Verzameld journalistiek werk. Deel 13. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1924 - augustus 1925

[p. 396]

Schoonheid van Brussel
I

Brussel, 4 Februari.

Vreest niet: het ligt niet in mijne bedoeling mij te begeven op het gebied der Belgische politiek. Ik heb mij een terrein gekozen, dat ik verkies, vooralsnog te blijven bewandelen: dat der schoonheid in de natuur, de kunst en de letterkunde. Doch, moet het mijne schuld heeten, zoo het de Belgische politiek is, of beter de wetgevende Kamer van volksvertegenwoordigers, die mij heden ter behandeling een onderwerp aan de hand doet, dat niemand aarzelen zou brandend te noemen, al zijn de volksvertegenwoordigers niet vele, die het zich aantrekken, en al was het oogenblik misschien niet gekozen met de noodige psychologie om er den bevoegden minister meê lastig te vallen.

Dat onderwerp, het gelijkt wel eenigszins naar de beruchte zeeslang, de zeeslang uit den komkommertijd, die altijd hier of daar opduikt op een oogenblik, dat men er zich niet aan verwacht. Het blijft, dat onderwerp, een uitstekend interpellatiemateriaal, vooral in socialistische handen. Sukses heeft het altijd, omdat de betrokken minister er nooit heel goed weg meê weet. En daar het thans weêr blijkt, dat men er zich niet aan verwachten moet, het uit den weg te zien ruimen vóór een jaar of vijf, het jaar namelijk, dat wij met den noodigen luister het eeuwfeest zullen vieren van België's onafhankelijkheid, dan zal het met de meeste waarschijnlijkheid voorkomen, dat men het aan nog ettelijke ministers ter oplossing

[p. 397]

zal voorleggen, die antwoorden zullen, zooals gisteren minister Nolf, voor Wetenschappen en Kunsten, het gedaan is: met een gebaar van diep-doorvoelde onmacht.

Het gaat - ik wed dat gij het geraden had - om het Monument van den Arbeid door Constantin Meunier: een monument dat iedereen kent en dat nooit iemand heeft gezien, althans niet in zijn definitieven vorm. De groote beeldhouwer had het voltooid enkelen tijd vóór zijn dood. Het was zijn vurige wensch, het uitgevoerd te zien en ergens in de hoofdstad geplaatst, en het zal wellicht zijn laatste verbittering zijn geweest, de inhuldiging ervan niet te hebben kunnen bijwonen. Intusschen, van die inhuldiging is nog steeds niets gekomen, - al zal het weldra twintig jaar geleden zijn, dat Meunier dood is. En 't ergste is wel, dat niemand daarbij van kwaden wil kan worden beschuldigd. Want wat de socialistische partij ook hebbe gedaan, voor hem net als voor Emile Verhaeren, Constantin Meunier is en blijft de Belgisch-nationale beeldhouwer, zooals Emile Verhaeren de Belgisch-nationale dichter was geworden. Socialistisch wapen kan men zeggen (en de interpellatie die aanleiding geeft tot dit briefje bewijst het), wordt Meunier door en door en in de eerste plaats voor een representatieven Belg gehouden. Merkt trouwens dat deze beeldhouwer van den Arbeid in de eerste plaats den Belgische arbeid verheerlijkt: dien aan de Antwerpsche haven, dien in de Waalsche mijn of bij den Waalschen hoogoven. Meunier, de groote eenzame, kon wijzen op de liefde van gansch zijn volk. Wat zelden in dit land gebeurt: deze goede kunstenaar was in al de lagen der maatschappij populair. De openbare machten zouden er zich dan ook wel voor hebben gewacht, den meester een plaats

[p. 398]

te weigeren, die zoogoed als iedereen hem aanwees. Te meer dat sedert jaren, en nog steeds, het dreigement bestaat, dat het monument van den Arbeid naar het buitenland, naar Frankrijk namelijk, verhuizen zou, hetgeen voor velen een teleurstelling zou wezen.

Aan wat het dan ligt dat het nog steeds niet werd opgericht en dat wij eerst sedert gisteren de belofte hebben, nog niets dan de belofte helaas, dat wij het eindelijk tegen 1930 zullen zien verrijzen?

Het dient wel gezeid: het ligt in de eerste plaats aan Constantin Meunier-zelf. Zooals zeer vele beeldhouwers, miste deze architectonischen zin. Het monument werd niet als een bouwkundig monument geconcipiëerd: wél als eene samenstelling van beeldhouwkundige fragmenten. Wel heeft, en het spreekt van zelf, de meester het als een geheel gezien, doch zonder de vaste omlijning die van het bouwwerk hoofdzaak, en van de beelden natuurlijk sterkaansprekende, doch eigenlijk slechts ornamenteele figuren zou maken. En zoo bracht het ajusteeren der verschillende deelen heel wat aarzeling teweeg, en was Meunier nooit geheel tevreden over het ensemble.

Dat ensemble, men probeerde het zoogoed als het ging op te stellen naar aanleiding van de overzichtelijke tentoonstelling die na den dood van den beeldhouwer te Leuven werd gehouden. De indruk was niet gunstig. Het bleek onwedersprekelijk dat het werk in zijne onderdeelen niet evenwichtig was, al moet men hier aan toevoegen dat de plaats, waar men het had opgetrokken, niet geschikt was om er een goede totaalimpressie van te krijgen. Doch dat er geene bevrediging was, lag zeker aan andere redenen. En men zocht dan ook herhaald naar eene opstelling der

[p. 399]

fragmenten, die deze tot hun volle recht zou laten komen.

De opstelling in het Museum te Brussel kent ieder: zij kan echter niet deugen voor de open lucht, die ze al te zeer verminderen zou, te meer dat men niet heel goed zou weten hoe sommige beelden in de samenstelling eene plaats zouden vinden.

Verleden jaar werd, zooals gij u zeker herinnert, eene internationale tentoonstelling gehouden van de Coöperatie. Ook dáár had men, onder meer werk van hem, de verschillende bestanddeelen van het Monument aan den Arbeid samengebracht, en eene samenstelling gezocht die eene bevredigende harmonie tusschen die bestanddeelen zou hebben bewerkt. De uitslag was gunstig, en veel gunstiger dan die welke men in het Brusselsche museum en zijne al te groote drukte had bereikt. Doch, daargelaten dat het aldus vertoonde monument volkomen afweek van hetgeen Meunier zich had gedroomd, hoe architectonisch-vaag die droom dan ook wezen mocht, dan rees daàr weêr de vraag: wat doet zoo iets in open lucht?

Dat is een eerste reden om perplex te staan, waar het er op aan komt, het ‘Monument du Travail’ tot eene werkelijkheid te maken. Men eischt, eens ten minste per jaar, dat het ergens op eene openbare plaats te Brussel zou verrijzen. Maar dan: onder welke gedaante? Meunier heeft er geen aanwijzing voor gegeven, die voldoende zou zijn; zijne eigen inzichten zouden wellicht aan zijn werk schaden. En dat anderen zich, ditmaal naar persoonlijk inzicht, dat het inzicht van Meunier afwijst, met de oprichting zouden belasten: zou men hier niet, en terecht, van heiligschennis kunnen gaan praten, hoe schoon de uitslag wezen mocht?

[p. 400]

Er was eene andere vraag: wáár, te welker plaatse, zullen wij het Monument opbouwen? Zeker, er zijn te Brussel plaatsen genoeg waar het behoorlijk had kunnen verrijzen, en Minister Nolf heeft er gisteren aan herinnerd dat vóor den oorlog besloten was, het Monument met instemming van Meunier's nazaten, op te richten op den Kunstberg, den beruchten Kunstberg waar zooveel bronzen zeeleeuwen en andere gedrochten om heen zwemmen. Doch, nu lijkt die Kunstberg eindelijk ten doode gedoemd. Feitelijk was hij van meet af als voorloopig bedoeld. Maar niets dat te Brussel een taaier leven heeft dan het voorloopige. Aan die voorvaderlijke gewoonte heet thans een einde te komen. Voorloopig, zal de Mont des Arts voorloopig blijven, het is te zeggen dat hij zal worden gesloopt, nog vóór men er zou kunnen aan denken, de fundamenten te leggen van Meunier's gedenkteeken.

Wat dan? Men stelt als plaats voor het Jubelpark. Doch onder welke gedaante dan krijgen wij het ‘Monument du Travail’ te zien, gesteld dat het op dit inderdaad zeer fraaie gezichtspunt komt te staan?

Zulke vraag is nog niet te beantwoorden. Blijft alleen als antwoord, de solemneele verklaring dat alles binnen de vijf jaar in orde komt.

Laat ons hopen.

N.R.C., 6 Februari 1925.