Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 285]

Oesters

Brussel, 25 Januari.

Een geneesheer, dien ik beschouw als de belichaming - eene eerbiedwekkende belichaming - der logica, antwoordde mij onlangs, toen ik hem om een behoedmiddel tegen typhus vroeg: ‘Eet een dozijntje oesters.’

Ik dacht eerst dat de man der wetenschap me voor den aap wilde houden; bij verder nadenken meende ik dat het de openbare opinie was die zijn spotlust wekte; eindelijk werd het me duidelijk dat de man in allen ernst sprak, en volgens de wetten der grondigste redekunde.

Want hoe staan de feiten, hier in België? Vóór een paar jaren nog werd hier wel een oestertje gelust, 't is te zeggen dat de Belg, die alles in 't groot ziet, er pantagruëlische hoeveelheden van slikte. De typhus hield zich middelerwijl alsof hij nooit bestaan had. 't Was alsof hij voor oesters bang was, alsof hij wist op oesters geen vat te hebben. En ieder ging voort zijn dozijntje te slikken, 't zij met citroen, 't zij met groven peper, 't zij met allebei, allerminst aan typhus denkend. Maar zekeren dag, nu een goed jaar geleden, zitten de beambten van een Gentsch bankhuis aan een feestelijken disch. Zij eten er, natuurlijk, het edelste dier dat in Zeeland ooit gekweekt werd; zij eten er ook een of meer hazen, die, met uwe permissie, rot waren. Den volgenden dag zijn een aantal der heeren ziek. Een paar zelfs komen te overlijden. ‘Typhus’, zeggen de dokters. ‘Van dien rotten haas’, zeggen de vrienden. ‘Van de oesters’, zegt onverwacht iemand, die waarschijnlijk een schrikkelijken hekel aan het nobele

[p. 286]

schaaldier of aan dito verkoopers heeft. De lont was aan het kruit. De hypothesis rotte haas wordt met afschuw verwezen; de hypothesis oester werd een postulatum, wat zeg ik? een axioma... Andere ziektegevallen duiken op. De oester blijft de schuldige. Ook te Brussel doet het zich voor, dat menschen aan typhus sterven; en de oester heet ook hier de lijn van geleidelijkheid door de geniepige ziekte tot 's menschen verderf gekozen.

't Gevolg? Weldra klagen de vischhandelaars putten in de aarde: de oesters verdwijnen van het lijstje der consumptie-artikelen. Ze hebben goed doen, bij elk verkocht dozijntje een certificaat van herkomst en een certificaat van gezondheid - evenals voor een levensverzekering - te voegen, het oordeel van leden der Académie Royale de Médecine, hunne eenige verbruikers inroepen, de prijzen verminderen, de kwaliteit met moederlijke zorgen omringen, de aangeklaagde dieren in 't zuiverste der wateren bewaren, edelmoedig de grootste strengheid der officieele inspecteurs inroepen: niets helpt. De oester wordt niet meer dan met een achterdochtig oog aangezien; hare aanwezigheid wordt gemeden als die van een scherprechter of van een handelsreiziger; men spreekt er niet meer over dan als over een familielid dat beneden zijn stand getrouwd is; en elk deftig man schuwt het als een slechte vrouw; - al watert het hart ernaar, al zwemt de maag in de meesteischende begeerte...

Intusschen.... neemt de typhus toe. Hij zegt bij zichzelf, de typhus: ‘Terwijl de oester nu toch de reputatie heeft....’ En hij bloeit als eene roos in Augustus, hij tiert als een stuk tarwe in Juli, hij woekert als onkruid. In Brussel teistert hij de Avenue Louise, waar men sinds

[p. 287]

lang den smaak der oesters verleerd heeft; in Boschvoorde verklaart hij zich alleen bij dood-arme menschen, die nooit oesters zagen... Bij zichzelf zingt de typhus echter voort: ‘De oester zal 't al betalen!’, en de publieke opinie zingt na: ‘De oester zal 't ál betalen!’.....

‘Eet nóg maar een dozijntje oesters’, zei mijn vriend, de oude geneesheer. En toen begreep ik de logica zijner redeneering: vermits het getal der gebruikte oesters in omgekeerde verhouding staat tot het getal typhusgevallen; m.a.w. dat hoe meer oesters er gegeten worden, hoe geringer het aantal zieken is, en omgekeerd, is het geen paradox, vooruit te zetten, dat het goed mogelijk is de typhusinvasie door een leger van oesters tegen te gaan. Die gevolgtrekking schijnt me niet alleen logisch, en, medikaal gesproken, niet gewaagder dan die welke het grootste getal preventieve geneesmiddelen aanbeveelt: zij opent voor mij de heerlijkste horizonten. Heerlijk op gastronomisch, heerlijk op aesthetisch gebied.

Voor zoover ge even boven de twee jaar oud zijt - tijdstip sedert hetwelk de oester uit het verbruik verdwenen is - zijt ge niet van de geneuchte verstoken, te weten hoe een goed-gevette oester smaakt. Het is nog niet uitgemaakt wat eigenlijk de olympische ambroisia was; ik aarzel niet, eene nieuwe hypothesis te wagen, en te zeggen ambroisia = oesters. Althans, moest men mij de keus laten tusschen beide voedingsmiddelen, dan zou ik gauw 't bekende voor 't onbekende laten, en oesters verkiezen. Ik ben bijgeloovig als elke Vlaming, en zoo komt het dat ik er in geen twee jaar geproefd heb. Maar ook: welke foltering! In geene twee jaar ben ik langs zekere straat durven loopen, waar, in een prachtigen winkel onder het electrisch

[p. 288]

licht, iederen dag versch aangekomen, de Oostendsche naast de Zeeuwsche prijkt, en de Engelsche naast de Portugeesche, en die van Marennes naast die van Burnham, en die van Colchester naast die van Arcachon: toute la lyre der oesters, - een lyra die ik niet tokkelen mag, helaas!....

‘Eet nog maar een dozijntje,’ zei mijn grijze raadsman... En waarlijk, de beproeving, vermeerderd door het aesthetisch opzicht... Want, denk ik aan de oester als bestrijder van typhus, dan is daar voor mij ook aesthetisch genot bij, een genot van drastischen aard, een genot als bij den pyrrischen dans, door Isadora Duncan uitgevoerd.

In volgende verhouding namelijk. Als ik hoor van strijd tusschen pathogenische microben en vrijwarende leucocieten, dan daagt vóor mijn innerlijken blik ineens het goedgeordend schouwspel van een gefingeerd slagveld op.

Ik kan er niet aan doen, maar ik heb bewuste pret in mij, er aan te denken dat mijne witte bloedlichaampjes voor 't oogenblik, zeer geoefend, in de beste orde, als goed-rekenende artilleristen aan 't strijden zijn tegen de zwarte soldaten der influenza; en de pret is te grooter dat die witte lichaampjes zeker zijn te overwinnen. ‘Ralliez-vous sous mon panache blanc!’ roepen ze mijne overige lichaamskrachten toe, gelijk Henri IV het eens deed, geloof ik.... - En zie, nu met deze typhus-historie, waar, naar 't redelijk vermoeden van mijn ouden dokter, de oesters eene dankbare rol konden hebben, heb ik weêr zoo'n visueel beeld. Tegen gedrochten, die ik uit ‘Eene uitvinding des duivels’, door Hendrik Conscience, kies, zie ik een goed-gedrild leger van zwaar-gewapende hoplieden

[p. 289]

optrekken. Om-ende-om zijn zij in het behoedende harnas gehuld. Het ‘aes triplex’ is niet steviger dan hunne wapenrusting. Hun verdedigingstelsel is de tortudo van Caesar's benden: het zijn de oesters, de overwinnings-zekere oesters die, binnen in hunne harde schaal, verzekerd tegen speren en venijnige lansen, achter hun schild en binnen hun maliënkolder, vooruitrukken...

Neen maar, in allen ernst, en met volle overtuiging: ik vrees wel dat de schrik voor typhus ons wat heel ver leidt: ‘Souvent la peur d'un mal nous conduit dans un pire’; en is het voorzichtig zich tegen een erge ziekte te vrijwaren, het is toch niet noodig er zich eene nog ernstigere maagkwaal op den nek voor te halen. Want gij weet dat de lust naar eene of andere spijs sommige maagsappen opwekt, die, vinden zij niets te verteren, zich op den wand der maag zelve gaan oefenen; en dan komt daar maagzweer van, en naderhand maagkanker, en...

Bleef het dan nog maar bij oesters! Maar men gaat verder: men beschuldigt nu ook de fazanten! Eerlijk bekend: de fazanten waren er nog, om mij van het verlies der oesters te troosten. Ik lust wel een fazantje, ook zonder voorafgaande oesters. Maar als ze me nu ook dát gaan ontnemen!

Ik maak geen deel uit van de Maatschappij tot bevordering van den Typhus; ik ben ook geen lid van de Maatschappij tot bescherming van lekkere dieren. Ik ben dus goed geplaatst om onpartijdig te zijn, en alleen bij de cijfers te rade te gaan. En die cijfers luiden nu: Er zijn, eenerzijds, slechts een 20tal typhuslijders op een bevolking van ongeveer een millioen. Er bestaat kans, andererzijds, dat slechts twintig oesters op een

[p. 290]

millioen besmet zouden zijn.

Waarde lezers, trekt zelf het besluit.

N.R.C., 30 Januari 1908.