Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 142]

Bezwarende omstandigheden

Brussel, 28 September.

Al kon de regeering bij de aanstaande bespreking van het koloniaal wetsvoorstel in de Kamer, dank zij de kentering in de denkwijze, of ten minste in de handelwijze van minister Helleputte, op eenige afvallige, vroeger beslist-vijandige jong-katholieken rekenen, en aldus de hoop koesteren dat haar voorstel - anders gezeid dat van den Koning - beter onthaal en meer stemmen dan in December l.l. zal vinden, het staat vast dat in het liberale kamp, - op koloniaal gebied, zooals gij het weet, zeer gescheiden - de jongste omstandigheden vele meeningen gewijzigd hebben. 't Princiep der kolonisatie, de toekomst van Kongo, had aan onze aanstaande provincie vele aanhangers bezorgd: wat men er thans van weet, wat elk oogenblik aan den dag komt, welke middelen tot overtuiging gebruikt worden, hoe 't vertrouwen van 't volk wordt uitgebuit, heeft thans veler oogen geopend en veel geestdrift gekoeld. Ik zei u gisteren hoe twee algemeen-geachte, vroeger de koninklijke politiek verkleefde liberalen: Karel Graux, staatsminister en oud-administrateur der Brusselsche hoogeschool, en Meester Sam Wiener, een geducht en geëerbiedigd senator, hadden verkozen zich aan alle beinvloeding uit hoogere hand te onttrekken; hoe een Huysmans, die zooveel deed om er in December het wetsvoorstel door te halen, hoe zich zelfs voorzitter Schollaert, die in dezelfde bespreking soms heel wat moeite had om onpartijdig te blijven, de verdaging weigerden te stemmen, toen de heer Beernaert eene onmiddellijke ondervraging

[p. 143]

aan de regeering aangaande het decreet Kroondomein-Vennoot schap voorstelde. Zulke voorbeelden, komende van zulke mannen, onder wie de meest vertrouwde vriend der regeering, zijn symptomatisch. Zij kenschetsen een toestand. Zij zijn eene les voor koppigaards en heethoofden. Zij geven het recht, hoe men ook denke, in vaststelling als in bespreking der feiten, louter objectief te zijn: het publiek zal in een, als het ware kinematografisch, relaas meer leeren, dan in de heftigste aanvallen, die zich sommige bladen meenen te moeten veroorlooven. Het naakte geval zal meer treffen dan een bombastisch verhaal ervan, gelijk het lijk van een dronkaard meer leert dan al de anti-alkoholistische propagandaboekjes der wereld. Want thans is het geen vreemde pers, geen Engelsche Congo Reform Society die ons wantrouwen wekt en ons vreezen doet voor leugen en boerenbedrog; geen dagboek-der-gruwelen of lijst-der-martelies meer, uit geïnteresseerde bron, zonder sanctie of bewijsgrond: thans is het een Bulletin officiel du Congo, thans een koninklijk besluit, thans eene aanklacht voor het Belgische gerecht die spreken. Kongo-staat zelf levert ons bewijzen tegen Kongo-staat. Onbewustheid of al te ver gedreven cynisme toonen ons de etterwonde, die men aan onze zorgen wil overlaten, waar wij ze ongeneeslijk weten. - Waar het heen zal leiden? Wat de uitslag zal zijn? Wij weten niet meer dan dit: de vorst ziet thans zijne beste helpers afvallen. Een schoone les voor de éenoogigen die koning in den lande willen zijn.

- Ik sprak daareven van aanklacht vóor het gerecht. Het sloeg op 't laatste feit, dat het Belgisch vertrouwen meer nog aan 't wankelen bracht. De geschiedenis wordt

[p. 144]

ons heden medegedeeld. Volledigheidshalve heb ik ze u over te maken.

Ge weet, dat het groote argument voor het behoud van het Kroondomein was: de opbrengst ervan zou uitsluitend dienen voor artistieke, wetenschappelijke, menschlievende doeleinden. De edelmoedigheid des Konings zou niet willen, dat die opbrengst tot ander doel zou strekken dan tot Belgische verfraaiing en veredeling. Die reden was nu wel wat rekbaar; ze was echter duidelijk genoeg om alle persoonlijk gebruik, ook en vooral in de meening van den gebruiker, uit te sluiten. Als mijne moeder een koek bakt, en zij zegt: ‘hij is voor u’, maar er naderhand drie-kwart zelf van opeet, dan zeg ik bij mezelf: ‘wél hebt ge dien koek met eigen meel gemaakt, o moeder, en gebakken op eigen vuur, maar.... belofte maakt schuld, en wie ze niet volbrengt krijgt een bult, gelijk het spreekwoord zegt.’ En 't Belgische volk kent de gerechtigde fierheid van zijn vorst op zijn schoone, rechte gestalte....

Daarenboven kwam, toen men deze week in de commissie der XVII weigerde als afgedane zaak te aanvaarden, dat de begrooting der kolonie buiten stemming der Kamers zou staan, kwam het antwoord: wees maar heel blij, van die beslommering ontslagen te zijn; het kroondomein is er immers om alle deficit te dekken.

Mits voldoenden waarborg had men er dus desnoods kunnen in berusten, de begrooting buiten toezicht te zien staan: het kroondomein, ook als Vennootschap, zou 't aansprakelijke reservefonds zijn. En 't ware misschien voor België eene geruststelling geweest.

Het kroondomein met-breeden-rug had dus een dubbel

[p. 145]

doeleinde: 't nuttige en aangename, 't utile-dulci van alle goede dingen. België verfraaid, vol nieuwe gebouwen en liefdadige instellingen; alle letterkundigen op staatskosten onderhouden, alle schilders gedecoreerd, alle krankzinnigen behandeld als kroonprinsen, een vorstelijke bruidschat voor alle pas-geboren zuigelingen. En daarenboven: alle schulden, zelfs de Belgische, van Kongo-staat vereffend, alle pecuniaire noodwendigheid gedekt, alle geldzorg onder verstandhoudend pinkoogen geweerd: kroondomein zou 't al betalen... 't Visioen was schoon; maar: men ging er haast geloof aan hechten: elf-maal België in eene onuitputbaar-rijke onmetelijkheid, en daarbij 't zesvoudig puik der Kongoleesche goudmijnen....

Maar nu komt het voor dat een eenvoudige Brusselsche bouwmeester geld te goed heeft van bedoeld kroondomein, en het niet krijgen kan. De zaak, in den grond, laat ons koel, wij zijn Goddank, nog niet verantwoordelijk. Maar waar we 't oor spitsen, is als de bouwmeester op gezegeld papier aan 't gerecht het detail der uit te voeren werken, die onbetaald bleven, of naderhand op hooger bevel geschorst werden, onderwerpt. En onder die werken komen er voor die 't intieme genoegen van den Koning, te Laeken en omstreken, dienen moesten, en geenszins de welvaart van België of de Kongoleesche lasten te stade kwamen. De opbrengst van het kroondomein betaalde dus, of verwaarloosde te betalen - principieel blijft het 't zelfde, vermits de schuldbekentenis contractueel bestaat - wat geen ander nut had dan Leopold II, in zijne Belgische, persoonlijke bezittingen, aangenaam en profijtelijk te zijn.

Nu zal ik wel de allerlaatste zijn om te beweren, dat

[p. 146]

de Koning het recht niet heeft met zijne inkomsten te doen wat hem goeddunkt. Maar er is inkomst en inkomst, en als ik aan de Maatschappij tot verbetering van het Lovendeghemsch konijnenras de plechtige belofte doe, twintig frank 's jaars te betalen voor hare Kas tegen Rampspoeden, ga ik eene moreele verplichting aan, waar ik aan te kort kom als ik met bedoelde twintig frank een parapluie of eene flesch Extra-Dry voor uitsluitend eigen gebruik koop.

Want, al staat het vast, dat de uitgaven voor 's Konings persoonlijke plezieren 't kroondomein niet ruïneeren zullen, 't aanwenden van een deel der opbrengsten ervan met zulk doeleinde, na plechtige en herhaalde beloften, kan niets dan achterdocht en teleurstelling, laat staan gebrek aan vertrouwen en woede wekken. En in de huidige omstandigheden zijn zulke praktijken van slechte en onvoorzienige, zoo niet van willekeurige en kwaadaardige politiek. Zij zijn, voor tegenstrevers, niet alleen, maar zelfs voor goedgunstigen, bezwarend, hoewel in rechte toegelaten. Want het recht houdt bij deele op, recht te zijn, als het de goede trouw kwetst.

N.R.C., 1 October 1907.