Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 459]

[Op zichzelf staande brieven]

Het voedingsvraagstuk te Brussel en elders
10 Juni.

In mijn twintigsten brief over ‘het Leven te Brussel’ stelde ik het als waarschijnlijk voor, dat het werk der volksvoeding geheel aan de gemeentelijke tusschenkomst zou worden onttrokken. Het informatiebureau uit den Haag kwam mijne inlichting bevestigen, in dezen zin, dat bedoeld werk geheel onder de bevoegdheid zou worden gebracht van het onder Duitsch toezicht staande Roode Kruis van België, zoodat het zelfs aan het bekende comité-Solvay, dat er het initiatief toe nam, zou ontvallen, of dat comité in elk geval wijzigingen zou ondergaan. Ik weet niet in hoeverre eene definitieve oplossing van het vraagstuk op handen, of reeds gevallen is. Intusschen kan ik u een en ander vertellen om te bewijzen, dat de voedingskwestie alles behalve uit de voeten kan heeten.

En om te beginnen: de volkssoep, waar zoovelen gretig van genoten hebben, valt in onmin. Niet dat het aantal uitgedeelde porties zou verminderd zijn; velen, die thans weêr werken, en aldus sommige rechten op ondersteuning verliezen, verbergen zorgvuldig hunne nieuwe broodwinning om als voorheen soep te kunnen halen. Het valt echter niet te betwisten: de soep bukt onder het volksmisprijzen. De menigte bejegent ze met smaad. En in ‘Mangeur de Soupe communale!’ is het overvloedige scheldrepertorium van Brussel's gepeupel een vokabel rijker geworden.

Ligt dit aan volksondank? Neen, het ligt voor een groot deel aan de soep-zelve. Deze is, in sommige wijken,

[p. 460]

op sommige dagen zóó slecht, dat ik ze met eigen oogen op straat heb zien uitgieten. - Volkspsychologie: men wil niets prijsgeven van wat men meent te mogen eischen als een recht; maar zoodra ontvangen, werpt men het met walg van zich af...

Dat de soep soms zoo slecht is, ligt natuurlijk voor een deel aan de koks. Maar het zal ook wel te wijten zijn aan de gebruikte materialen. Het vleesch, gij weet het, is duur en schaarsch; de hoeveelheid, voor de soep gebruikt, zal dan ook wel beperking hebben ondergaan. De aardappelen uit den voorraad die in den laatsten herfst is opgedaan, zijn niet meer zoo heel goed; opgestapeld in bergplaatsen die er niet voor geschikt zijn, beginnen zij zelfs vóór den tijd te rotten. Hetzelfde kan gelden voor andere groenten. En daarmee een lekkere soep maken is natuurlijk een probleem, dat zoo licht niet is op te lossen.

Er komt bij, dat de gratis aan arbeiders verstrekte gemeentegronden vruchten beginnen te dragen. De geïmproviseerde landbouwers eten met voldoening eigen spinazie en eigen salade. Met de jonge, frissche groente maakt hun vrouw een soepje... dat dan met de volkssoep vergeleken wordt. Dat de vergelijking niet ten voordeele dezer laatste uitvalt, is te meer te verklaren, omdat de eigen klaargemaakte kost steeds beter in den smaak valt. En zoo verliest de volkssoep zoo niet hare klanten, dan toch hare goede reputatie.

Ik lees in een blad, dat het werk der soep te Namen staat geschorst te worden. Reden: de hierbovengemelde moestuinen, die nauwgezet hun voedingsplicht vervullen. Een deel der bewerkers wil dan ook graag van de popu-

[p. 461]

laire soepuitdeeling afzien... als het iets van gelijke waarde in de plaats krijgt. Een ander deel der bevolking, dat niet heeft gezaaid en dan ook niet oogsten zal, of gezaaid heeft tusschen gruis en steenen - dit is geen evangelische toespeling: ik heb u al verteld hoe onbeholpen sommige stede-arbeiders bij 't verrichten van werk-op-het-land zijn -, is met de voorspiegeling der verdwijnende volkssoep lang niet tevreden. Inde conflictus.

- De kwestie van het brood, anders ook eene plaag, kan als geheel opgelost beschouwd, althans te Brussel. Wel te verstaan wordt er met politiereglementen een loopje genomen. Gij weet dat ieder Brusselsch burger recht heeft op een zeker getal grammen brood per dag. Voor iemand, die niets meer heeft dan dat brood om van te leven, is die hoeveelheid wel heel gering. Maar voor een andere, die bij zijn brood nog vleesch en groente en ik weet niet wat al lekkers heeft, is de hoeveelheid overvloedig. Nu is het een zaak van elementaire philantropie, dat de tweede van zijn overvloed aan den eerste meedeelt... Zoo vindt er ieder zijn gading meê, en - geen enkel politiereglement kan mij immers dwingen, iederen dag een kwart-kilo brood op te eten, nietwaar?...

Aldus de toestand te Brussel. Hij is niet overal even schitterend. Zoo b.v. te Geeraardsbergen, waar men slechts driemaal per week in bepaalde lokalen om brood mag gaan. En de Geeraardsbergenaars protesteeren: waarom mag niet ieder bij zijn eigen bakker koopen? Of beter nog: zelf brood en bloem kiezen? In een klein Waalsch plaatsje heeft men eene elegante oplossing gevonden: men legt er niet meer een bepaald soort, goed of slecht, brood op: ieder kan er eene hoeveelheid

[p. 462]

bloem krijgen, die gelijk staat met de hem toekomende kwantiteit brood. En mocht hij er lust toe gevoelen, dan kan hij daar heelder dagen pannekoeken van bakken..

Dat is een schoon voorbeeld van vrijheid. Een vrijheid die elders meer en meer beperkt wordt. Zoo heeft het ondersteuningscomité van Namen geldbons uitgegeven, - die echter alleen in de gemeentelijke magazijnen in waren kunnen omgezet. Het staat dus gelijk met de verplichting, in die magazijnen te gaan koopen. Gij ziet van hier de woede der andere kruideniers! Ik voorspelde onlangs, dat wij weldra allen naar het gemeentemagazijn zouden gaan. Maar dat men er ons toe verplicht, zullen wij zeker niet dulden. Ik ben dan ook overtuigd, dat het publiek het met de woedende kruideniers houdt, ... al gaat het natuurlijk naar den goedkoopen gemeentewinkel.

- Bij de woedende kruideniers, hebben wij sedert gisteren woedende veefokkers: sedert gisteren bepaalt een officieel bericht de maxima-prijzen van het ter markt gebrachte vee. Wij krijgen dus weêr goedkooper vleesch, - als, wel te verstaan, de hoeveelheid beesten groot genoeg is. Want is er veel vraag en weinig aanbod, dan ondergaat de kwestie voor ons, verbruikers, zeker maar geringe verandering.

Tenzij men ons, voor de afwisseling, ook hieromtrent een nieuw reglementje schonk...