Verzameld journalistiek werk. Deel 13. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1924 - augustus 1925

[p. 486]

Thomas Vinçotte †

Vóór den oorlog kon men iederen ochtend, tusschen acht en negen, in de wijk der ministeries en van de stedelijke warande, een heer zien loopen met afgemeten maar veerigen stap en militaire allures: een spierwitte sik onder den arendsneus; borstelig - zwarte wenkbrauwen boven borende, bijna uitdagende, overigens laag-omwalde oogen. Hij droeg een hoogen zijden hoed, met breed-omkrullende randen, naar een mode, die tot de jaren zeventig opklom; een zeer lange gekleede jas spande om zijn lendenen en de opene borst; tusschen zijn vingeren een draaiend gaanrietje: een figuur, die deed denken aan sommige personnages uit ‘les Diaboliques’ van Barbey d'Aurevilly, en die was de beeldhouwer Thomas Vinçotte. Aldus wandelde hij in de omstreken van het paleis zijner vorstelijke klanten, den Koning en de Koningin der Belgen. Tenzij men hem aantrof in het Ter Kamerenbosch, dravend op een vinnig paard, naast een sportieve, mannelijke en vrouwelijke jeugd, wie deze vroege uren de beste waren voor een verfrisschend tochtje.

Thomas Vinçotte was, toen reeds, den tijd van zijn grootste glorie voorbij. De officieele beeldhouwer van België, die hij was sedert een kwarteeuw, had zich overvleugeld gezien, onder zijn tijdgenooten door een Constantin Meunier, onder de jongeren door een George Minne. Charles van der Stappen, uitnemend paedagoog, had in de Brusselsche Kunstacademie, die hij bestuurde, heel een phalanx van jonge beeldhouwers gevormd, die, zeer uiteen-

[p. 487]

loopend van aard en uiting, allen een strijdbaar talent bezaten: hun rijzende roem had dien van den nog zeer krassen, maar toch sedert lang vergrijsden Vinçotte op den achtergrond verdrongen. Terwijl zijn oudere confrères hem om zijne, wat al te opvallende, aristocratische manieren met eenig misprijzen bejegenden. ‘Il vous reçoit dans un boudoir, comme une marquise, et c'est un valet à mollets blancs qui vous ouvre la porte’, had mij, enkele jaren vroeger, Constantin Meunier zekeren dag smalend gezegd, die, zooals men weet, met zijn befaamdheid, welke zooveel verder strekte dan die van Thomas Vinçotte, de eenvoud-zelf was gebleven en een hekel had aan uiterlijke drukte.

Vinçotte wreekte zich door zijn hooghartigheid: hij was zich bewust, dat hij zijn reputatie dankte aan de uitnemendheid van zijn werk. En daar hij voortwerkte, met onverzwakten moed en het besef, dat hij zichzelven gelijk bleef, was het zonder merkbare aandoening, zonder den angst van hen, die vreezen zich te overleven, dat hij zijn gelukster een reeds dalende curve zag beschrijven.

Dat werk trouwens, er bestaan goede redenen om het met waardeering te omringen. Zeker, het mist de genialiteit van, bijvoorbeeld, de twee beeldhouwers, den oudere en den jongere, die ik daareven noemde. Nooit heeft Thomas Vinçotte er blijk van gegeven, een schepper te zijn, of zelfs maar een vinder van onmiddellijk-aansprekende houding en gestalten. Een waarachtig gemoedsleven vindt men in zijn werk nergens uitgesproken, noch zelfs de ingeniositeit, die brengt tot fraaie groepeeringen. Zoo komt het, dat vele van zijn groote bas-reliefs onevenwichtig

[p. 488]

en druk aandoen. Doch het kan niet ontkend, dat Vinçotte een zeer knap boetseerder was, wiens eenigszins kinderlijke neigingen tot voornaamheid hielpen tot het scheppen van fraaie, elegante en werkelijk door den adel der voordracht imponeerende beelden. De bustes van koning Leopold II en van zijne gemalin koningin Maria-Hendrika zijn in deze werkelijk uitstekend: de natuurlijke majesteit der modellen, die niet gering was, had Vinçotte weten te verhoogen door de grootschheid van een, weliswaar niet zeer doorwrocht, doch gevoelig modelé.

Dat, niettegenstaande deze ambachtelijke gave, de kunst van Thomas Vinçotte academisch bleef aandoen, is door verschillende oorzaken zoo niet te billijken, dan toch te verklaren. En eerst wel, en hoofdzakelijk, door zijn gebrek aan echte personaliteit, waar zijn zucht naar statige elegantie natuurlijk niet dan voor een klein deel in verhelpen kon. Er kwam bij zijn afkeer voor alle bohême, zijn mangel daarbij aan geestdrift, die hem van lieverlede tot een behoudsgezinde moesten maken. En eindelijk de groote officieele bestellingen. Vinçotte was de man, ik zou haast zeggen de ontdekking van Leopold den Tweede: de reden van die voorkeur zal wel liggen aan den aard van Vinçotte's kunst, die zoo goed paste bij de monumenteele idealen van den bouwmeester-koning. Aldus werd Vinçotte de beeldhouwer van het koninklijke huis, waar hij met hart en ziel aan verknocht bleef. Elk lid van de familie zou aanleiding geven tot een borstbeeld: ik herhaal gaarne, dat het voortreffelijke, af en toe zelfs voorbeeldige portretkunst werd, waar men uit den aard der zaak geen diepere psychologie moet in zoeken (al is ook in deze een buste als die van den graaf van Vlaanderen

[p. 489]

te loven), maar die door decoratieve schoonheid treft.

Het voorbeeld van den Koning werd door de openbare machten gevolgd: het kon niet anders, of het moest bij Vinçotte allen genster van genie, laat staan van oorspronkelijkheid dooden, bijaldien die genster aanwezig had kunnen zijn. Het is niet gewaagd te zeggen en als lof aan te nemen, dat al die officieele bestellingen den kunstenaar in Vinçotte hebben versmacht.

De toewijding van den beeldhouwer aan de officieele wereld en in de eerste plaats aan het vorstelijke huis, toewijding die denken doet aan Lodewijk XIV en diens kunstenaars-hovelingen, werd onmiddellijk na het sluiten van den vrede beloond: de Koning maakte van hem een baron. Deze eere-betuiging, die hem vroeger met een nieuw pantser van moed en werklust zou hebben omgord, kwam helaas te laat. De zeventigjarige - Thomas Vinçotte was in 1850 te Antwerpen geboren, - was naar hart en ziel geknakt: de oorlog had den man verbijsterd en gebroken, die zoolang in hoofdzaak van hoofsche elegantie had geleefd.

Nochtans had hij tot verleden jaar toe doorgewrocht met iets als bittere hardnekkigheid aan een groot ruiterstandbeeld van zijn beminden koning: een laatste blijk van dankbaarheid. Toen hij, enkele maanden geleden, de Brusselsche kunstcritici in zijn sumptuëuze studio ontving, om hun de voltooide maquette te toonen, konden dezen niet weigeren, in deze laatste krachtinspanning van Thomas Vinçotte zijn edelste meesterwerk te erkennen.

Sedert werd de gezondheid van den meester zwakker en zwakker. Hij is gestorven, misschien met eene gedachte aan miskenning vanwege zijne confrères, maar met den recht-

[p. 490]

matigen troost, dat hij, tot het einde toe onverzwakt, zijn werk in alle eerlijkheid heeft volbracht. Hij zal trouwens voortleven, al ware het maar in zijne koningsbeelden, die koninklijke beelden zijn.

N.R.C., 28 Maart 1925.