Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 201]

Kunst te Brussel
XV

Herman Richir
Allard l'Olivier

Brussel, December.

Ik weet niet of het eene weêrwraak is van het Noodlot op mijne oordeelvellingen. Dan wel of het Noodlot afdoend bewijzen wil, dat ik het geheel mee heb. Ik heb u geschreven dat wij, verleden maand en deze, in ‘Le Centaure’ vier of vijf tentoonstellingen hebben gehad, die op overtuigende wijze de vitaliteit van onze tegenwoordige schilderschool bewezen, en, bij alle verscheidenheid, wezen zoo goed op de persoonlijkheid ervan als op hare gedegenheid. Dit jaar 1925 zal, meen ik, met een wit leitje mogen aangewezen worden: wij kunnen wel zeggen dat wij voor onze toekomst eenige zekerheid hebben, zij het misschien eene zekerheid, die niet langer duurt dan welk verschijnsel ook van deze beroerlijke tijden.

Maar nu doet zich voor dat, als een soort weêrslag, op dit oogenblik te Brussel twee tentoonstellingen open zijn, die heel veel aandacht trekken en zelfs de hoogstgeplaatste officieele kringen aanlokken als een lemon squash in de heetste woestijnen. Hebben die kringen gedraaid rondom de exposities van ‘Le Centaure’, die ik loven mocht als te wijzen op meesterschap? Ik meen het niet en ik geloof het niet. Zij gaan intusschen tot de reactie over die verpersoonlijkt is in den ouden Herman Richir en in de jongen Allard l'Olivier.

Ik zeg: den ouden Herman Richir. Feitelijk weet ik niet of hij oud is, althans naar de jaren; ik herinner mij niet, hem ooit ontmoet te hebben, al zal dit wel ge-

[p. 202]

beurd zijn. Zeker is het, dat ik het nooit heb gezocht, hem te ontmoeten, omdat ik aan hem nooit de behoefte der zelf-aanvulling heb gevoeld. Nooit heeft hij mij verontrust: wel integendeel. Sedert mijne prilste jeugd heb ik zijn werk gekend, zooals het zich nog steeds voordoet. Toen was Herman Richir misschien pas een tiental jaar ouder dan ik. Thans is het verschil veel grooter. Maar hoe oud leek hij mij toen reeds, in een tijd dat ik nog nauwelijks wist te onderscheiden!

Ik stel mij voor, dat het niet zoo moeilijk moet zijn, oud te worden, als men er maar voor zorgt, zich-zelf jong te houden. Daartoe is een goed middel: de jeugd lief te hebben, - de jeugd die geene zonde is, al wordt zij het licht, maar eene zonde die, volgens de gaafste theologie, zich zoo gemakkelijk afkoopt door erkennen, dat men heeft gefaald. De heer Richir heeft nu dit voor, dat hij nooit heeft gefaald, omdat hij blijkbaar nooit jong is geweest. Het is te zeggen, dat hij van bij zijn eerste schildersjaren, een ideaal heeft aangekleefd, dat er in bestond, in de eerste plaats een blazoenschilder te worden. Een portret verkrijgt eene eerste en overwegende waarde door het feit, dat boven in den linkerhoek voor de dames, en in den rechterhoek voor de heeren een wapenschild staat dat liefst een dubbel wapenschild moet zijn (rechts en links van den toeschouwer). Laat deze schilden - Richir doet het prachtig - uitkomen op een grond van verdacht maar sober bruin. En plak daarop een beeltenis van eene gedecolleteerde dame, liefst in zwarte zijdemet-kant, die zich als wassen pop kneden liet om de verveling van het ‘zitten’ te ontgaan, of van een meneer die zijn haar verliest, moeite doet om zijn monocle niet te

[p. 203]

verliezen, en waarvan men zich verwondert, dat hij niet om de minuut mechanisch gaat geeuwen. En daar hebt gij heel de kunst van den beroemden Herman Richir.

Neen: gij hebt ze niet geheel. Richir slaakt zuchten, als hij er aan denkt, dat hij er toe gedoemd is, in der eeuwigheid een beroemd en officieel portretschilder te blijven (al doet hij zijn best, om het in de puntjes te wezen). Feitelijk bedoelt zijne delicate ziel toch veel meer. Hij streeft naar de ‘grande peinture’. Het wil ongeveer zeggen, dat hij de Groote Wereld veel liever van binnenin dan van buitenuit, zonder kleeren dan met kleeren, zou schilderen. Ik vermoed en hoop van harte, dat hij zich met mooie modellen uit den middenstand tevreden moet stellen. Doch, als het maar mondain aandoet, en de al te zeer verwaarloosde genre-schildering verrijkt?

Met dat al is Herman Richir een goed ambachtsman (zij zijn het allemaal in dat vak, dat handige schittering vereischt). Doch Allard l'Olivier is toch wel een nog veel beter schilder.

Ik weet weêral niet, hoe oud hij is. Maar hij zal toch wel een twintig jaar jonger zijn dan de succesrijke Herman Richir. Van kunstevolutie, zooals zij zich thans zoo verrassend-snel voordoet, heeft hij waarschijnlijk nooit heel veel gehouden. Hij behoort tot de school, die als eerste princiep voor overtuiging houdt: ‘Zij spelen zoo maar wat’; maar die dan toch ervaart, dat zulk spelen inslaat, ten rechte of ten onrechte.

Het ongeluk wil nu echter, dat een Allard l'Olivier niet bij machte blijkt, meê te gaan spelen. Hij is niet de man van ééne school, na rijp overleg met groote liefde toegetreden (wat steeds te waardeeren valt, al getuigt

[p. 204]

het niet van groote personaliteit): hij is de man van De School, een gevangene, een slaaf, en die zich door geen enkel gebaar zal weten te bevrijden.

En nu doet Allard l'Olivier sedert enkele jaren wel heel groot; geen gebaar zal hij verwaarloozen, en ieder gebaar toont de dikke en harde spieren van zijn wil. Het helpt echter niet. Hij bezit heel wat meer handigheid dan de meesten. Hij ziet groot als een prijs van Rome uit de jaren vijftig. Hij bezit epische fantazie. Zijne voordracht is soms wel aardig.

Maar het kan niet beletten dat hij academisch is, en dat zelfs de hoogstgespannen poging - men merkt ze nu en dan - hem uit dat academische niet redden kan. Hij is een ‘fort en thème’, die buiten de School niet meer mag. Wat veel erger is: hij verzinkt er dieper en dieper in. Hij had aanleg voor eene felle kleurigheid: hij gaat zich verminderen tot het zoeken van wat hij allicht fijnheid acht. Hij wist een gebaar stevig te fixeeren; hij verlaagt zich tot gratie. Men kan niet zeggen, dat hij de leerling zou zijn van wie ook (welk een lof!); doch hij is nu eenmaal De Leerling, en de beste die zich maar denken laat, en dien velen als dusdanig vertroetelen.

Herman Richir en Allard l'Olivier genieten veel bijval.

N.R.C., 18 December 1925.