Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 39]

Julia Frezin
La chaine sans fin

Mevrouw Julia Frezin, van wie wij thans weten, door de opdracht van dezen haren nieuw-verschenen roman, dat zij de echtgenoote is van Gustave van Zijpe, den wel-bekenden tooneelschrijver en kunstcriticus en hoog-aangeschreven journalist, die tevens bestendige secretaris is van de ‘Académie royale belge de langue et de littérature françaises’, - de toen nog geheel onbekende Julia Frezin heeft, een jaar of wat geleden, velen verrast met een eersten roman van hare hand, ‘L'Intruse’, waar ik u te gepasten tijde over schreef, en die, zwak nog in de compositie en niet zeer evenwichtig, trof door de fijnheid der opmerking, de frischheid der beschrijvingen en de eenigszins-verwikkelde gratie van den stijl. Men stond hier voor een eersteling: van eerstelingen had dit boek de gebreken; doch, als vele dergelijke romans, voelde men het vol autobiographische bijzonderheden, die, uitbundig en met geestdriftige emotie voorgedragen, beminnelijk wisten te boeien.

Thans deed Mevrouw Frezin bij denzelfden uitgever een nieuwen roman ‘La Chaîne sans Fin’, verschijnen, dien wij weer met evenveel overtuiging prijzen kunnen, zij het om geheel andere redenen.

Bij het tweede werk van een auteur, in wie(n) men belang stelt, pleegt men natuurlijk te vragen: is er vooruitgang op het eerste? En nu heb ik ‘L'Intruse’ niet herlezen; maar het komt me toch voor, dat ‘La Chaîne’ het imponeerend wint door veel grootere gaafheid, door meer bewust

[p. 40]

evenwicht in de samenstelling der episodes. Het verhaal gaat rustig zijn gang, zonder stooten, zonder sprongen; en was daar niet het vierde hoofdstuk - de moord op een jachtwachter -, dat wel noodig was maar ons toch wel wat al te lang uitgesponnen voorkomt, dan zou er werkelijk, naar mijn oordeel, op dezen roman, beschouwd als een geheel en in zijne onderlinge deelen, niet veel afgedongen kunnen worden.

Toch ligt de waarde er van elders. Wat de vertelling onderscheidt van de vorige en er boven stelt is, dat ze echter en dieper voorkomt. Ik weet, dat het ligt aan den aard van het onderwerp, en dat eene vergelijking tusschen de twee boeken dus moeilijk opgaat. Dat de karakterteekening in ‘L'Intruse’ echter wel steviger had kunnen zijn, valt moeilijk te ontkennen; dat zij in ‘La Chaîne sans Fin’ bijzonder juist en raak moet heeten, is van dit verhaal de schoonste hoedanigheid, zoodat het met grooteren ernst lijkt geschreven, zij het wellicht met minder schittering, en door diepere menschelijkheid ontroert.

Het verhaal: de levensgeschiedenis van een meisje, dat zich beurt bij beurt, keer bij keer ontvallen voelt elk wezen waar zij zich met haar hart vol liefde aan hechten gaat. Zij-zelf resumeert, op de laatste bladzijde van het boek, dit bittere en pijnlijke leven: ‘Il y a des héroïnes brillantes.... il y en a de fatales.... il y en a aussi d'ingénues....’. ‘La voix brisée, lasse, vaincue, écrase les larmes impossibles et conclut humblement: ‘J'étais marquée pour les utilités’. - Monique, het sterk-gebouwde meisje, dat niet mooi is, verliest al heel jong hare moeder. Het kind groeit op tusschen haar vader, den kantonrechter Daubresse, een oppervlakkige

[p. 41]

maar zelf-voldane natuur, met al het egoïsme van een nogal-sensueel epicurist, en de voedster van hare doode moeder, de oude en morrende, maar innig-liefhebbende Mélie. Er is ook nog Mademoiselle Lucile, eene zeer geleerde en zeer beminnelijke, reeds bejaarde dame, die Monique's geestelijke opleiding op zich heeft genomen en van wie deze hartelijk houdt.

Dit monotone bestaan van een dertien-jarig meisje wordt plots onderbroken door het nieuwe huwelijk van rechter Daubresse met een nog zeer jong Engelsch poppetje, Daisy, waar Monique zekeren tijd weigerig tegenover staat, doch die haar, een jaar nadien, een zustertje schenkt, dat ze beiden verzoent, al blijft de afstand groot tusschen beiden. Monique vindt, weliswaar, diepere genegenheid bij Mélie en bij Mademoiselle Lucile; wanneer Mélie ernstig ziek wordt, vindt Monique bij hare verzorging een uitweg voor haar liefderijk hart. Maar Mélie sterft. Mademoiselle Lucile leeft niet veel langer dan zij. En Monique is voortaan geheel alleen en verlaten tusschen haar vader, die haar nooit veel blijken van genegenheid gegeven heeft, hare wufte en grillige stiefmoeder die haar niet begrijpen kan, en het kleine zusje dat zij nauwelijks naderen mag.

Plots sterft de jonge, de tweede Mevrouw Daubresse: het legt aan Monique als het ware moederplichten op. Terwijl haar vader, door den dood van zijn vrouw zeer getroffen, wegzinkt, lengerhand, in een soort hersenverslapping, neemt zij het op zich, haar zusje Jojo groot te brengen. Het wordt bij haar een hartstocht: zij is de tweede moeder van het kokette, wispelturige maar levendige kind. En aldus verloopen de jaren.

Jojo, een knap meisje geworden, gaat hare opvoeding

[p. 42]

in Engeland voltooien en ontvalt aldus Monique. Maar deze krijgt een nieuw kind te verzorgen: haar ouden, tyrannischen vader die haar steeds grootere plichten oplegt en aldus bij haar steeds diepere liefde aankweekt. En een groote en ongehoopte belooning bekroont hare zorgen: zij wordt ten huwelijk gevraagd door den eersten man dien ze dorst beminnen.

Doch Jojo komt uit Engeland terug, omsingelt als het ware en uit een soort jaloerschheid den verloofde van hare zuster, omstrikt en overwint hem, en.... Weer is Monique gansch alleen, met haar ouden, verbitterden vader, die haar niet bemint.

Deze korte en al te oppervlakkige samenvatting van het verhaal was er naar mijn inzicht noodig, niet om u bekend te maken met den inhoud van het boek, die anders wel boeiend is, maar om u aan te toonen, welke gelegenheid het bood tot karakterteekening en tot psychologische ontwikkeling. Ik zei u reeds, dat die karakterteekening bijzonder goed gelukt is, althans wat de hoofdfiguren betreft (eenige bijpersonages zijn wat al te traditioneelkarikaturaal). Dat Mevrouw Frezin hierin geslaagd is, heeft te grootere verdienste, daar geen enkel karakter hier werkelijk uitzonderlijk is. We treden nergens buiten alledaagschheid. Geen enkele figuur imponeert door ongewone hoedanigheden. Te oprechter kan dan ook de lof zijn om de lichtheid en zekerheid, de fijnheid en raakheid van den trek, te meer daar de schrijfster nergens bedoelt ons door iets anders te treffen dan door gave eerlijkheid.

Haar psychologisch vermogen toont zij vooral aan Monique. De taak was hier niet gemakkelijk. Terwijl de andere personages handelen volgens de logica van hun gees-

[p. 43]

telijk wezen, is daar bij Monique steeds de verrassing van den strijd. Hoe nobel-oprecht ook, is zij lang niet enkelvoudig. Hare ingewikkeldheid is haar-zelf niet altijd duidelijk. Hoe robust ook hare innerlijkheid, hoe stevig ook de bestanddeelen ervan, ze wordt telkens geschokt, juist doordat het verloop van haar noodlot zoo weinig strookt met wat zij er van zou kunnen verwachten. De peripetieën van dat conflict heeft Mevrouw Frezin ons heel gevoelig voorgesteld. En zoo kan ik besluiten dat zoo dit boek niet overweldigt door buitengewone hoedanigheden, de hoedanigheden, waar het eene getuigenis van is, ruimschoots voldoende zijn om aan ‘La Chaîne sans Fin’ eene eervolle plaats te verleenen in de opkomende Fransch-Belgische roman-literatuur.

N.R.C., 26 September 1925.