Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 15]

Leopold II en de smaad

Brussel, 21 Juli.

Een beginsel te bevechten in den persoon, die dat beginsel vertegenwoordigt, zal nooit een daad van hoogere politiek zijn, en niet edeler dan de clericalen, die 't socialisme meenen te schaden door aan gezel Vandervelde zijne millioenen te verwijten, komen de socialisten voor den dag in de twee artikels - de aanvang eener reeks die ‘L'Histoire d'une Favorite’ heet - waarin Le Peuple op koning Leopold scheldt: te minder edel in een tijd dat het koningschap zuiver ‘uitvoerende’ macht is geworden, en onze ‘wetgevende’ met de socialisten te rekenen heeft. Het koningschap schade te willen doen door in 't private leven van den koning te wroeten, kan dus moeilijk een schoone daad heeten, van waar ze ook kome; komt ze nu van dezen, die beweren dat de dagen van 't koningschap geteld zijn, dan moest ze wel in de gedachte van wie ze begaat, gelijken op den ezelsstamp uit de fabel.

Want dat het koningschap, veel meer dan de koning, in de aanvallen en schandelijke nieuwtjes uit Le Peuple bedoeld wordt, daarover zal men het vrijwel eens zijn. Allereerst om déze reden, dat Leopold II een zóó eigenaardig, persoonlijk, opmerkenswaardig figuur is, dat de intellectuëele opsteller van bedoelde artikels - éen der literatoren, en niet de minste, van de partij - voor hem toch wel eenige nieuwsgierige, ja toegevende sympathie moet hebben.

De vrije, ongedwongen personaliteit van koning Leopold is er inderdaad eene, die elken literator, elken ‘amateur

[p. 16]

d'Ames’ aantrekken moet, en boeien. Het volk, of beter zijn volk - ik spreek hier ook van de bourgeoisie - moge hem, sedert eenige jaren vooral, vaak zijne liefde onthouden en hem, waar hij verschijnt, zelfs op gefluit durven onthalen: wie in een glimlach lezen kan (en wie kent den glimlach der Belgische vorsten niet, welke ook al om de lippen van prins Albert plooit?) en een doordrijvenden wil, waarheen deze stuwe, in een tijd, welke meestal willoos is, weet hoog te schatten, die kan niet onverschillig blijven aan, of smalen op een koning als Leopold; die.... zal hem veel vergeven.

Intelligent maar impulsief, sluw maar autocratisch, zelf sceptisch, maar eigen meening imponeerend, vertegenwoordigt deze ‘homo duplex’, - Germaan door zijn vader, Latijn door zijn moeder, en door zijn heele innige wezen Europeaan, - het dubbele en neutrale, onvast-karakteristieke maar toch wezenlijke, dat ‘een Belg’ kan heeten, Koning Leopold, noch Vlaming, noch Waal, maar ‘eerste der Belgen’, is, meer dan wie in zijn land: een Belg, en, wat Walen en Vlamingen gemeen is geworden door eeuwenoud verkeer: een klare koppigheid, die op 't goede oogenblik den ‘coup de collier’, den ruk aan het gareel weet te geven: deze hoedanigheid bezit, meer dan wie onder zijne onderdanen, hun vorst. Dat dubbelwezen nu, dat in alles een dubbelwezen blijft; de modernste, meest ‘aangepaste’ der Koningen, die echter onder zijne ironie al den trots bewaart der koningen ‘bij Gods genade’; die, omdat zijn volk niet ál te geestdriftig zijn laatsten wil aangaande Kongo toejuichte, gebood alle verfraaiïngswerk, dat hij in Brussel had laten aanleggen te staken; wiens gril berekening verbergt, wiens berekening gulheid

[p. 17]

schijnt; die zijne dochters onvaderlijk behandelt en meest van buiten de grenzen of van op zee zijn volk regeert: hij moge menigmaal vooral uit routine door zijn volk gehuldigd worden, en 't weze waar wat me onlangs een katholiek volksvertegenwoordiger zei, - ook zonder bijbedoeling, hoop ik: ‘onze Koning wordt meer in Parijs dan in België bemind’; voor den intellectueele, den geestelijk-scherpe, die met andere maten dan eigenbelang en sentimentaliteit oordeelt, blijft Leopold II een grootschpraktische intelligentie, een machtige helder-ziende ‘brasseur d'affaires’ in onze zaken-samenleving, een vorstelijk-prachtig zakenkoning.... wien dan gaarne, ter verpoozing, eenige vermaken van minder-ernstigen aard, van minder deftig allooi, waar de scepticus die hij is, zelf het allerminste belang aan hecht, worden toegelaten.

Ja, die afwijkingen, zij worden, voor wie onbevangen toe blijft zien, een factor te meer in de belangstelling; die glimlach achter de geheimzinnige brilglazen en in den geheimzinnigen witten baard, die meer vertelt aan eigen vrijgevigheid dan verwacht zou worden van dezen man-der-daden, hij trekt meer aan dan de vertikale plooi in 't voorhoofd der officieele dagen; en ik ken hier in Brussel, in deze stad waar, evenals in alle groote steden, geestdrift door ironie, en diepte der gedachten door radheid ervan vervangen worden, menig geestelijk dilettant, die den koning meer genegenheid toedraagt om zijne, waarachtige of verzonnen ‘fredaines’, dan om zijne macht op de wereldmarkt en zijn gezag als wereldpolitieker.

Nu wordt echter verteld dat die macht en dat gezag aangewend worden, om aan die ‘fredaines’, die.... buitensporigheden te voldoen. De koning zou van zijn rang gebruik

[p. 18]

maken om eigen belangen, laat staan intieme belangen, in de hand te werken. Brutaal gezeid: de Belgische millioenen zouden overgaan in de handen eener ‘favorite’. En dat wordt ons verteld, in weinig-beleefde termen, door Le Peuple, dat er aanleiding in vindt tot weinig stichtelijke onthullingen. Bewezen wordt vooralsnog niets, noch gezegd hoe men weet, waarheen die nieuw-gevraagde millioenen zullen gaan. Het wordt verzwegen welke kontrool zulke beweringen zal staven. Er wordt alleen verzekerd - waaruit wij dan ook de vrijheid putten, te gelooven wat ons goeddunkt, en te wachten op 't vervolg der onthullingen, die de bewijzen brengen moeten.

Intusschen wordt wel dit bewezen, dat ik gelijk heb te meenen: niet de koning, maar het monarchisme wordt bedoeld. En om tot dat einddoel te geraken worden de platste gemeenheden uitgehaald, en verteld hoe koning Leopold tegenover eene dame staat. Verleden jaar reeds heette het, dat hij met haar een morganatisch huwelijk had gesloten, waaruit.... een troonopvolger was geboren. Nu gaat het over 't intiem leven dier vrouw. Pikante bijzonderheden ontbreken niet, en wie van zulke gepeperde geschiedenissen houdt, zou ook bij deze eenig genoegen kunnen smaken, werd ze ons niet voorgesteld als eene staatszaak van 't hoogste gewicht.... altijd zonder bewijzen.

Eene staatszaak? Laat ons wachten op de volgende opstellen in Le Peuple... Eene ware geschiedenis? Wie, die het niet zelf heeft gezien, zal er op zweren? Dat men den schrijver der artikels vervolge: zóó komen we misschien iets te weten...

Intusschen herlees ik de aandoenlijke ‘mémoires’ van Madame du Hausset. Zij was eene edelvrouw, in intiemen

[p. 19]

dienst van madame du Barry, de gunstelinge van den welbeminden Louis XV. Te dien tijde waren alle vrouwen mooi, alle mannen hoofsch en vriendelijk, alle kleêren van zijde en fluweel; maar elke glimlach verborg berekening, elke reverentie naijver, elk kleed haat of afgunst. Het centrum was een koning - een wellusteling, door overmaat van genot ongevoelig geworden. Maar madame du Hausset toont ons ook dien koning bij deze, die hij zich gekozen had tot vriendin; en dáár, daar wordt hij een mensch, een treurig, ontgoocheld mensch, die komt zoeken naar wat echte genegenheid....

N.R.C., 24 Juli 1906.