Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 582]

[Op zichzelf staande brieven]

Zink
8 September.

- ‘Bezie mijne handen, mijnheer; bezie deze beide mijne handen!’

Ik bezie. Die handen zijn kort; de palm ervan is vierkant, doorheuveld en bepokt als een zeebeschuit; de vingeren lijken angstvallig-gespannen worstjes; de polsen zijn als knietjes van aan-reumatiek-lijdende-zwijnen; de nagelen, aan 't andere eind, zijn... als nagelen (want verzorgde nagelen doen, nietwaar, aan rozebladeren denken). Aldus de vorm dezer handen, gelijk ze mij, wijd-open, ter beschouwing worden geboden, met de bedoeling mijn medelijden te wekken. Dat medelijden wordt echter niet door den vorm in het leven geroepen; de kleur zal deze rol te vervullen hebben: de kleur die over alle huidheuveltjes haar schaduw gelaten heeft, door alle greppels van levenslijn en wilslijn en andere voorbeschikte lijnen traag en zeker vloeit als modder. En die kleur is deze van onweêrszwerken en van uitgewreven potloodkrabbels; van vervaarlijk-slapelooze nachten en van te-donker-uitgevallen feldgrau; zij doet denken aan kwikzalf en aan Breughel's winterluchten; zij ziet er uit als het blauw oog van een apache of als dat van Sarah Bernhardt in het vijfde bedrijf van ‘Phêdre’.

- ‘Bezie mij dat, mijnheer; en 't is nochtans maar het tiende stuk dat ik verhandel!’...

Het tooneel - ik had het u moeten zeggen - verbeeldt de tram Laeken-Ukkel. - En hier voel ik mij genoopt, u verontschuldigingen aan te bieden, omdat de tram zoo dikwijls het tooneel wordt van de u meêgedeelde

[p. 583]

gebeurtenissen. De afstanden zijn groot in eene stad als Groot-Brussel, en de wegen zijn vele. Daardoor wordt een voertuig er een bij uitstek nuttig iets, waar een goed deel van ons persoonlijk en van het gemeenschappelijk leven wordt afgespeeld. Nu beschik ik tot mijn spijt over geen auto: daar zijn de tijden te slecht voor. Ik doe het dan ook maar doorgaans met de tram. En zoo ik u dan heel vaak kom te spreken over de tram, waar vermeldenswaardige gebeurtenissen in voorvallen, dan bewijst dit nog alleen mijne nederigheid en mijne oprechtheid.

Het tooneel verbeeldt dus de tram, en de voorgestelde handen zijn deze van den tramconducteur.

‘Het is nochtans maar het tiende stuk’, jammert hij, terwijl hij zijne loodkleurige handen toont, ‘het is nochtans maar het tiende stuk dat ik te zien en te behandelen krijg!’

En hij langt het, dat tiende stuk, uit zijne geldzak; hij doet het eventjes, langs den gladden rand, loodrecht tusschen wijsvinger en duim draaien; met een gemengd gevoel van eerbied en misprijzen (een gevoel van verslaafden!), legt hij het mij in de hand. En daarna wrijft hij zijne eigene, trouwens zweeterige handen in elkander, precies gelijk Lady Macbeth zou hebben gedaan.

Het stuk: ik zie het. Het ligt nu in mijne eigene hand, in mijne geel-blanke, smal-droge aap-hand, die misschien wat al te veel gelijkt op die van Maurice Barrès. Het ligt er als een verkleurde pastille-tegen-den-hoest. Maar het ligt er ook als een gedenk-penning van, laat ons zeggen, Ermanarik, koning der Oost-Goten. En nochtans is het anders niet dan een onzer nieuwe, zoo pas uit de Munt gekomen, stukken van vijf-en-twintig

[p. 584]

centimes. Het is niet grooter dan de gewone nickelstukken van zelfde waarde-aangifte, die ongewoon zijn geworden door hunne onverklaarbare zeldzaamheid. Het komt mij alleen wat dikker voor, maar die corpulentie doet heelemaal niet slecht. Het vertoont, in plaats van het gaatje ten-behoeve-van-Kongoleezen (die als portemonnaie een touwtje gebruiken waar zij de doorboorde stukken aan rijgen), het vertoont, zeg ik, nogmaals een leeuwtje, dat er, niettegenstaande zijne heldhaftige houding, mak en opgevuld uitziet; en om dat leeuwtje zit een krans van gebladert, zeer geschikt als oefening voor wie studeeren in symboliek. Het herinnert, het stuk, heel even aan de pasmunt van vóór het gaatjes-nickel. Gelukkige tijd onzer twintig jaren, waar zijt gij heen?!...

Maar het belet alle verdere mijmerij, het stuk, want... het is uit zink vervaardigd; het is donker als een zieke neger; het is mat als een gesprek met een weduwnaar; het is treurig als een afgesneden been. Wij, die gewoon waren aan het maagdelijk-blijde, het blank-blinkende, het zuivere en schoone nickel, nu zien wij onze geldbeugels gedompeld in zink-rouw...

Maar dat is nog het ergste niet.

‘Bezie mijne handen!’ herhaalt de jammerende tram-conducteur met oogen als van den stervenden jachthond. ‘Bezie mijne handen!’

Die handen heb ik u hierboven beschreven: het zink heeft ze in doodskleuren geschilderd; onze nieuwe pasmunt geeft af; de Brusselaars loopen weldra allemaal met handen als van een verwersknecht, zoo zij de voorzorg niet nemen dat geld met handschoenen aan te pakken. Dewelke handschoenen trouwens onmiddellijk

[p. 585]

vuil zullen zijn. En zullen dienen telkens en telkens vervangen te worden...

Alsof het leven nog niet duur genoeg was!