Verzameld journalistiek werk. Deel 12. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1922 - juli 1924

[p. 225]

Belgische kunst te Parijs

Brussel.

De tentoonstelling van Belgische kunst, die 10 Mei te Parijs zal geopend worden om te duren tot einde Juni, en waarover hier herhaald geschreven werd, is thans in alle bijzonderheden geregeld. Men is erin geslaagd, den catalogus ervan afdoend op te maken, hetgeen niet zonder moeilijkheden ging. Moeilijkheden die te verklaren zijn uit het feit, dat de expositie zal bestaan uit niet alleen werken der negentiende eeuw, maar tevens uit schilderijen die gaan van de vijftiende tot einde der zeventiende. Er is gevaar, sommige van deze laatste op reis te sturen. Daarom weigerde het Gentsche kapittel der Sint Bavo's kerk aanvankelijk het gansche altaarstuk der gebroeders Van Eyck, dat men voor Parijs had gehoopt. Thans staat vast, dat twee zijpaneelen van de polytiek, deze die het minst onder den tijd hadden geleden, vermoedelijk wel doordat zij in een goed-onderhouden museum, het Brusselsche, bewaard zijn geweest, toch de reis zullen aanvaarden: het zijn de Adam en Eva, die vroeger door het schaamtegevoel van zestiend'eeuwsche ouderlingen uit de Gentsche kathedraal geweerd waren geworden en vervangen door copieën, die men deftig, zij het primitief had gekleed.

De naam Van Eyck wordt te Parijs vertegenwoordigd door nog een ander juweel: het portret, uit het gemeentemuseum te Brugge, dat tot voor kort heette de beeltenis te zijn van Jan van Eyck's vrouw, en dat thans doorgaat voor het conterfeitsel van Margaretha van Eyck, - attributie die weinig ter zake doet. Brugge toont zich verder mild te

[p. 226]

dezer gelegenheid: zoo het Sint Jans Hospitaal de Rijve van Sint Ursula liefst niet aan gevaren blootstelde, dan staat het toch het diptichon van Maarten van Nieuwenhove door Memlinc af: de tentoonstelling van Parijs wint erbij.

Ik heb u reeds gezegd, naar ik meen, dat gravin Jeanne de Mérode de hoogst-belangwekkende Maria-Boodschap van den Maître de Flémalle inzenden zal. Maar ik wist toen nog niet, dat het gemeentemuseum van Gent den wonderbaren Beleedigden Christus door Jeroen Bosch zou geven: voor Parijs een buitenkans. Rogier van der Weyden's Kruisafdoening uit het Escorial (eigendom van de Spaansche Kroon), de Musiceerende Engelen van Memlinc (museum van Antwerpen), de schoonste Breughels uit Weenen en Brussel, een aantal paneelen van Jan van Eyck, Rogier van der Weyden, Memlinc, Geeraard David, Quinten Metsys, en anderen nog, uit de musea van Brussel, Antwerpen, Brugge en Gent, uit Lyon, Dijon, Rouaan enz. verzekeren eene uitnemende verzameling van onze voornaamste prae-romanisanten.

Minder talrijk, maar toch zeer schitterend zal onze zeventiende eeuw vertegenwoordigd zijn: behalve Belgische bijdragen, zal men te Parijs de schoonste Rubens uit Weenen en twee prachtige Van Dyck's uit Engeland (collectie Spencer) zien. Brussel zendt Jordaens' Vruchtbaarheid en het groote Familiestuk van Cornelis de Vos.

De oudere Vlaamsche kunst wordt ook door prachtige gebruikskunst vertegenwoordigd: de verluchte handschriften Chroniques du Hainaut en Heures d'Hennessy uit de Burgondische Bibliotheek te Brussel, naast een aantal andere miniaturen; reliquie-rijven uit Luik; beeldhouwwerken, meesterstukken van goudsmederij, tapijten uit Brussel, Antwerpen, Luik zullen den schoonheidszin van

[p. 227]

onze voorouders bevestigen.

En bij dat alles zal onze kunst der negentiende eeuw stand houden. Alleen overleden meesters zullen in de vijf ter beschikking gestelde zalen, plaats vinden: een maatregel dien men betreuren kan, maar die moeilijk te keeren was. Goddank, niet al onze groote negentiend'eeuwers zijn dood, en ik zou er, om van de jongeren te zwijgen, kunnen noemen die, beter dan vele gestorvenen, de kunst eener vorige generatie vertegenwoordigen. Daar ze echter leven, bezitten zij het middel om elders dan in het Paleis der Tuileries, waar de Belgische tentoonstelling plaats zou hebben, de lauweren te plukken, waar zij in de intimiteit gaarne hunne lokken mee sieren. Intusschen lijkt mij de keus der meesterstukken, die men naar Parijs sturen wil, uitstekend. De verzameling zal rijk zijn naar het getal: het museum te Brussel staat niet minder dan veertig werken af; Antwerpen volgt met eene eveneens belangrijke bijdrage. Maar de vertegenwoordigde namen pleiten zoo goed als alle voor hen-zelf, ook buiten het aantal der inzendingen.

Voor mijn part kon er een Portaels, een Verlat, en vooral een Verhaert wel buiten gelaten: ik geef hunne historische beteekenis toe (o, de historische beteekenis van Piet Verhaert!), maar het is te Parijs toch om nog iets anders te doen, niet waar, dan om kunstgeschiedenis. Alfred Stevens is in de hoofdstad van Frankrijk eenigszins overbodig, en Félicien Rops eenigszins overbekend, zelfs in den slechten zin. Fernand Khnopff is niet bij machte, onze kunstroem te handhaven. Ik vrees, dat men beeldhouwers als Constant in Meunier en Jef Lambeaux of voldoende kent, of onvoldoende apprecieert. Ik voeg eraan toe dat Charles De Groux geen voldoend exportartikel is, hoe vol

[p. 228]

verdiensten ook als specifiek-Belgisch kunstenaar, en dat de ingetogenheid van een Georges Lemmen het in Fransche oogen niet uithoudt tegenover die van, laat ons zeggen, een Vuillard.

Maar den Franschen is de ontdekking weggelegd van een Agneessens, den grootsch-visionairen portrettist; van den lyrisch-dramatischen Artan en zijne machtige marines; van de zoo gevoelige en weidsche prae-impressionisten De Greef, Boulenger, Vogels, Verstraete en Verwee; van den geheimzinnigen Xavier Mellery en den gullen Pantazis; van den diepzinnenden De Winne en den kervenden Navez. Misschien is voor zelfs het groote publiek de te Parijs gestorvene Henry Evenepoel geen openbaring: ik twijfel niet of de nobele Eugène Smits wordt het, met zijn romantisch-warme classicisme. En dan die ras-echte, ras-rijpe Vlamingen: Hendrik de Braekeleer (als men maar zijne jongste werken stuurt, zooals ze onlangs te Brussel en te Antwerpen in veiligheid zijn gebracht!), de sentimenteele maar technisch-prachtige Joseph Stevens; Jan Stobbaerts eindelijk, dien men buiten hier en Holland waarlijk niet genoeg kent. Er zal daar verder Heymans zijn, dien men eens bij Claude Monet zal kunnen vergelijken. En, als schilder én als beeldhouwer, Rik Wouters, - in Frankrijk voorloopig een onbekende, morgen wellicht een heraut.

Eenig beeldhouwwerk, van den gaaf-zuiveren De Vigne, van den Florentijnsch-eleganten Dillens, vult het ensemble aan. Gij ziet, dat de Belgische kunst te Parijs zoo heel slecht niet zal vertegenwoordigd zijn, hoe dan ook weinig systematisch (de historische draad is niet aangehouden), en eclectisch niet goed te verantwoorden. Men houde echter al de moeilijkheden in het oog, die aan eene onder-

[p. 229]

neming als deze verbonden zijn!

Intusschen blijf ik de meening toegedaan, dat men toch maar moest probeeren, de verzameling uit Parijs naar Nederland te doen overkomen. Iedereen kan er plezier aan hebben: zoo wij als gij.

N.R.C., 24 April 1923.