Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 684]

‘Monna Vanna’ in den Muntschouwburg

Brussel, 26 Januari.

Twee brieven zijn niet te veel geweest - althans niet voor mij -, om u te doen vermoeden wat ik bij Dukas' Ariane et Barbe-Bleue ondervonden en gevoeld had. Eén brief zal zeker volstaan om u, met meer beslistheid zelfs, te zeggen wat ik denk van de muziek die Henry Février op Maeterlinck's Monna Vanna heeft gemaakt, en waarover ik oordeelen mocht gisterenavond, bij de eerste vertooning in den Muntschouwburg, in eene luistervolle galavoorstelling van uitersten praal ten voordeele der slachtoffers van Messina en Reggio, waar de prijzen der plaatsen verdriedubbeld voor waren, en die, meen ik, een vijf-entwintig duizend frank opbracht; slachtoffers die al de dankbaarheid des heeren Février verdienen, daar hij hun zulke schitterende zaal en zeker een goed deel van zijn sukses dankt.

Het drama Monna Vanna is u zeker bekend. Ik meen mij te herinneren dat mevrouw Georgette Leblanc-Maeterlinck het op éene omreis in België en in Holland heeft gespeeld. Het stuk, afgebroken door wie het hielden met den Maeterlinck-première manière, den Maeterlinck van vóor le Trésor des Humbles, werd opgehemeld door dezen, die er eene verbreeding in meer-menschelijken zin in zagen. De eersten betreurden dat de schrijver de onmiddellijke impressie, het rechtstreekse gevoel had opgegeven voor nogal vaag gephilosofeer, dat het realistisch-historische van het drama - hetgeen als winst kon aangeschreven worden - in zijn verloop verhinderde.

[p. 685]

Waar zij aannamen dat de dichter bloot-verzonnen figuren verving door meer-concrete, als historisch-werkelijk voorgestelde personages, vonden zij het verkeerd die personages juist te hooren praten als poppen die niets dan de fantazie of de gevoelens van hun uitvinder weergeven. Het stond hun tegen, heusch-bestaande menschen in hunne meest-driftige oogenblikken, in Maeterlincksche cadans neo-platonische abstracties te horen uiten, al deden zij het met fraaie, zeldzame en zuivere beelden. Zij daarentegen, die het nieuwe werk bewonderden, zeiden hoe gelukkig ze waren, de Maeterlinck ‘pour Marionnettes’, met zijne verschrikkingetjes en zijn gevoelsgestamel, van zijn broos voetstuk af te zien dalen en óm te zien gaan onder de menschen en de waarlijk-menschelijke driften. Gaarne zagen zij, bij deze eerste poging, over het hoofd, dat de gekozen werkelijkheidsgrond nogal wankel en onvast was, dat vooral deze menschen niet alleen raar handelden, maar zich ook onwaarschijnlijk uitdrukten. De politieke samenspraak uit het eerste bedrijf zouden zij zeker niet met die uit Goethe's Egmont gelijk stellen; en zij gaven toe dat de spitsvondigheden, waarmede in het laatste Guido Colonna de handelwijze van zijne vrouw tracht te rechtvaardigen, weinig logisch zijn in den mond van iemand die zoo jaloersch en zoo driftig is. En die oude, die Marco, hoe konden ze hem anders noemen dan ‘zievereer’, in onvervalscht Brusselsch? Maar zij, die 't beter wisten, hadden er op gewezen dat juist in dat minder-natuurlijke het verbreed menschelijke lag....

De waarheid zal wel zijn, dat het drama van Maeterlinck iets zeer hybridisch was: te vaag als historisch stuk, te ‘werkelijk’ als sprookjesstuk. Een stuk dat

[p. 686]

recht hield niettemin om de heerlijke taal waarin het geschreven is, om het dichterlijke en pikante van het bedrijf in de tent van Prinzivalle, en om de schittering van décors en costumes. Een stuk dat daardoor ook toondichters, die in een effect-opera willen triumpheeren, aan moest lokken.

Er waren minstens twee die het aangingen. Eerst een Hongaar, geloof ik, die in het tweede bedrijf een ballet had gelascht, (waarom niet?) viel ervoor met Maeterlinck in hevige ruzie. Want de idealist Maeterlinck herinnert zich altijd te goeder ure en op praktische wijze dat hij advokaat is. Nu onlangs nog Henry Février, die ook ruzie kreeg, ditmaal omdat Mevrouw Leblanc in de Parijsche Opera de rol van Monna Vanna niet spelen mocht: een herrie, die den heer Février, welke veel geluk met zijn werk schijnt te hebben, zeker weêr ten goede zal gekomen zijn. Ook met Debussy is, naar ik meen, Maeterlinck geen dikke vrienden. En Dukas wijt het zijn librettist, of liever den opgelegden wil van den librettist, dat Ariane et Barbe Bleue in de Opéra-Comique slechts een half succes was....

Intusschen hebben Pelléas en Ariane hun weg gemaakt. Van den Hongaar weet ik niets af. Maar ook Février heeft gisteren grooten bijval gehad. In hoeverre zijne Monna Vanna dien nu verdient?

De muziek van Février komt me nogal composiet voor. O, vrees niet dat ze verbluffend-nieuw is. Een tikje Wagneriaansch natuurlijk, polyphonie; maar ook: kleur, impressionisme, Debussysme. Février vergeet ook niet dat hij leerling van Massenet is, en daarenboven van Fauré. En daarbij heel veel scènische gevatheid, een sterk métier, en melodische inspiratie. Die muziek zou ik arrivisten-

[p. 687]

muziek noemen, indien ik niet wist dat Février nog betrekkelijk jong is, dus gemakkelijk invloeden ondergaat. Al zult ge me antwoorden dat een compromis tusschen Massenet verfijnd door Fauré, en Debussy verbreed door Wagner, eerder is misschien van iemand die te goed weet welke tendenties thans het lyrisch tooneel beheerschen, dan dat hij ze zoo maar toevallig zou hebben ondergaan. Te meer dat er nog al aesthetische afstand ligt tusschen de dragers van de vier genoemde namen.

Meen nu vooral niet dat het vierspan der vóórloopende meesters alleen tot een zeer heteroklitisch einde kan voeren. Het ware eene grove dwaling; want ik zei het u: Henry Février is de handigheid zelve. Al wat bij zijn voorbeelden, op een of andere wijze, aan oud of nieuw, aanstoot kon geven, heeft hij afgeslepen met het puimsteentje zijner geringe, maar aardige en vaardige persoonlijkheid. Hij bevredigt ieder met wat hem 't liefst lust. Al zal nu misschien niemand heelemaal tevreden zijn, omdat hij, onder 't zelfde sausje, kliekjes van of andere schotels terugvindt. Intusschen is zijn werk voor het publiek-dat-goed-op-de-hoogte is, een buitenkansje: de oprechtheid van bewust publiek wordt geenszins op de proef gesteld, en het mag in gemoed verklaren en verzekeren dat het prachtig is. Het is inderdaad schitterend als een kuras, dat te mooi blinkt dan dat men nog zou vragen welk hart er onder klopt.

Schitterend om de, waarlijk-verwonderende, knapheid waarmeê de melos het woord van den tekst volgt, schitterend om het gemak waarmeê het gemoedsleven veruiterlijkt wordt, is deze Monna Vanna het vooral om het, muzikale en andere, dekoratief. Deze drie bedrijven zijn, wél be-

[p. 688]

wust, éene schittering, die gij niet vertalen moet door zand-in-de-oogen-strooierij. Février had zelfs gevonden dat op dat gebied de drie Maeterlincksche bedrijven wel heel weinig waren. In Parijs waren er twee tooneelen toegevoegd: een donkere kerker en een rijzen in het licht, - evenals er te vinden zijn in Pelléas en in Ariane. Men heeft, helaas, deze twee tooneelen te Brussel weggelaten....

Maar een groot sukses is het niettemin geweest, voor zoover het te wachten was van eene zaal die even schitterend was als 't werk dat ze toejuichte. U noemen al wie daar aan officieels en beroemds was zou kolommen vullen. En de lezer, die onder deze rubriek zoekt wat er aan kunst te Brussel gebeurt, zou aan de opsomming niet heel veel hebben.

N.R.C., 28 Januari 1909.