Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 176]

Langs lijnen van geleidelijkheid

Brussel, 6 November.

Het ‘festina lente’, dat het de schildpad op den haas winnen liet, maakt dat de koloniale kommissie der XVII, niettegenstaande, of beter: dank zij eene traagheid, die gelaakt wordt, doch als eenig slecht gevolg meebrengen kon dat het Kongo-ontwerp niet zoo heel spoedig voor de Kamer komen zou, - de kommissie der XVII gaat, langzaam maar zeker, beter en beter werk verrichten. Langs lijnen van geleidelijkheid wint de oppositie het op hen, die al te zeer voor 's Konings ‘solemneele wenschen’ de belangen des lands vergaten. Het is een wijken stap voor stap, een toegeven duim voor duim; en, vrees ik nu ook wel dat het wetsontwerp, vóor de Kamer gebracht, niet met alle stemmen zal worden aangenomen; weet ik dat o.a. het Kroondomein vooralsnog eene onoverwonnen moeilijkheid is: zéker is het, dat de arbeid, de vreedzame en schrandere arbeid der kommissieleden ons veel harrewarrije-voorniets, veel ij delen bluf sparen zal, met veel betere resultaten, steunend op zeer grondige redenen.

Niet dat al hare beslissingen als evangeliewoord aan te nemen zijn. Ben Brusselsch blad haalde het deze week nog aan. Gij weet dat, in den geest van het regeeringsontwerp, en in de kommissie bij meerderheid aanvaard, onze aanstaande kolonie door koninklijke decreten zou worden beheerscht. Nu zegt echter de, in 1893 herziene, grondwet, dat de eventueele Belgische kolonies door bijzondere wetten zullen geregeerd worden, en in de commentaria die de bespreking der herziening uitlokte, waren

[p. 177]

het vooral leden of vrienden der tegenwoordige regeering die het goede recht der Kamer, der wetten makende Kamer, waarbuiten geene wet is, in koloniale zaken verdedigden. Zoo zei minister de Smet de Naeyer: ‘Het is om alle mogelijke betwisting te vermijden, dat de grondwet het beredderen van al wat eventueel een koloniaal regiem aan mocht gaan aan de wet toezeggen moet.’ En de heer Schollaert: ‘Het dient bepaald dat de kolonies onder andere wetten dan die van België zullen gaan, en dat bijzondere wetten er kunnen worden toegepast.’ En de heer Heynen, in naam der herzieningskommissie: ‘De kolonies of overzeesche bezittingen die België verwerven mocht worden door bijzondere wetten beheerscht.’

Men ziet het: Roomscher dan de Paus. Weinigen immers in de koloniale commissie zouden heden zoo ver durven gaan als die zeer gouvernementeele heeren het in 1893 deden... Quantum mutati, zouden Vergillius en mijn professor van poëzie hebben gezegd. Welke verandering, welke deformatie van het parlementaire geweten! Ijdelheid der politieke eerlijkheid!... Zéker, meer-bepaalde omstandigheden, dieper inzicht op de toestanden kunnen den vorm wijzigen van wat men voor waarheid achtte. Den geest dier waarheid echter, in zulke goed-omschreven zaak als het princiep eener koloniale wet is, zóó behandelen, dat hij het tegenover gestelde wordt van hetgeen hij was; heden vinden dat men kolonies door wetten, uitgaande van het Parlement, regeeren moet, en morgen vinden dat alleen in dekreten, uitsluitend van den koning en één zijner ministers, buiten alle parlementaire inmenging, heil is te vinden: hoe zulks te noemen, hoe het uit eene wijziging der omstandigheden te verklaren, tenzij door drukking

[p. 178]

van hooger en persoonlijk belang?

Maar ik wees er u herhaald reeds op: het goede recht zal niet laten, te overwinnen. Meer en meer wordt veld gewonnen; en in de twee laatste zittingen der koloniale kommissie zijn in dien zin zeer belangrijke onderwerpen behandeld. Zij gaan vooral het rechtswezen en den kolonialen raad aan.

Zoo had de regeering voorgesteld dat ‘de koning, om redenen van openbare veiligheid, den loop van het gerecht op een zeker grondgebied onderbreken mocht.’ De regeering heeft zelf ingezien dat haar tekst al te zeer een maatregel van autocratie bevestigen zou. Zij heeft zich dan ook bij de wijziging, door den heer Beernaert voorgesteld, aangesloten; en thans heet het: ‘De koning mag om redenen van openbare veiligheid de uitoefening van het beteugelend gerecht aan militaire hoven, toevertrouwen’, hetgeen met onze ‘in-staat-van-beleg-verklaring’ overeenkomt.

Ook daar wijkt de regeering, waar het geldt te verklaren: ‘De koning mag de uitvoerende macht aan den gouverneur-generaal verstrekken’; en de vergadering neemt het tegendeel aan: ‘Slechts eene wet mag het afvaardigen van souvereine rechten toekennen’, terwijl eene motie des heeren Hijmans het onderwerp van zulke wet omschrijft en er de voorwaarden van stelt: ‘De koning kan, in geval van dringendheid en als het lot der kolonie het eischen mocht, den gouverneur-generaal het recht verstrekken, de toepassing der dekreten, verordeningen en besluiten tijdelijk te schorsen en zelf schikkingen te treffen die slechts zes maanden waarde hebben zullen, tenzij ze door een dekreet worden bekrachtigd.’

De zitting van gisteren nu werd geheel ingenomen door

[p. 179]

de bespreking over de samenstelling van den Kolonialen Raad. Ge weet, dat de regeering had voorgesteld, die samenstelling en de schorsing ervan alleen den Koning toe te vertrouwen. Maar zelfs de heer Woeste kwam tegen zulken maatregel op. Hij stelde voor: de Koning benoemt zes leden, de Kamer twee en de Senaat insgelijks twee.

Na lang geharrewar en gehaspel over zooveel benoemings-systemen als er kommissieleden zijn, nam men het besluit.., nog geen besluit te nemen. Maar symptomatisch is het niet te minder, algemeen erkend te zien, dat de rol van den Kolonialen raad is: kontrool te houden op de Koninklijke regeering in Kongo; terwijl niets geestiger is, dan de ontreddering des heeren Woeste na te gaan, die zich beurtelings bij alle systemen aansluit, om er zich spoedig weêr van los te scheuren... Wordt hij gewaar hoe wrak het ontwerp zijner vriendjes der regeering is? Te beter! Het is bij den heer Woeste steeds het begin der wijsheid als hij bemerkt alleen te staan!

N.R.C., 9 November 1907.