannen, om den schépter te onderschraagen.
Noit zal 't regeeren dier slavinne aan ons behaagen.
Het was te schandelyk voor onzen roem, en 't ryk.
Wy hébben ménigwérf gegeeven blyk op blyk
Wilt my 't héden ook betoonen.
'k Zal dien getrouwen dienst naer zyne waerde loonen;
En u, noch dézen dag, daar blyken van doen zien:
Gy zult, benévens my, dit gantsche ryk gebién,
Zó gy my uwe hulp en bystand wilt verleenen,
En uw vermógen, met myn groot gezag verëenen;
Dan zal de Prins, nóch zyn' slavin den troon bekleên,
Geensints; die van my wordt, als heilig, aangebeên.
Koomt vrienden, wilt met my in 't eed-gespan dan treeden,
En zweert op 't nieuw uw' trouw aan my met dierbaare eeden:
Dat gy myn wélvaart zult handhaaven, tót ter dood:
Myn zoon noit op den troon gedoogen; wyl de nood...
Mevrouw, wy durven ons dat geensints onderwinden.
Hoe zouden wy ons in een eed-gespan verbinden
Met u, en kwetschen dus 't gezag der majesteit?
't Zy verre; denk zulks noit. Wy zyn altyd bereid
Op te óffren voor den staat ons wélzyn bloed en léven.
Gy schynt in 't tégendeel 't belang te wéderstreeven.
't Gezag der majesteit wilt gy noit kwetschen, Goôn!
Eert vry dan een' slavin en myn ontäartden zoon.
Vaart wel: ik gaa, en zal myn' driften thans bedwingen;
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Pisistrates, Albinus.
Zy zoekt den staf te wringen
Uit handen van den vórst, door haar staatziek gemoed
Gespoort. Ze heeft een' slang in haare borst gevoed,
Ach, die 't gemeene best, door woedende gedachten,
Op óffren wil, en 't recht van onzen Prins verkrachten!
Ze hoont ons allen. En Offellas, tegens reên,
Voert hier met haar 't gezag, bekleedt myn ampt met een;
En ik moet deze smaat geduldig nóch verdraagen:
Maar 'k zie ons haast bevryd van Laonizes laagen.
Ze wilde in haar belang ons wikk'len. Zouden wy
Navólgen blindelings haar' wreede dwinglandy?
O neen. Wy hébben hoon genoeg van haar geleeden.
Met welk een schyn van recht zócht zy ons te óverreeden.
Het staatbelang noopt ons, en spoort ons aan, myn heer,
Om nu een waakend oog te houden tót onze eer.
't Is waar, de vórst heeft zich geschandvlekt door dat minnen,
Wy moeten zyne liefde uit zyn' verdwaalden zinnen
Verdryven, en hem doen, gelyk hy deedd' voorheên,
Met onbezwalkten lóf, het héldenspoor betreên.
Wy kunnen niet te hoog het ryksbelang waerdeeren.
Zoudt gy vrywillig u voor een' slavin verneeren;
Indien de Kóning blyft volharden, om, deez dag,
Haar te bekroonen met zyn wéttig ryksgezag?
Denókratés zal hem dat opzet wel belétten:
Zó niet; wy moeten ons met kracht daar tégen zétten,
En houden hem voor 't oog 's ryks wélvaart roem en plicht;
En hoe 't gemeene best een' zaak is van gewigt
| |
| |
Daar hy alleen thans op moest doelen. Laat ons pógen
Nu strékken, om den vórst het zonneklaar voor oogen
Te stéllen, 't groot gevaar van zyn doorluchten staat:
Hoe 't volk de heerschappy van zyne moeder haat,
Die hem wil bonssen van den troon, en zich vermétel,
In weêrwil van het recht, zelfs zétten in zyn zétel.
't Is al verlooren, blyft zy 't magtig ryk gebiên.
Men konde 't staatzugts vuur uit haar' fiere oogen zien,
Als blixems, straalen. Kom, laat ons den Prins begroeten;
Wyl de onderdanigheid ons spoort om hem te ontmoeten.
Onze uuren konden thans noit nutter zyn besteed.
Welaan: ik ben altyd tót zynen dienst gereed.
Einde van het Eerste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij