Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 159]

[1911]

Officieele welsprekendheid
I

Brussel, 5 Januari.

Wij hadden durven hopen, dat de bron was gedord. Wij waren zoo stout, te durven wanen, dat, na de duizenden redevoeringen van de Wereldtentoonstelling, die in deze Hippocreen inspiratie en vervoering hadden gedronken, er voor goed, tot op den laatsten droppel toe, de wateren van gezogen hadden. Ja, wij dreven de naïefheid zóóver, te gaan denken, dat na de expositioneele overdaad, eene weldoende diëet intreden zou, zooals de maag, na heel een tijd al te gecompliceerde spijzen te hebben genoten, verlangen gaat naar eenvoudigen, eerlijken boerenkost.

Wij hadden echter niet gerekend met de leefbaarheid van elke Belgische deugd, want wij hadden uit het oog verloren, dat onder de Belgische deugden eene der eerste was: de beoefening der ‘uiterlijke welsprekendheid’, gelijk men sedert eeuwen bij ons de kunst van het voordragen, gepaard met die van rhetorijke, noemt. Ja, van Oostende tot Aarlen en van Maeseyck tot Quiévrain - om nu maar eens een groot kruis over de Belgische landkaart te trekken - traint men zich van kindsbeen af in eloquentie, met al wat er bij hoort aan stemzwelling en gebarenbreedheid, aan probate beeldspraak en aan passenden gedachteninhoud. Want die Belgische welsprekendheid wordt beheerscht door onomstootelijke, en trouwens steeds schroomvallig-geëerbiedigde wetten, waar niet meer de minister van nijverheid, b.v., van af durft te zien, dan de schoolmeester van, laat ons zeggen: Zoetenaye. Er

[p. 160]

bestaat, ontegensprekelijk, eene Belgische welsprekendheidsschool, gelijk er een Vlaamsche Schilderschool bestaat. En het zijn de officieele lui die er, met de zorg van eene leeuwin voor hare onmondige welpen, de traditie, de heilige overleveringen van bewaren.

Desalniettemin hadden wij gehoopt, dat die Belgischofficieele welsprekendheid zich in de tentoonstelling zóó schor zou hebben geroepen, dat ze voor minstens een paar jaar - tot bij de Wereldexpositie van Gent - rust zou zijn gaan nemen. Helaas, wij hadden ons vergist. Na nog geen drie volle maanden te hebben gedut, heeft de vernieuwing van het jaar ze frisch en springlevend gevonden. Meer dan ooit heeft ze haar verbazend geheugen getoond in het aanwenden van... nu ja, wel wat versletene, maar toch nog zeer gangbare en steeds geliefde metaphoren; hare joviale stoutheid tegenover de strenge logica kwam weêr getuigen van haren ongebreidelden gloed en de spontane vurigheid harer gedachten; en zoowaar, had het eenigszins koude van de omgeving - ik bedoel het koninklijke paleis - en de teruggetrokken deftigheid van het publiek - 's konings nieuwjaarwenschers - niet tot een zekeren schroom genoopt en den stembanden eene sourdine opgezet, dan hadden de kelen gegalmd en de lippen getrild als op de beste tentoonstellingsdagen, zelfs zonder de blijde aanmoediging die men put in Champagnewijn.

Want, gij hebt het geraden: het is in het koninklijk paleis dat de officieele welsprekendheid opnieuw hare, helaas beperkte, vlucht heeft genomen. Twee en twintig redevoeringen hebben ons, slag op slag, overtuigd van hare onwankelbare gezondheid. En hoe koning Albert ook trachtte, in zijne korte, degelijke, zaakrijke antwoorden

[p. 161]

te bewijzen, dat men zeer welsprekend kan zijn zonder daarom hol en dol te moeten worden (helaas, koning Albert heeft de Belgische traditie nog blijkbaar niet begrepen!), het bleef er maar op los gaan, zooals het was in 1830 en zooals het in der eeuwigheid zijn zal aan verbijsterende beelden, hongerlijdende gedachten, uitdrukkelijk-overtuigende stemmen en gebaren als een menigvuldigen sabelhouw.

U daarvan voorbeelden aanhalen zou me te ver leiden, en te veel van uwe aandacht vergen zijn. Ik heb u echter te bewijzen, dat ik geenszins jok, en deel u dan ook eenige monstertjes meê, - monstertjes in den dubbelen zin van het woord. Ik haal ze uit het Staatsblad, hier en daar uit den officieelen, oorspronkelijken Franschen tekst. Want de heeren vertalers, die deze welsprekendheid te verdietschen kregen, waren zoo vriendelijk er nu en dan eenige verbetering aan toe te brengen. Ik vraag me af, waarom ze, dus doende, aan de Vlaamsche lezers van den ‘Moniteur’ minder jolijt gunden dan aan de Waalsche!...

Laat ons beginnen met het gerecht, en zeggen dat, zoo de voorzitter van het Hof van Beroep al bijzonder blij is met de nieuwe sociale wetgeving, dit geenszins het geval schijnt te zijn bij den voorzitter van het Hof van Verbreking, die klaagt dat zijne taak er bijzonder druk (spécialement laborieuse) bij wordt. Met wie het hier te houden?... Ik verberg u niet dat ik eenig wantrouwen koester voor de logica van dien voorzitter van het Beroepshof, die verder beweert dat de achterstallige zaken, aan zijne rechtsbedeeling onderworpen, steeds verminderen, maar dat het aantal der gedingen andererzijds steeds aangroeit, al kwam de wet op de arbeidsongevallen een aantal

[p. 162]

processen aan zijne bevoegdheid onttrekken. En met al dat zegt deze voorzitter, die tevens verklaart dat de vermindering van personeel hem weer meer werk oplegt: ‘Ons Beroepshof, bewust van zijne hooge zending en zijn verleden getrouw, bewijst in zijne werkzaamheid den noodigen ijver, opdat in niets de belangen zouden worden gekrenkt van wie in rechte verschijnen.’.... Mij komt dit alles een beetje verward voor...

De voorzitter van het Krijgsgerechtshof, hij vindt ‘dat het zedelijk bewustzijn van den soldaat steeds naar hooger dingt’, omdat ‘de nieuwe wet op de werving alle Belgen vereenigt door de hechte banden der soldatenverbroedering.’ Wie had dit van de nieuwe wet durven hopen! Pas drie maanden in toepassing, brengt zij des soldaats ‘zedelijk bewustzijn’ hooger!...

Laat ik u thans een paar staaltjes aanhalen van officieele beeldspraak. De voorzitter van den Raad van Mijnwezen spreekt: ‘Au centre de l'exposition charbonnière, dont il formait en quelque sorte la synthèse, en place d'honneur, nous allions dire sur l'autel de ce temple, un document remarquable attirait l'attention. C'était l'exemplaire original, revêtu de la signature de son impérial inspiratuer, de la loi de 1870.’ Ge ziet dat van hier, nietwaar: de mijnbouwtentoonstelling is een tempel, op welks outer de synthesis van dien tempel ligt onder den vorm eener wet.

Nog verder gaat de Pastor-Deken van Sinter Goedele: ‘Nochtans volgen de gebeurtenissen een normaal en natuurlijk verloop, dat men als bij rechte voorzien mag, en steeds tot plicht heeft voor te bereiden: zoo droogt de dageraad de tranen van den dag waarvan hij de schitte-

[p. 163]

ring aankondigt; zoo geeft een moedige arbeid het recht, op welzijn en rust te rekenen.’... Hoe ik het draaie of keere: begrijpen doe ik niet. Wat natuurlijk alleen aan mij ligt.

Ik weet al even weinig waar de voorzitter der Koninklijke Akademie met volgend pretentieus zinnetje heen wil: ‘De Koninklijke Akademie van België, doordrongen van de gedachte dat niets menschelijks haar vreemd mag zijn, heeft met brandende ontroering 's lands historischen voortgang gevolgd.’

Ik wil hier voor heden mijne aanhalingen sluiten: het zou mij te ver leiden, wilde ik u verder wijzen, b.v., op het taaltje dat die officieele lui spreken; wilde ik u toonen hoe de gekste taalfantazie de gedachtenarmoede verduikt. Ik kom hier trouwens op terug: morgen vertel ik u hoe de koning die heeren te woord stond; en uit het contrast zal dan wel blijken, hoe de beknoptheid en de naaktheid van den vorm geenszins schaden aan den inhoud... als deze maar waarlijk aanwezig is.

N.R.C., 7 Januari 1911.