Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 427]

Terug van Wiesbaden

Brussel, 6 Juni.

Koning Leopold heeft vele kwalen, hetgeen, gezien zijne jaren, niemand kwalijk nemen zal; en voor iedere kwaal heeft hij een kuuroord, hetgeen hem toelaat zoo weinig mogelijk in zijn land te verblijven, - wat enkelen hem wél kwalijk nemen, vermits het geen waarborg is voor nauwgezet regeeren. Verkeerd ware het echter te meenen, dat koning Leopold zijn land en de zaken van zijn land verwaarloozen zou. Zijne diverse kwalen hebben noch zijn geestelijke vermogens, noch zijn wilskracht, noch zijn beleid aangetast. Leopold ii blijft de machtige intelligentie, de breede geest, het scherpe doorzicht die nooit iemand opgehouden heeft te bewonderen; en zoo sommige bladen die soms ontkennen, dan is het uit partijgeest en pour les besoins de la cause. Leopold ii blijft het model van den modernen koning. De jaren hebben echter bij hem sommige eigenschappen geaccentueerd, die nu wel koninklijke eigenschappen zijn, maar die, in alle omstandigheden, per fas et nefas vooruitgedreven, als een uitdaging haast, zeker de liefde van zijn volk ontstemmen en verminderen moesten. Koning Leopold komt met deze eigenschappen een paar eeuwen te laat. Zijn autocratisme, het hardnekkig tegenkanten van den volkswil, en een fastuëus, maar weinig democratisch en zelden goed-aangewend grootdoen volledigen wel is waar zijn karakteristieke, wilskrachtige koningspersonaliteit, maar worden door zijn volk niet ten onrechte voor de schaduwzijde zijner deugden gehouden. Heel de lijdensgeschiedenis van Kongo-overneming

[p. 428]

is een strijd tusschen grondwettelijk volksrecht en die koninklijke ondeugden. Wie overwinnen zal? Een nieuwe schermutseling brengt de vraag weer op het tapijt...

Een nieuwe, of een oude kwaal dus, dreef Leopold ii, bij de prachtige dagen die we onlangs beleefden, naar de zomergenoegens van Wiesbaden, kuuroord dat niet in België ligt. Dáár bereikten hem de uitslagen der laatste wetgevende verkiezing. De Koning, die de zaken van zijn land niet verwaarloost, zag er het verlies dat hij rechts en links leed, zag tevens het klimmend overwicht dat de uiterste partijen meer en meer innamen, en, als hij de namen las der gesneuvelden en der overwinnaars, dan was het hem niet moeilijk te bemerken dat de neêrlaag vooral voor de Kongovrienden was. Zou de taktiek van minister Schollaert en minister Renkin, die de bespreking der naasting door lieten hakken, verkeerd zijn geweest, en had die oude vos van een Woeste gelijk, die alles voor nà de verkiezingen wilde houden, tenzij men alles vóór de verkiezingen afhandelen kon; - hetgeen misschien den val der katholieke partij, maar den triumph der Koninklijke politiek ware geweest: hoofdzaak voor den Koning? - Zagen die kwajongens van socialisten dan toch juist, die door obstructie en kwaden wil de bespreking slabakken deden en de stemming vóór de verkiezingen onmogelijk maakten? Hoe 't weze: de uitslagen waren voor den Koning bedroevend. Laat u dan het kroondomein afnemen! Doe dan toegevingen! Stel u dan met het verwezenlijken van eenige bouwkundige grillen en 't oprapen van ettelijke millioenen tevreden!... Want merk op: in den geest van den Koning, en ook in feite, zijn dit voor hem wel degelijk opofferingen, en ook in den geest van een paar gemeduseerde ministers

[p. 429]

die, trotsch op hetgeen ze van den Koning afgewonnen hadden, nog moeilijk den tegenstand in de Kamer begrepen... Bedroevende uitslagen dus, maar geen wanhopige toestand nog.

Zeker: de meerderheid, die verzekerd was, zou geringer worden. En 't voortzetten der bespreking voor een Kamer, die naar uitzicht als naar geest gedeeltelijk veranderd was, kon de zaak niet vergemakkelijken. Maar dit liet niet te minder toe, een gelukkige eindstemming tegemoet te zien. En dit was ook de meening der ministers, toen ze door koning Leopold naar Wiesbaden geroepen werden, niet omdat deze aan het ziek ministerie eveneens een hoogstnoodige kuur opleggen wilde, maar omdat het hem gewenscht voorkwam, Renkin zoowel als Schollaert op het hart te drukken, dat ze voet bij stek te houden en het appél te blazen hadden. Wat dezen toen zeker geruststellend beloofd zullen hebben: de rechterzijde was geunifiëerd; daar waren toch nog acht stemmen over; en een tiental liberale stemmen daarbij: het zou dan toch nog zulke geringe meerderheid niet zijn, die de naasting goed zou keuren...

Die geruststellende zekerheid zal echter van aan de Belgische grens, op den terugtocht dier heeren, vergald zijn geworden: toen ze in Brussel aankwamen waren ze verschrikkelijk uit hun humeur. Op het oogenblik dat ik u schrijf hebben ze nog niet verteld wat Leopold ii van hun verlangde. En ik vrees wel dat zij het niet doen zullen, zoolang hun meester - ik bedoel den Koning, niet het parlement - geen antwoord zal hebben gegeven op het nieuws van de poets die men hun gespeeld had.

Want er was nog iemand, die zorgvuldig de uitslagen

[p. 430]

der verkiezingen had uitgepluisd; en in zijn oog waren die uitslagen zoo slecht niet. Hij had zich wel gerallieerd, nu ja, en zichzelf onlangs bij de toegevingen - vroeger noemde hij het: eischen - des Konings neergelegd. De kiezingsuitslagen hadden echter bij hem het oude strijdinstinct weer wakker gekitteld, en de Leopold ii der Kongophoben, ik bedoel: de heer Beernaert, maakte van de afwezigheid der ministers gebruik om ook zijn getrouwen ten rade te roepen; hetgeen vlugger ging dan bij den Koning, vermits hij niet te Wiesbaden, maar te Boschvoorde verblijft, nauwelijks een half uurken trammen van het Paleis der Natie.

Sterk dus vanwege hunne, vooral moreele, overwinning bij de laatste verkiezingen; sterk ook door 't feit dat de verslaggever, die de 45 millioen prachtwerken en de 50 millioen koningsloon verdedigen moest, zoo heel slap was geweest, vergaderden de jong-katholieken ten getale van 18 onder voorzitterschap van den heer Beernaert. 't Gevolg was: van de 45 millioen weeldewerken zou uit worden gevoerd wat aan het Parlement beliefde, voor ieder werk de goedkeuring van een afzonderlijke wet; de koninklijke vergoeding van 3 millioen 's jaars als het aan de Kamer beliefde ingehouden; en geen krediet, door den Koning op zijne 50 millioen - zij worden problematiek, de 50 millioen! - uitgetrokken, dan onder verantwoordelijkheid van den minister, door zijn handteekening verzekerd...

Ziedaar de eischen der 18 afvalligen. Bij stemming stijgt hun getal tot minstens twintig. Daarbij komt dat men op niet meer dan zes liberale stemmen mag rekenen. Ook op gezel Vandervelde valt voor de annexionisten niet te rekenen, vermits hij verklaard heeft, hoewel tot over-

[p. 431]

nemen geneigd, de koninklijke eischen onbillijk en onaannemelijk te vinden. En ziedaar hoe armzalige ministers, die in Wiesbaden verklaarden: ‘Wij mogen alleszins op eene vijftien stemmen meerderheid rekenen’, bij hunne tehuiskomst staan voor eene vijftien stemmen minderheid...

Dat zijn de heeren Beernaert, die er onschuldig als een pasgeboren kind uitziet, en Hoyois, die een hoofd heeft als een zeer kwaden gendarm, hun flegmatisch diets gaan maken. Het schijnt dat de samenkomst niet joviaal is geweest... Intusschen komen de ministers druk bijeen; oudminister Begerem en voorzitter Cooreman die, zooals ge weet, als de evenaar zijn der weegschaal van jong- en oudkatholieken, houden lange samenspraken met Schollaert. Men belooft voor Woensdag belangrijke declaraties vanwege de regeering. Andererzijds spreekt men druk van eene ministerieele crisis, - waar ik maar niet aan geloof.

Waarom?

Omdat de Koning nieuwe toegevingen doen moet, vermits de naasting onvermijdelijk is. De Koning weet het. Dat hij er alle illusies aan prijs geven moet, ook de illusie op een laatste winstgevende oplossing - de Koning is, gij weet het, een business-Koning -: het is voor hem zeer zeker jammer. Maar liever dát opgeven dan... misschien veel ergere dingen. Dat zal zich dus ook wel weer schikken, - omdat het niet anders kan. En België wint er dan toch bij, dat, al weet het daarom niet beter wat Kongo waard is, de financieele lasten, zooniet verminderen, dan toch onder betere kont rool komen te staan, en - en dit is het voornaamste - in den strijd tusschen koningswil en volkswil, de volkswil niet geheel het onderspit moet delven.

N.R.C., 9 Juni 1908.