Medicina, boek van medicinen

[p. 68]

Vanden groten euele

Epilencia in latine bediet in vlaemsce groet euel. Ende derre es .3. manieren. Epilencia. catalempsia. analempsia ¶ Epilencia die comt van fleumen ende van melancolien. maer die gerechte epilencie es in die substancie van den herssenen ende daer omtrent ende daer buten. dese materie nes el nieuwer. ¶ Analempsia die comt van materien die es in die mage. niet int hole also sulke seggen. maert in die zenuwen ende in die adren ende in die arterien die si heeft. dore wies haseminge dat siin opene wegen die materie opwaert clemt ten herssenen waert. ¶ Catalempsia hare materie es in die enden van den lichame. alse in die voeten ende in die handen waerbi gi dit moget kennen. want de zieke vorwaet sine ziecheit teuoren dat si sal comen. want hijt geuoelt teuoren. ende si doet oec in die oren creuelinge. Alse roeringe van ameten of mieren daer in cropen ende dies gelike. Waer bi dat goet ware datmen die voeten wreue metten handen. want dat soude beletten vele materien dat si niet en souden clemmen so zere ten hoofde ¶ Analempsia ende catalempsia dese beseft men te voren. dat en doet epilemcie niet. want hi valt also dapper\like

[p. 69]

waert es in kerken in straten in vier als eldre. Maer dandre gaen wel van optie strate in .1. huus liggen op .1. bedde. ¶ Epilencie valt dicwile ende daeromme machmer bate toe doen entie es misselijc. ende daeromme so doetmer toe menegerande medicine. Ende comet toe jongen kindren die zugen alst dicken doet ende dats bi harer wacker naturen. Men geue der voestren datmen geuen soude den kinde om dat niet en eet. ysope es goet gegeuen der voesteren dat sire vele ete. ende mach tkint tsap drinken dat ware beter Nutte ysope in allen dingen. Ende wacht wel dat gene castorien an tkint en come no en hange ane den hals. want haer wacheit es dunne ende versch. waerbi hi soude meer die verscheit veruerschen dan dwingen. ende so waert te duchtene dat soude versmoren ende steruen onuersienlike. Ende dat selve seggic van muske. want sine subtile substancie ende hitte soude sine naturlike wacheit meer doen smelten dan verteren ¶ Dit siin goede leringen den genen die comen siin te haren jaren. Alse .1. valt so doetem bloeden tenegen lede. Eist ierstwerf dat hi noyt viel hine valter nemmermeer naer ¶ Noch puluer van ruten doet hem in den neze. voruoets so stelpet devel. Of tsap daer af gegoten in den neze. ¶ Noch .1. ander dat alle die auctoors orconden. Geef den zieken tetene die herte van enen wolf. hoe dat gereet si. enen man van den wolf. enen wiue vander soe. dits sonderlinge goet. ¶ Circumstans die leert dat haen cullen ontwee gewreuen in borne gedron\ken.

[p. 70]

geneest dat euel ¶ Maect dit puluer R. sanguis draconis. castori. appopanaci. antimoni. ana. partes equales fiat puluis. Dit puluer nutte in alre manieren dattie zieke nutten mach. dit geneset deuel dat orcont giraut platearus ende circumstans. hier met sagen si dat genesen vele lieden die waren epilentici. ¶ Analempcia die hout in die mage als v vorseit es. ende kent dit euel aldus. die zieke die keert gerne ende scumt metten monde. ende als mense eenwerf af vaget so en scumet nemmeer. Maer die hebben epilencie die scumen herde zere metten monde. maer vage die af telker werf of si mochten versmoren ¶ Catalempcie die houdt in den lichame also v vorseit es. dese .2. manieren mach men qualike genesen. nochtan so radet medicine daer toe dat men hem geue medicine die trect die analempcie in substancien van latuarien. entie catalempcie in substantien van pillen. want si hebben te treckene haer humoren van verren. daer omme eist noot. Maer epilencie wies materie legget int hooft die cure es anders Want men pleget dese humoren onderwile te deliuereerne bi surgien. nochtan so plegen enege meesters van surgien te doene enege experimente daer jegen. ende orconden dat siere dicken met vinden genesen. Ende orconden dat lub vanden haese gedronken geneest dese ziecheit. ¶ Noch doetse laten in die ore dicwile dat si die ziecheit hebben. Want si hebben vele bloets. ende dat so geeft hen drincken dicwile dat si niet en keeren op dat es int begin van harer ziecheit. ¶ Noch men vint inden buuc van der swalewen ion\ge

[p. 71]

.1. root steenkiin. dat gedragen ouer hem die de ziecheit heeft hi geneest. ¶ Noch nemt .1. wolfs huut ende gorde hem daer met. dat bewaertene dat hi niet en valt vanden euele also lange als hiere met gegordt si. Noch Nemt die wortele van pyonien ende hancse hem anden hals. dat bewaertene dat hi niet en valt van den euele ¶ Noch piretrum gehangen anden hals jongen kindren die roke geneestse vanden euele. Noch Nemt enen groenen puud ende cloeftem met enen messe ouer den rugge. ende nemt al die inadren. entie verwimpelt in .1. root coolblat. dit bernt in .1. nuwen pot wel bestopt. so dattie rooc nieuwer vut en mach ende verbernet wel te puluere. Ende geuet den zieken drinken met goeden wine die wile hi es jnt ongemac. dit doet .1. werf. ende en diedet niet. so doet also anderwerf van .1. andren pude. ende doet dit so lange tote hi genesen es. ¶ Noch. God gaf den .3. coningen dien versochten. so wie dat hare namen droege ouer hem bescreuen dat hi niet en soude vallen vanden euele. Jaspar. Melchior. baltazar.

Djts vanden hooftswere. die onderwilen comt van buten onderwilen van binnen. Van buten alse van slane van valne of van heter lucht die de herssenen doet smelten. of van couder lucht die de herssenen dwinget tegadere ende doetse herden. Ende si comt van binnen van den herssenen. of van andren leden alse vander magen ¶ Ende eist dattie hooftswere comt van hitten of van couden. of van veruulten van den herssenen

[p. 72]

alse van bloede of van coleren of van fleumen of van melancolien. dese materie so kent elc bi haren sonderlingen tekene. ¶ Es die hooftswere comen van slagen of bi valne of bi heter lucht. of bi couder lucht. dat sal v wel verclaren die zieke. ¶ Comt si van hitten dat kent hierbi. die sweringe es voren jnt hooft. dat anschiin root entie ogen. danscijn heet int tasten entien slaep slaende ende grote hitte in dien herssenen den mont zoete Ende coude dingen die hulpen hem dat dunct hem ende hem deren die hete ¶ Ende siin die herssenen vercout hier bi so kent. Groten swere int hooft danscijn bleec. hitte die hulpt hem ende coude deert hem ¶ Ende comet van veruulten van bloede hier bi kent. dansciin root ende verhit. die adren vol van bloede. die ogen geswollen ende root. den mont zoete ¶ Comt si van coleren hierbi kent. die sweringe es zere groet ende sonderlinge int rechter deel van den hoofde meest. danschijn entie ogen gelu. den mont bitter ¶ Comet van fleumen. die veruultheit loopt den zieken vten nese ende ten monde. ende onderwilen bi hoestene. danscijn es tepuut ende bleec. die ogen peyden hem zere. die mont es wac ¶ Comet bi veruulten van melancolien so hout die sweringe meest in die slinker side vanden hoofde. danscijn es bruun bleec & die ogen in geuallen ¶ Comt die hooftswere vander magen. alse van veruulten van coleren. dan heeft die zieke grote cnauwinge in de mage. ende bitterheit in den mont ende groten dorst ende keert hi dat es bitter ende gelu. ende hi heuet quader vor etene als die mage es ydel dan alsi geuult es metter spisen. Comt so es die mont altoes vol spekelen ¶ Comt

[p. 73]

si van melancolien. so es sinen rupseninge aysinech. ende hine mach niet wel verduwen sine spise. bi dat hi wille heeft van keerne meer dan die comt van fleumen. Ende die niet wel en mach verduwen dien es weere (l. meere) na etene dan daer voren ¶ Comt die hooftswere van slagen of bi valne. dan geneest men bi rade van vroeden surginen van buten. Ende dits die raet vanden fisisiin. ¶ Comt hi van hitten. so smeret thooft met couder medicinen. Alse met sape van donderbaert. van latuen van nachtscaden. van smerewortelen geminct met .1. luttel aysiins ende wijfs melc. ende .1. linen cleet daer in genet .4. vout ende also op thooft geleit ierst gescoren ende gesmeert met olien van violetten. of van rosen. of popelioen. Dit es geseit optie gene dient comt van veruulten van coleren of van bloede. dan so doet den zieken bloet laten ter hooft adren in den rechten arm alse die swere es oueral thooft. Ende late meer bloeds alse hi comt van veruulten van bloede dan van coleren. entie medicinen die men daer op leit die siin al eens. Eist dat men den swere geuoelt houdende achter int hooft. dan leert ypocras sniden ontwee die adre die es in den middele vanden vorhoofde. Es die swere achter. so doet den zieken niesen met .1. borstelen van .1. swine gesteken in den nese. ende sette .1. cleine venteuse in den necke met scarpene daer men bloet met vte trect. ende .2. tusscen den scoudren. Ende purgeret thooft iersten met pillen auree .3. dr. ¶ Ende comt die hooftswere van couden humoren. alse fleume es ende melancolien. so smeret thooft met heter medicinen. alse dyanteyt. olie van bayen. die wi heeten oleum laurinum. met

[p. 74]

marcianton. of vnguentum aureum. Doet sieden beuercul bruun peper. ana. in olien van oliuen ende .1. luttel aysiins. ende daer in so net .1. linen cleet. ende dat legt opten swere heeter dan lau. Ende purgiert ierst den zieken met benedicten .3. dr. & s. ¶ Ende eist dattie materie comt vuter magen ende si es van coleren. so geeft den zieken voetsel. alse wellinge metten aysine amandel melc. kerelde melc metten gortte gesoden. Gef hem .4. dagen drinken nuchtens ende nauens .2. lepel vol cyroops acetosus. geminct met .2. lepeluol scoenre fonteynen Ende daer na so doetem keren es die materie in den mont vander magen met deser ziedingen ¶ Nemt saet van wilden rapen. die wortele van radecke. dit stoet te gadere ende gieter op ziedende water. dit wringt dore een cleet ende minget met cyropus acetosus. ende daer na so gef hem dit laeu meer dan .1. pinte tere werf. dit salne doen keren Ende en wille hi niet keren so vesele hem in die kele met ere gans vedren hi sal keren ¶ Ende es die materie in den bodem van der magen. dat gi kennen moget bi den geluen camergange. so purgeerten met desen colagogen aldus. Rp absincij. violetten. mirabolani citrini. Juniperi. quatuor semina frigidorum ana .o .1. prume .10. quassentur semina & decoquantur in quatuor. lb. aqua vsque ad consumptionem. lb .1. vel coquantur vt non supersint nisi .o. 10. Itaque totus cyrupus non excedat lib .1. post decoctionem. cola. & in colatura resolvatur .o .1. medulle cassia fistule. & .o .1. & .s. tamarindi. & cum colatura. & admisceantur colature .3. dr. rabarbe. fiat inde cyrupus. Dit laet staen .1. nacht onder die lucht tilike met den dage maket laeu of bat hetere. ende

[p. 75]

dit drinke die zieke teenre togen. al dit wert hem goet. want het suuert die mage van den coleren diere in siin ¶ Eist dat die hooftswere comt van couden humoren die in die mage siin. so gef hem nutten oximel simmpel nuchtens ende nauens .4. dage also v vore leert es van oximel dureit. ende daerna so gef hem drinken vomtus pacus arche op dattie materie es in den mont vander magen. Ende essi in den bodem. so gef hem nutten .2. dr. & .s. stomaticus laxatijf ¶ Eist dattie hooftswere comt van te uele etene of drinkene. so drinke .1. goet deels warms waters. ende daerna steke .1. gansen vedere in sine kele of sinen vinger ende doetem keren. hi geneest saen .....