Cyrurgie

Cap. 6.
¶ Van bloedene ten nese entie cure d(aer)toe¹⁾.

Het siin vele lieden die bi costumen plegen te bloedene ten nese ⁺bi eneger manieren alsoet u geleert wert hierna redelike proevende want bloeden ten nese es ondertiden nuttelec ende ondertiden quaet. Hets nuttelec alse .1. mensce wert bloedende ende hi heeft .1. sucht diemen heet thete evel. Of alse hem toecomt frenesie. of alse ene vrouwe heeft verloren haer ⁺ stonden²⁾. of alse enen toe comen caracten in die ogen ende dat van heter³⁾ materiën. of datse toe comen van pinen die hi doet of van vervulten van bloede. ¶ Alse .1. mensce wert bloedende bi te vele hitten die hi heeft buten in sinen lichame so wert siin bloet binnen ziedende in sinen lichame dewelke verziedinge doet die fumeyen clemmen ten hoofde entie vervullen die adren ende doense spliten. Aldus bloet men ten nese. Ende onderwilen so spliten die adren int hooft allene. ende dus so werden si bloedende. Ende eist dat dbloet te

te guls es ende comet uten rechten⁺ nese gate so doeten bloet laten ter hooft adren in den rechten arm. Mer comet uten luchtren⁴⁾ nesegate. so late die hooft adre in den luchtren arm. Ende bint met scroden van linen cledren die enden van den lichame. dats te verstane die arme entie been.⁺ ¶ Ende en es hi niet gestremmet hier mede so bernet eyerscalen te pulvere. ende dat blaest int nese gat daer dbloet uut comt. Of stecter⁺ in ene wieke genet in incte gemaect van gallen ende van atermente⁵⁾. ¶ Noch .1. ander maniere. Nemt starken aysiin lau gemaect ende daermet so bestrijct den vede vanden bloedenden mensce⁶⁾. Of eist .1. wijf. so bestrijct haer borsten. ende bint die armen entie been als u vorleert es. ¶ Noch een ander. pulver van roden rosebladen gemaect in enen mortier. dat geminct met gerstenmele ende getempert met .1. luttel aysiins. daertoe gedaen zap van wegebreden. ende dwitte van den eye. Dit plaester legt opt voorhooft ende opten slaep vanden hoofde. op dat vanden hoofde comt⁷⁾. Maer comet vander leveren so legse optie

1) C: Van datmen bloet ter nesen. G: Vanden bloede ter nese.

+ C 33c.

+ G 74d.

2) G: saken

3) C: etterach(tig)her

+ B 130c.

4) C: slincken

+ G 75a.

+ C 33d.

5) G: vitriyeole

6) C: Maect warme sterke wiin eeck daer in badet de cullen van den man

7) C: eist dat comt van den hoofde het sal sesseren

[p. 101]

⁺rechter zide vanden hoofde¹⁾ optie levere. Mer comet vander milten. so legse optie slinker zide vanden hoofde optie milte. Ende comet vander vrouwenmoeder²⁾. so salmen tplaester leggen tusscen den navel enten lijchare. Nochtan soude men dat bat mogen stremmen dade men die vrouwe laten in die adre onder tancluwen binnen voets. Of stelde men .1. venteuse opten navel der vrouwen sonder scarpen of op die wortten van haren borsten. ¶ Wacht dat die bloedt niet en si gegordt. ende geeft hem in dene hant .1. cruut dat draget borsekine. dit stremmet menechwerf bloeden ten nese. ¶ Noch dbloet dat uten nese gaet gedroget op ene warme tiechle³⁾ dat gepulvert blaest hem in den nese. dit stremmet bloet menechwerf. Noch zalve geminct met aysine. ende dit plaster geleit op des mans cullen. stremmet dbloet.

¶ Dits ene van galienus verholenheit⁴⁾. ⁺Legt den bloedenden al naect opwaert metten ansichte. ende doet hem drupen cout water met aysine in dansichte. dit stremmet dbloet. ¶ Noch .1. ander. Nemt haer van hasen ende maecter af .1. wieke genet in watere ende in aysine. entie gesteken in den nese [dyt G] stremmet dbloet ¶ Noch cuwet den bloedenden wortel van ⁺netelen so dat ment mach swilgen. ende houndse also in den mont. dit stremmet dbloet.

⁺¶ Noch cuwet den wortel van vincworten ende houdet al stille in den mont. dit stremmet staphans dbloet ten nese. ¶ Nu merct die tekenen wanen dbloet comt ten nese. Alse dbloet uut comt van vervultheiden van bloede of vanden hoofde. dat kent men bider sweringen vanden hoofde ende van den ogen. Ende commet vander leveren. dat bekent bi dat die rechter zide es zeer onder die corte rebben ende daer omtrent ende dat bloet comt uten rechten nese gate. Ende comet vander milten so es die zeerheit in die slinke zide. ende dat bloet comt uten slinken nesegate. ¶ Ende eist dat comt dengenen⁺ die theet evel heeft of die beginnen vallen in frenesiën of diere in siin. laetse bloeden een goet deel. want hets dicwile haer bekeringe. of sine waren te flaeu of te cranc. Ende heeft die vrouwe verloren haren tijt. ende si bloedet. so laetse bloeden een goet deel. ende daerna so stremmet datse niet en werde te cranc.

+ G 75b.

1) G: borst

2) C: ende eist dat de vrouwen bloeden

3) G: tegle

4) C: verholike medicine

+ G 75c.

+ C 34a.

+ 130d.

+ G 75d.