Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

1 Mei.

Had ik u niet gezeid dat de Brusselaar er iets op gevonden zou hebben? Niet dat de zaak er eenvoudiger op wordt: integendeel! Maar cijferen is ons zoodanig eene gewoonte geworden, dat het, zooniet in een behoefte, dan toch in een soort dilettanterig spel is ontaard, en eenmaal dat wij het zoover gebracht hebben, zouden wij waarlijk ongelijk hebben voor een nieuwe moeilijkheid terug te deinzen. Wij hebben het ding dan liever nog maar wat ingewikkelder gemaakt, en voor een eersten dag hebben wij er niet over te klagen gehad...

Het gaat, gij hebt het geraden, om het nieuwe uur. Om middernacht, oud-Belgische tijd, is het ineens twee uur, nieuw-Duitsche tijd geworden (een globe-trotter verzekert mij dat dit eigenlijk anders niet is dan: gewone Petersburgsche tijd; ik ben daar nooit in de buurt geweest, zoodat ik niet op de hoogte ben; maar zoo dit werkelijk zoo is, dan mag dit eene mooie zedelijke overwinning van de Russen heeten). Ik moet u bekennen dat ik vannacht op het middernachtelijke uur niet ben opgestaan

[p. 771]

om mijn klok te versteken; ik ben nog minder onder den toren gaan staan van het gemeentehuis mijner voorstad om den wijzer te zien verspringen. Ik hou nu eenmaal niet van zulke verstoring der natuurlijke orde: zij doet mij aan als futuristisch schilderwerk, en heeft op mijn zenuwen een invloed dien ik kan missen. Ik ben dan ook maar doorgeslapen, zonder mij om de uurwijziging te bekommeren, en eerst vanochtend heb ik er iets van gemerkt.

Ik moet zeggen: de eerste indrukken zijn aangenaam geweest: de post is een uur vroeger gekomen, en mijn barbier, die anders altijd een half uur te laat komt, was ditmaal een half uur te vroeg. Zegende ik deshalve den Duitschen zomertijd? Neen: ik wenschte me-zelf geluk met de poets die ik aan de Duitschers speelde: zij hadden gedacht, dat ik eerst tegen elf met mijn kranten en met mijn toilet klaar zou zijn, en ik was het al om negen. - Toen ik echter op straat kwam, zei mij de eerste kennis dien ik ontmoette, dat het geen negen uur was en trouwens ook geen elf, maar tien uur. Die kennis is namelijk een ambtenaar, en hij heeft kinderen die school gaan: des was het voor hem tien uur, als het voor mij negen uur was, en voor de Duitschers, alsook voor de pneumatische straathorloges, elf. - Gij begrijpt mij niet goed? 't Is nochtans zonneklaar: wij hebben tegenwoordig te Brussel drie soorten tijdmeting: de Greenwich-Belgische of oud-vaderlandsche, de zomer-Duitsche of officieele, en de tusschentijdsche, die met het Fransche zomeruur overeen komt en zelfs eenigszins voor semi-officieel kan gelden. Gij ziet dat het eenvoudig is: met een goede logarithmentafel kan men zich in minder dan

[p. 772]

vijf minuten uit den slag trekken; vóór men zijn berekeningsboekje openslaat, vraagt men alleen aan zijn toehoorder of hij een Duitscher is (wat doorgaans onnoodig is), of wel een Belg-uit-de-ambtenaarswereld of -met-schoolgaande-kinderen, ofwel, eenvoudig, een rentenier of een correspondent der N. Rott. Ct. In het eerste geval gebruikt gij den officieelen tijd (en waarom zoudt gij u tegen zulke beuzelarij verzetten? Er zijn ergere dingen gebeurd!); in het tweede geval het semi-officieele of Fransche uur (zonder op dat Fransche in aanwezigheid van Duitschers te drukken); en in het laatste houdt gij u bij dat oud, goed Belgisch uurtje, dat u heeft toegelaten, al de jaren van uw leven vóór 4 Augustus 1914, zoo dikwijls den tijd aangenaam door te brengen. - Ik weet niet of wij aan dat driedubbel systeem zoo heel spoedig zullen wennen; maar dat hoeft ook niet, vermits wij tijd hebben tot 1 October; en het houdt uw denkvermogen in beweging, wat in de lamheid der bezettingsmaanden toch ook niet zonder nut is. Ik zeg dan ook maar tot mijne Hollandsche vrienden: hebt gij soms een zoon, die in wiskunde nu juist geen phenix is, maar daarentegen geen al-te-veel-eischende maag bezit: stuur hem naar Brussel, liefst met een officieele opdracht (dit vanwege het pas), en ge zult zien welke vorderingen hij na ettelijke maanden zal gemaakt hebben in het rekenen, - om niet van het vasten te spreken!

Hoe wij nu aan dat tusschentijdige uur komen, waarvan men liefst maar niet zeggen moet, dat het eigenlijk Fransch is? De meesten zullen het hebben aangenomen uit die eeuwige contramine-geest, die den gemoedsgrond uitmaakt van elken Belg in het algemeen en van

[p. 773]

elken Brusselaar in het bijzonder, zonder dat daar trouwens maar eenigszins moet bij gedacht worden aan georganiseerd of zelfs maar werkdadig verzet: uiting alleen van dat onafhankelijkheidsgevoel, waar wij groot in gebracht worden en dat ons in het bloed zit; enkelen zullen er bij juist aan dat Fransche gedacht hebben, waarover men het niet hebben moet; eindelijk is er het practisch nut: er is een officiëele afkondiging, waar ik alleen van onthouden heb, dat er spraak in was van 30 graden ten Oosten van Greenwich (zou dat niet eenvoudig Petersburg beteekenen? Waarom het dan niet openlijk gezegd? Wij hebben immers al genoeg uit te cijferen,), maar waarvan de zin kan samengevat worden aldus: alle scholen, alle kantoren, alle koffiehuizen, alle andere... ‘sociétés savantes’, zooals Alphonse Allais zou hebben gezegd, gaan op hetzelfde uur als voor den ingestelden zomertijd open en toe. Bij voorbeeld dus: om acht uur, - dat door den zomertijd feitelijk zeven uur werd. Gij stelt u voor, ik twijfel er niet aan, dat de rekenkundige marteling wat al te bar werd met zulk systeem; door de klok anderdeels één uur voor te steken bleef de proportie tusschen Belgisch en Duitsch uur dezelfde, één uur verschil, - eene vereenvoudiging, die niemand kwalijk nemen kan. En aldus namen de meesten dan het tusschenuur aan, natuurlijk privatim en zonder sanctie van het General-Gouvernement; en trouwens niet zonder inspanning; zoo kan ik mededeelen, dat de Kamer der Brusselsche Notarissen drie uur over het ding heeft gedelibereerd, en niet zonder moeite is 't akkoord gekomen...

Zij, die intusschen geen ambt bekleeden dat bezig-

[p. 774]

heid op vaste uren oplegt, behouden op hunne klokken dat antiquarisch curiosum: ons oud-Belgisch winteruur. Zij willen noch van Petersburg, noch van Parijs weten, om van Berlijn te zwijgen. Misschien zijn zij wel de eenige patriotten, die een zuiveren blik op de toekomst hebben... Maar genoeg hierover: laat ons op de gebeurtenissen niet vooruitloopen. Waar het trouwens op niets anders aankwam dan op de vermelding, dat wij, in al onze armoede, er toch nog eene driedubbele tijdrekening op na houden...