Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

26 Juni.

Enkele dagen geleden bracht het toeval hier twee heterogene, door de bezetting samengevoegde zaken te gaar: het volksonderwijs en de gemeentemagazijnen.

Ik wees er namelijk op, dat de tweetaligheid van het volksonderwijs te Brussel de slachtoffers ervan van een geestelijk genot uitsloot, dat vermoedelijk den Antwerpenaar der mindere standen ten goede kon komen. Hier kan ik aan toevoegen, wat ik voor jaren te dezer plaatse al geschreven heb, dat het onderwijs niet deugt omdat de wet niet wordt toegepast, en dat de wet niet wordt toegepast omdat de opleiding in de kweekscholen dit den onderwijzers niet toelaat. Het allereerste werk na den oorlog zal zijn: herinrichting van dat normaalonderwijs, vooral met het oog op de voertaal in het lager onderwijs te Brussel. Hoe dringend dit noodig is, heeft het stadsbestuur voor de stad Brussel, die men overigens niet van overdreven Vlaamschgezindheid kan beschuldigen, bij de toepassing der wet op het lagere onderwijs, zooals het Duitsch beheer die is gaan eischen,

[p. 804]

ingezien. Bij die toepassing is het gebrek aan Vlaamsche leerkrachten hierbij schreeuwend aan den dag gekomen: men kon er niet meer buiten, of men diende in nieuwe normaalscholen (scholen voor onderwijzers) te voorzien.

En nu moet deze alleen dienen om u met vreugde te melden: de staat zal in October al een dergelijke school voor jongens openen. De lokalen zijn te Laeken gelegen. Dat die school niet moet vreezen gebrek aan leerlingen te lijden, ligt voor de hand: de nieuwe Vlaamsche onderwijzers zullen niet moeten duchten, lang op een benoeming te wachten, zooals nu weleens het geval is: het aantal Vlaamsche scholen, dat men in Groot-Brussel zal moeten oprichten, staat er borg voor.

Hetzelfde voor de juffrouwen. Met het gevolg, dat ook zij vanaf October eene Vlaamsche normaalschool krijgen. De bestaande inrichting wilde men eerst van Vlaamsche leergangen voorzien; het is echter gebleken, dat het niet goed ging. Zoodat men ook voor de meisjes naar een geschikt lokaal uitziet. Groote kosten natuurlijk, nu onder den oorlog. Maar is er beter belegging voor de toekomst, dan te zorgen voor het onderwijs van het volk naar de taaleischen van het volk, tot ontplooien, met de meest logische en zekerste middelen, van de energie van het volk?

Welke elegante overgang mij toelaten zal, van normaalscholen op gemeente-magazijnen te komen, weet ik niet beter dan gij. Ik zoek dan maar liever niet en waag den sprong. Ik heb hier al dikwijls genoeg op het nut van die magazijnen gewezen, om geen nieuwe dithyrambus aan te moeten. Maar wat ik u nog niet heb verteld, is dat in die gemeentemagazijnen ontzettend wordt ge-

[p. 805]

smokkeld. De lectuur onzer Brusselsche bladen is doorgaans weinig hartverkwikkend: gij hebt trouwens aan deze Memoranda een staaltje van wat een journalist te Brussel zooal vertellen kan. Er is echter een nieuwe rubriek: die van het bedrog in de gemeentemagazijnen. Groote en kleine bedienden, die, ik zei het u, heel dikwijls voor niets werken, trekken daaruit het gevolg, dat zij eerst voor zich zelf mochten zorgen en voor hunne vrienden, die er wel een vergoedende fooi konden voor over hebben; raadsleden maken van hun plaats gebruik om denkbeeldige rechten, die de occasioneele verkoopers niet tegen durven spreken, te doen gelden en tot het einde toe te handhaven: het is schering en inslag geworden van ingezonden stukken en anonieme brieven, van inkwesten en aanklachten, die eindelijk vermogen wat afwisseling in ons eentonig bestaan te brengen. Nu is er weer een geval te Auderghem: iemand kon er de zeer gezochte rol van volksuithongeraar spelen bij middel van de waren, die een weinig-nauwgezette verkooper van het gemeentemagazijn hem aan de hand deed: aldus slaat men twee vliegen in één klap, hetgeen, in deze barre tijden, zoo goed als het eenige middel is om nog een dragelijk leven te lijden...

Gelukkig komt men er meer en meer achter: op dit oogenblik zelfs wordt te Antwerpen het proces gepleit van niet minder dan vijf-en-twintig uithongeraars in eens, en ik hoor van wel meer gevallen, die binnenkort voor het gerecht zullen komen.

En dan zijn er nog menschen, die spreken van overdrijving, als men durft gewagen van systematische uithongering!...